Wykład 10
BEHAWIORYZM
Strukturalizm (Wundt, Titchener)
· Struktura (część psychiki)
· Świadome doświadczenie zależne od osoby (podmiotu doświadczenia)
· Doznania psychiczne = kombinacja prostych zdarzeń lub elementów
· Introspekcja
à psychologia powinna być nauką czystą (nie stosowaną!)
(elementy psychiki)
Funkcjonalizm (Dewey, W. James)
· Cele, funkcje zachowania psychiki
· Strumien świadomości
· Nacisk na przystosowanie do środowiska i na praktyczną użyteczność działań przez badanie całego funkcjonującego organizmu, wchodzącego w interakcje ze środowiskiem
à mechanizm psychiki (operacje psychiki)
Źródła psychologii behawioralnej:
Ø 1913 – powstanie behawioryzmu à Watson – „Manifest behawioralny”:
· Krytyka funkcjonalizmu (odrzucenie psychiki) i strukturalizmu (odrzucenie treści psychiki) à zachowanie zostaje
· Wyrzucenie terminu świadomość
· Całkiem nowa nauka
Ø Filozoficzna tradycja obiektywizmu i mechanizmu (Kartezjusz, Comte)
Ø Zoopsychologia (nauka przyrodnicza, krytyka zoopsychologii za zajmowanie się świadomością zwierząt)
à metodologia pracy, a nie przedmiot przejęte od zoopsychologii
Ø Psychologia funkcjonalna (bo funkcjonaliści zaczęli odchodzić od psychiki
Watson – ojciec behawioryzmu
Cattel – dziadek behawioryzmu
Wpływ zoopsychologii na behawioryzm:
1) Jacques Loeb
· Wzrost obiektywizmu w zoopsychologii
· Teoria zachowania zwierząt
· TROFIZM – mimowolny, wymuszony ruch (bez świadomości!)
· Pamięć asocjacyjna – skojarzenie między bodźcem a reakcją (argument na rzecz istnienia świadomości u zwierząt)
2) Wilhelm von Osten i sprytny koń Hans (został uwarunkowany przez przypadek na ruch głową J)
· Wartość eksperymentalna badań nad zachowaniem (nie psychiką) zwierząt
· Zdolność zwierząt do uczenia się
· Możność modyfikowania zwierząt na drodze warunkowania (sporadyczne wzmocnienie marchewką)
· Odejście od rozważania świadomości na rzecz zachowania
Edward Lee Thorndike (twórca obiektywnej teorii uczenia się; niezależne odkrycia równoczesne: Thorndike i Pawłow)
· Koneksjonizm – eksperymentalne podejście do badania skojarzeń, koncepcja uczenia się (połączenie między sytuacjami sytuacjami reakcjami)
· Skrzynka problemowa (koty)
- uczenie się metodą prób i błędów
· Prawa uczenia się:
1) Uczenie się metodą prób i błędów:
uczenie się oparte na powtarzaniu aż do osiągnięcia sukcesu, tendencje do reagowania i eliminacji tych, które nie prowadzą do celu
2) Prawo efektu:
działania, które w danej sytuacji wywołują poczucie zadowolenia, zostają skojarzone z tą sytuacją; gdy sytuacja się powtórzy, prawdopodobnie powtórzy się to działanie
3) Prawo ćwiczenia (użycia i nieużywania):
im częściej działanie lub reakcja są wykorzystywane w danej sytuacji, tym silniej stają się skojarzone
Iwan Pietrowicz Pawłow (reakcje wydzielnicze – ślinienie się)
· Wyższe procesy psychiczne u zwierząt mogą być opisywane za pomocą terminów fizjologicznych (bez świadomości)
· Przesunięcie psychologii w stronę większego obiektywizmu w zakresie przedmiotu i metody oraz wzmocnienie tendencji jej funkcjonalnych i praktycznych zastosowań
· Kontynuacja tradycji tomizmu i mechanizmu
· Techniki warunkowania dostarczały psychologii podstawowego elementu zachowania; praktyczną i konkretną jednostką, do której można zredukować zachowanie i która może być badana eksperymentalnie w warunkach laboratoryjnych
Władimir Michajłowicz Biechtieriew (reakcje mięśniowe)
· Reakcje motoryczne
· Odruchy skojarzone – odruchy, które mogą być wywołane nie tylko przez Bb, ale także przez bodźce z nimi skojarzone (~odruchy warunkowe)
· Zachowania wyższego rzędu = złożenie odruchów motorycznych niższego rzędu (myślenie jest zależne od wewnętrznych czynności mięśni głosowych!)
