w 8.doc

wykład 8

WYBRANE ZJAWISKA PAMIĘCIOWE

Pamięć zapachów/ muzyki / fleszowa

WĘCH

Zmysł węchu:

·         Zmysły chemiczne (węch i smak)

·         Znaczenie zmysłu węchu

- zwierzęta makrosomatyczne à wodne, nadziemne – np. pies

- zwierzęta mikrosomatyczne à latające, nadziemne, człowiek

·       Zastosowanie praktyczne

- przemysł kosmetyczny

- terapia

- reklama i marketing

Wpływ zapachów na funkcjonowanie człowieka:

Millot, Brand i Moralno (2002)

·       Lawenda

- działanie relaksacyjne

- pogorszenie wykonywania zadań arytmetycznych

·       Lilia i mięta pieprzowa

- wzrost czynności

·       Cytryna i zapachy kwiatowe -> perfumy J

- poprawa wykonywania zadań poznawczych

·       Efektywność zapachów przyjemnych i nieprzyjemnych

- krótsze czasy reakcji na bodźce wzrokowe i słuchowe w warunkach eksperymentalnych niż kontrolnych

Typologie zapachów:

·       Zjawisko afektywnego kategoryzowanie bodźców zapachowych à przyjemne – nieprzyjemne

·       Substancje działające wyłącznie na zakończenie nerwu węchowego à goździki, lawenda, anyż

·       Substancje działające na nerw węchowy i trójdzielny à kamfora, eukaliptus

·       Substancje działające na kubki smakowe à ważne u osoby, które utraciły węch

Neurofizjologia węchu:

Ø      Analiza informacji węchowych obejmuje:

·       Opuszkę węchową, pasmo węchowe, płat gruszkowaty

·       Ciało migdałowate *

·       Jądro przegrody

·       Zespół hipokampa *

·       Kora czołowa i oczodołowa

·       Wzgórze i podwzgórze *

* ~emocji

Metody badania pamięci węchowej:

à trudne, bo:

- zapachy są ulotne

- trudne do werbalizacji (w opisie)

- szybko ulega habituacji narząd węchu

·       Próg wrażliwości węchowej

·       Tolerancja zapachów

·       Umiejętność różnicowania zapachów

Zapamiętywanie zapachów:

Ø      zapamiętując zapach, zapamiętujemy obiekt, który wydziela ten zapach

sugerowanie się kolorem, a nie smakiem

Ø      zapamiętujemy zapachy czy nazwy zapachów?

·       Lawless i Engen (1977) – podwyższenie skuteczności identyfikacji (60-90%) dzięki określeniom słownym

·       Lyman i McDaniel (1986) – efektywność rozpoznawania zapachów zależy od zastosowanej strategii zapamiętywania à najlepiej zapamiętują ci, którzy werbalizują zapachy, potem odniesione do Ja, najgorzej Ci, co tylko wąchali

Przechowywanie zapachów:

Dade, Zatorre i Jones-Gotman (2002)

·       Spadek osiągnięć w rozpoznawaniu zapachów po 24h wynosi 4-8%

·       Krzywe zapominania zapachów charakteryzują się bardzo spłaszczonym kształtem

Odpamiętywanie zapachów:

UPSIT (University of Pensylwania Smell Identification Test)

·       Identyfikacja 30 zapchów (40-50%) przez podawanie nazwy

·       Prawidłowe rozpoznanie 70-85% zapachów, kiedy podawanie nazw słownych nie jest wymagane à zapamiętywane zapchy, nie nazwy!

Rozwój pamięci węchowej:

·       Pamięć węchowa noworodka:

- noworodki reagują na nieprzyjemny zapach odwróceniem głowy

- w 1 tygodniu życia dziecko jest w stanie rozpoznać po zapachu swoją matkę, z czasem zdolność ta zanika

·       Dalszy rozwój pamięci węchowej zależy od częstości ekspozycji określonych bodźców

Upośledzenie węchu

4

à 65-80 lat – 50%

à powyżej 80 lat – 75%

osoby nie zdają sobie sprawy z osłabienia węchu

WPŁYW MUZYKI NA PROCESY POZNAWCZE

Ø      Ranscher, Shaw i Ky (1993)

·       Wpływ muzyki Mozarta na rozumowanie przestrzenne – „efekt Mozarta” (dość słaby efekt 10-15 min.)

·       Studenci, którzy przez 10 min słuchali sonaty Mozarta uzyskiwali lepsze wyniki w zadaniach przestrzennych Stanfordzkiej Skali Inteligencji niż ci, którzy przed wykonywaniem zadań przebywali w ciszy

Mechanizmy wpływu muzyki na procesy poznawcze:

Ø      Zjawisko torowania:

·       Muzyka powoduje pobudzenie prawej półkuli, której aktywizacja jest niezbędna do wykonania zadań przestrzennych (u muzyków – aktywizacja lewej półkuli! à brak efektu Mozarta)

Ø      Modulowanie nastroju przez muzykę:

·       Pod wpływem muzyki zmienia się nastrój odbiorcy, a więc i poziom pobudzenia korowego,….

