Historia grafologii
źródło:
B. Gawda "Pismo a osobowość człowieka"
I. Polańska "Grafologia dla każdego"
www.britishgraphology.com
Początki grafologii sięgają prawdopodobnie ok. 2 000 lat przed naszą erą. Pierwsze wzmianki na temat badania pisma pochodzą z Chin i południowych Indii. Z czasów nieco nam bliższych pismem zajmował się Arystoteles i Konfucjusz. Ale dopiero w 1622 r. ukazała się pierwsza pozycja dotycząca badania pisma. Jej autorem był, Włoch Camillo Baldi. Jednak dopiero w XIX wieku grafologia zaczęła rozwijać się jako nauka.
Obecnie rozwój grafologii jest dużo szybszy z uwagi na rozwój psychologii, metod statystycznych oraz ułatwioną wymianę poglądów.
Początki grafologii-Francja
Po raz pierwszy pojęcie grafologii wprowadził francuski badacz, Michon (1806-1881). Wydane przez niego Systeme de graphologie (1875) jest uznawane powszechnie za przełomowe dla tej metody badania cech osobowości człowieka. Wynikiem wielu lat skrupulatnych badań był katalog cech oraz podstawowe zasady analizy pisma. Nie udało mu się uniknąć pewnych błędów w sztuce i metodologicznych uchybień. Klasyfikacja cech pisma okazała się do praktycznych zastosowań zbyt formalna i abstrakcyjna. Wiele z jego analiz nie miało podstaw innych niż intuicyjne. Ale pomimo tego jego zasługi w tworzeniu grafologii są niepodważalne.
Metoda zaproponowana przez Michona zyskała popularność z powodu swojej łatwości. Analizie podlegały pojedyncze cechy i na ich podstawie wnioskowano o cechach charakteru badanego.
System stworzony przez Michona udoskonalił Crepieux-Jamin (1859-1941). Głownymi jego zasługami jest stworzenie na bazie psychologii ekspresji teoretycznych podstaw analizy pisma oraz pogląd, że cechy należy interpretować nie pojedynczo ale pewnymi wiązkami. Do każdej z cech pisma przypisane były różne możliwe interpretacje a ich wybór zdeterminowany był współwystępowaniem innych cech. Ważnymi elementami teorii Crepieux-Jamina jest również opracowanie fundamentalnych zasad regulujących analizę grafologiczną (przede wszystkim-konieczność zebrania jak największej próbki pisma badanej osoby i nie wyciąganie pochopnych wniosków na podstawie niepowtarzających się elementów).
Crepieux-Jamin przeprowadził wiele badań empirycznych na potwierdzenie swoich tez. Wyniki jego prac są obecnie podstawą współczesnej grafologii francuskiej.
Nurt reprezentowany przez tych badaczy jest określany jako tzw. nurt analityczny. Z inicjatywy Crepieux-Jamina powtał we Francji Societé Francais de Graphologie.
Nurt psychoanalityczny w Szwajcarii
Podstawową koncepcją szwajcarskiej szkoły grafologicznej była koncepcja Pulvera oparta na psychoanalitycznym symblolizmie przestrzeni. Najważniejsze w niej było założenie, że pismo człowieka to nieświadoma projekcja jego konstrukcji fizycznej i psychicznej. Analizy pisma dokonuje się na podstawie przestrzeni, jaką zajmuje. W obrębie pisma wyróżnia się trzy strefy:
- górną - czyli nadlinijną; górne elementy liter takich jak 't', 'd', 'h';
- środkową - obejmującą znaki śródlinijne 'a', 'o', 'e';
- dolną - elementy podlinijne liter, np. 'p','j'.
Interpretacja tych sfer opiera się na koncepcji S. Freuda trójwarstwowej struktury osobowości.
- sfera górna symbolizuje świadomość ponadindywidualną (superego). Jest to sfera intelektu i idealizmu;
- sfera środkowa odpowiada za świadomość, doświadczenie 'ja' (ego);
- sfera dolna odpowiada za podświadomość (id) czyli instynkty i najniższe potrzeby.
Kierunek interpretacji jest wyznaczany przez proporcje wielkości pomiędzy sferami.
Analiza przestrzeni w koncepcji Pulvera to również drobiazgowe pomiary marginesów, ich kształt i wielkość, umiejscowienie odcinków początkowych i końcowych kreślenia liter. Pod uwagę brane jest również nachylenie pisma, które w myśl tej koncepcji odpowiada za dymensję ekstrawersja-introwersja.
Występuje silne powiązanie nurtu psychoanalitycznego w grafologii z innymi technikami rysunkowymi (drzewo czy rysunek rodziny wg. Cormana).
Należy jednak pamiętać, że sybolizm przestrzeni odnosi się tylko do cywilizacji europejskich i w żadnym razie nie może dotyczyć kultur np. orientalnych.
Subiektywizm koncepcji Pulvera stwarza niebezpieczeństwo projekcji osobowości badacza na analizę.
Grafologia niemiecka
Na przełomie wieków powstało w Niemczech Niemieckie Towarzystwo Grafologiczne (Deutsche Graphologische Gesellschaft) założone przez Busse, Meyer'a i Klages'a. W 1917 r. ukazała się książka pt. Pismo odręczne a charakter napisana przez ostatniego z nich. Koncepcja zawarta w niej jest połączeniem dotychczasowych doświadczeń grafologicznych i założeń psychologii poznawczej i psychologii poznania. Zasadniczą rolę odgrywa u Klagesa intuicja. Kluczowym pojęciem dla jego koncepcji jest formniveau. Oznacza ono równowagę (lub jej brak) pomiędzy duszą a umysłem. Pozmiom formniveau oznacza się na pięciostopniowej skali, gdzie 1 oznacza oryginalność a 5 banalność i mechanicyzm. Oszacowanie tego poziomu sprowadza się generalnie do oceny rytmu, zdolności graficznej, stosunku pomiędzy proporcją a rytmem. Nie należy jednak rozumieć tego w ten sposób, że to co harmonijne oznacza wysoki poziom formniveau. Pismo kaligraficzne jest interpretowane przez Klagesa i następców jako banalne i pozbawione formy witalnej. Koncepcja Klagesa jest krytykowana za nadmierny intuicjonizm jednak pomimo to jest wiodąca w niemieckiej grafologii.