BEHAWIORYZM – początki
John B. Watson „Psychologia, jak ja widzi behawiorysta” (1919)
1) Psychologia – w pełni obiektywna, eksperymentalna dziedzina nauk przyrodniczych
2) Celem psychologii jest przewidywanie i kontrola zachowania
3) Introspekcja nie jest podstawową metodą badawcza, jest zbędna
4) Behawioryzm nie dostrzega linii oddzielającej człowieka od zwierząt (należy analizować zachowanie z punktu widzenia ewolucji!)
5) Psychologia powinna być użyteczna społecznie
6) Całe zachowanie organizmu jest wyuczone
7) Prawo częstości:
- im częściej występuje dana reakcja na bodziec, tym częściej będzie się pojawiać w przyszłości, gdy bodziec zadziała
8) Prawo świeżości:
- im świeższe skojarzenie bodźca z reakcją, tym bardziej prawdopodobne, że bodziec wywoła reakcję
Metody behawiorystyczne:
(potencjalne, obserwowalne, zachowawcze)
· Obserwacja z użyciem i bez użycia przyrządów
· Metody testowe
- inne traktowanie wyników à nie jako wskaźniki cech psychicznych, ale jako próbki zachowania
· Metoda sprawozdań werbalnych
~introspekcja?
- np. do rozróżnienia dźwięków (wyższy czy niższy) itp.
· Metoda odruchu warunkowego
à sprowadzanie ludzi do maszyn (zmniejszenie wartości, jako osoby badanej)
Przedmiot behawioryzmu:
· Elementy zachowania, tzn. ruchy mięśni ciała i ruchy wydzielnicze gruczołów, które mogą być opisane obiektywnie
· Akty behawioralne – reakcje złożone, związane z osiągnięciem jakiegoś celu
· Reakcje zewnętrzne / reakcje wewnętrzne
· Bodźce proste / złożone
à całościowe ujmowanie człowieka
à rola środowiska
à wszystko można wyjaśnić w kategoriach S-R
CO Z:
Ø Instynkty:
· Początkowo akceptował:
„Behavior: An Introduction to Comperative Psychology”
- 11 instynktów
· Rewizja poglądów – odrzucenie instynktów
- zachowania instynktowane = reakcje uwarunkowanie społecznie
- zachowania wrodzone = uczenie się we wczesnym dzieciństwie (dziecko rodzi się jako „tabula rasa” J)
Ø Emocje = czysto fizjologiczne reakcje na określone bodźce
· Formy niejawnego zachowania, w którym wewnętrzne reakcje uwidaczniają się w postaci oznak somatycznych, takich jak zarumienienie, pocenie się lub szybsze bicie serca
· Mogą być opisywane całkowicie w kategoriach obiektywnej sytuacji bodźcowej, jawnej reakcji cielesnej oraz wewnętrznych zmian fizjologicznych
· Wzorce reakcji emocjonalnych niemowląt: strach, złość, miłość (najwcześniej się kształtują; są podstawą wyższych reakcji emocjonalnych)
Ø Procesy myślowe:
· Myślenie = niejawne zachowanie motoryczne, obejmujące wewnętrzne reakcje lub ruchy narządów mowy
· Bezgłośne mówienie (bo rodzice nauczyli nie mówić wszystkiego, co myślimy J)
Popularność behawioryzmu:
„Dajcie mi tuzin zdrowych, prawidłowo zbudowanych niemowląt i dostarczcie im to wszystko, co składa się na mój własny, szczególny świat, a zapewniam was, że wezmę na chybił trafił jedno z nich i uczynię z niego dowolnego typu specjalistę, czy to będzie lekarz, prawnik …”
Krytyka behawioryzmu:
Debata Watson – McDougall (1924)
· Rola danych światopoglądowych
· Znaczenie introspekcji
· Problem wolnej woli i wolnego wyboru
Znaczenie behawioryzmu Watsona:
· Zwiększenie obiektywizmu psychologii
· Skuteczne przezwyciężenie wcześniejszych stanowisk
· B. F. Skinner „What J. B. Watson meant to me” (1978)
3
Birdosz