·       Wzmożone wydzielanie dopaminy…

Ø      Poziom koncentracji uwagi (dość kontrowersyjne):

·       Poziom wykonania Testu Uwagi przy muzyce i w ciszy, odpowiednio 184 pkt i 164 pkt

Ø      Nastawienie badanych:

·       Wpływ oczekiwań osób badanych

·       Wpływ przekonań na temat wpływu muzyki na procesy poznawcze

Wpływ muzyki na pamięć:

·       Muzyka niezwiązana z przyswajanym materiałem poprzedza uczenie się

·       Muzyka stanowi tło zapamiętywania

·       Efekt kontekstu

·       Zapamiętywanie słów wraz z linią melodyjną à uczenie się piosenek

·       Ćwiczenie muzyki a efektywność pamięci

Bezpośredniość wpływu muzyki na pamięć:

Sugestopedia – metoda uczenia się języka obcego

·       Koncert aktywny

- uczeń czyta materiał tekstowy, jednocześnie słucha lektora czytającego ten sam tekst w rytm muzyki

·       Koncert bierny

- uczeń ponownie słucha głosu lektora czytającego tekst, tym razem na tle muzyki barokowej

Muzyka jako tło zadania pamięciowego:

·       Efektywność zapamiętywania list słów prezentowanych na tle muzyki jest zależna zarówno od rodzaju muzyki, jak i sposobu pomiaru efektów pamięciowych

·       Większy wpływ w badaniach indywidualnych niż grupowych

·       Zgodność warunków zapamiętywania i odpamiętywania

Muzyka jako kontekst zadania pamięciowego:

Ø      Efekt kontekstu

·       Ułatwienie odpamiętywania wcześniej wyuczonego materiału dzięki stworzeniu warunków podobnych do tych, jakie panowały podczas zapamiętywania

Ø      Balch, Bowman i Mohler (1992)

·       Zapamiętywanie słów

·       Cztery rodzaje muzyki: szybka i wolna muzyka klasyczna, szybki i wolny jazz à brak wpływu tempa

·       Odpamiętywanie bezpośrednie i odroczone (odroczone à mniejszy efekt)

Uczenie się piosenek:

E. Zwolińska (1997)

Ø      Uczenie się tekstów wierszy

·       W 1 grupie wiersze z linią melodyczną

·       Trzykrotnie sprawdzanie stopnia zapamiętywania

·       Wyższe wyniki w grupie z linią melodyczną

Ø      Dlaczego muzyka pomaga zapamiętywać słowa?

·       Rytm melodii jest ściśle związany z rozłożonymi w tekście akcentami, podkreśla rytm słów

·       Nastrój melodii zgodny z nastrojem tekstu

Czy muzycy mają lepszą pamięć?

Chan, Ho i Cheung (1998)

Osiągnięcia pamięciowe osób, które nigdy ni pobierały lekcji gry na instrumentach i osiągnięcia osób, które do 12 roku życia przynajmniej przez 6 lat grały na jakimś instrumencie

·       Grupa muzyczna wyższe wyniki w zakresie pamięci werbalnej

à zastrzeżenie: pamięć lepiej wyćwiczona, bo być może więcej doświadczeń edukacyjnych (szkoła muzyczna)

·       Muzycy potrafiący komponować i improwizować / grać / kontrolna

à grupy komponować i improwizować / grać lepsze od kontrolnej; brak różnic pomiędzy grupami eksperymentalnym; ostatecznie większe zdolności muzyczne à brak wpływu na pamięć

·       Uczenie się grania na instrumencie

à lepsze wyniki w rozwiązywaniu zadań pamięciowych

PAMIĘĆ FLESZOWA

„ (…) zwana także „efektem lampy błyskowej” jest szczególnym rodzajem pamięci autobiograficznej. Oznacza niezwykle żywe, wyraźne, nasycone opisami spostrzeżeń (głównie wzrokowych), trwałe, dostępne i bardzo szczegółowe wspomnienia dotyczące ważnych, emocjonalnych zdarzeń, które mają dla jednostki istotne konsekwencje (…)”

(Słownik Psychologiczny, 2005)

Hipoteza Browna i Kulika:

·       Okoliczności otrzymania niespodziewanej i ważnej wiadomości (np. zabójstwo Kennedy’ego, atak na WTC)

à Czy pamiętasz, gdzie byłeś, kiedy dowiedziałeś się o…?

·       Kategorie kanoniczne (musi je zawierać wspomnienie, aby było fleszowe):

- informacje o miejscu

- bieżąca aktywność

- osoby towarzyszące

- reakcje emocjonalne

- konsekwencje

·       Wspomnienia fleszowe stanowią oddzielny rodzaj pamięci, związany ze specjalnym serwomechanizmem („teraz zapisuj” J)

- znaczenie społeczne / osobiste

- konsekwencje

- zaskoczenie

à wg Browna i Kulika nie podlegają zniekształceniom i brakom w czasie

Weryfikacja teorii:

¨   Warunki inicjujące wspomnienia fleszowe

Ø      Zaskoczenie

·       Pamięć fleszowa może dotyczyć wydarzeń oczekiwanych i nie zaskakujących (otwarta metoda - osoby same mogły wybrać à osobiste znaczenie, np. studniówka)

Ø      Konsekwencje

·       Problemy z możliwością oceny na etapie zapamiętywania

Ø      Ważność wydarzeń

·       Zwiększa liczbę powtórzeń ( powtórzeń a nie specjalny mechanizm)

Ø      ...