Duży wpływ na niemiecką szkołę analizy pisma miały prace Pophala. Koncentrowały się na zagadnieniach współzależności pomiędzy grafizmem a fizjologią i funkcjonowaniem układu nerwowego. W procesie dojrzewania czynność pisania ulega automatyzacji i kontrolę nad nią przejmuje rdzeń mózgowy. Pophal wyróżnia cztery typy pisma-pallidarne (nieskoordynowane, niezahamowane), striatne (zahamowane, usztywnione), kortykalne (rytmiczne, regularne, dominuje aspekt formalny) oraz subkortykalne (dobrze wyważone). Nazwy pochodzą od dwóch ośrodków w rdzeniu mózgowym, które wg Pophala kierują procesem pisania-pallidum i stratum.
Ważne miejsce w grafologii niemieckiej należy sie również Heissowi (1903-1971) i Knoblochowi. Pierwszy z nich, profesor psychologii i filozofii, rozróżniał trzy rodzaje rytmu-ruchu (określa intensywność i witalność zachowania), przestrzeni (adaptacja do otaczającego świata) i formy (czyli specyfika jednostki). Drugi z nich dużo uwagi poświęcał w swoich pracach witalności i aspektowi temperamentalnemu.
W grafologii niemieckiej rozwinęła się także szkoła grafometryczna. Wiodącymi postaciami tego nurtu są Mueller i Enskat. Opracowali szczegółową skalę do pomiaru zmiennych, m.in. poziom napięcia, rytm, stopień oryginalności i homogeniczność.
Obecnie grafologia niemiecka jest jedną z najlepiej rozwiniętych na świecie.
Grafologia włoska
Najwybitniejszym grafologiem włoskim był Moretti (1877-1963). Według jego koncepcji wysoka wartość diagnostyczna analizy grafologicznej wynika z natury gestów, jednym z których jest właśnie pismo. W gestach człowiek ujawnia się najbardziej nieświadomie.Moretti wyróżniał w piśmie znaki istotne, zmienne i przypadkowe. Mogą one pozostawać w różnych relacjach względem siebie. Znaki i ich kombinacje odnoszą się do trzech fundamentalnych aspektów: naciskowości (odzwierciedlającej obraz morfopsychologiczny), gestu graficznego (jako wyrazu indywidualności człowieka) oraz gestu przemijającego (mówiącego o cechach najbardziej indywidualnych a jednocześnie w najwyższym stopniu zautomatyzowanych).
Moretii analizował również zależności: pismo a problemy somatyczne, pismo a neuropatologia a także problematyka autentyczności grafizmu. Moretii opracował własną koncepcję temperamentów-uległy, odporny, agresywny i oczekujący. Każdy z tych typów posiada w koncepcji Morettiego specjalną charakterystykę graficzną.
Grafometria
Grafometria to stosunkowo najmłodszy nurt grafologii. Dzięki zastosowaniu precyzyjnego pomiaru badanie zyskuje wiarygodność naukową.
Wiodącą postacią w zakresie geometrii jest Stein-Lewinson. Uczennica Klagesa, kontynuowała swoją pracę w Stanach Zjednoczonych. Wraz z Zubinem Stein-Lewinsonem opracowała metodę oceny dynamicznego charakteru pisma. W analizie wykorzystują 22 parametry graficzne, zgrupowane w cztery główne skale (cechy formy pisma, cechy pionowe, właściwości poziome, cechy głębi). Nie wszystkie cechy są mierzalne.
Podstawowe dla analizy jest założenie o istnieniu kontinuum, na którego przeciwstawnych biegunach znajdują się napięcie i rozluźnienie. Każda cecha znajduje się na tym kontinuum i w zależności od miejsca, w którym się znajduje przybiera różne znaczenie. Idea zastosowana w tej metodzie opiera się na teorii równowagi homeostatycznej. Pismo odzwierciedla stopień samokontroli człowieka. Jeżeli kontrola jest zbyt silna (biegun napięcie) lub zbyt słaba (biegun rozluźnienie) jest to symptomem różnego rodzaju zaburzeń psychiki.
Wyniki badań grafometrycznych znaleźć można także w pracach grafologów niemieckich - Müllera i Enskata.
Grafologia w Polsce
W Polsce grafologia istnieje na bardzo małą skalę. Na przełomie wieków działali Belejowska, Biedermannówna, Leinwald, Schermann a wzorowano się głównie na pracach Michona i Crepieux-Jamina. Kwestie analizy pisma podejmowali także Klęsk i Kwieciński.
Po drugiej wojnie grafologia rozwijała się jedynie w obrębie kryminalistyki (ekspertyza pisma). Grafologia jako taka uważana była za "bezużyteczny wymysł kapitalizmu".
W latach 80-tych i 90-tych zaczęły pojawiać się prace naukowe z zakresu analizyu pisma - Widła, Legień, Pobocha, Wójcik, Kegel, Feluś, Owoc, Wośkowiak, Koziczak, Łuszczuk, Leśniak, Gramatyka, Król.
Jedne z najbardziej wiarygodnych i metodologicznie poprawnych prac są autorstwa B. Gawdy (UMCS).
tanusia