Praca_diagnostyka.doc

Oligofrenia to niedorozwój umysłowy, ogólne zmniejszenie możliwości rozwojowych spowodowane bardzo wczesnymi, a jednocześnie nieodwracalnymi zmianami patologicznymi w centralnym układzie nerwowym dziecka. Iloraz inteligencji takich dzieci ustalono poniżej 70.

Ważnym elementem w jej rozpoznawaniu jest wykluczenie środowiskowo-wychowawczych przyczyn opóźnienia rozwoju takich jak:

·         Złe warunki, w których żyje dziecko

Dotyczy to dzieci:

Ø      Przebywającym w źle prowadzonych domach dziecka

Ø      Zaniedbanych w domach rodzinnych

Ø      Zamykanych i pozostawianych na długie okresy bez opieki i możliwości kontaktów społecznych

            Musimy pamiętać, ze określonemu wiekowi odpowiada określony stan rozwoju fizycznego i psychicznego- pozwala to statystycznie ustalić normy takiego rozwoju.

Ważną cechą oligofrenii jest to, że obserwujemy opóźniony rozwój dziecka lecz nie zaobserwujemy całkowitego jego zatrzymania.

W przypadku oligofrenii trzeba przybliżyć różne pojęcia dotyczące rozwoju.

Wiek rozwojowy nie zawsze jednak odpowiada wiekowi życia dziecka.

Gdy dziecko młodsze wiekiem wykazuje zdolności charakterystyczne dla dzieci starszych mówimy wtedy, że tempo jego rozwoju jest globalnie przyśpieszone, gdy natomiast dziecko zbliża się pod każdym względem do dzieci młodszych mamy do czynienia z rozwojem globalnie opóźnionym czyli z ogólnym opóźnieniem rozwoju.

Dzieci globalnie opóźnione nie rozumieją bardzo złożonych poleceń nauczyciela, nie potrafią podporządkować się jego nakazom i zakazom. Rozwój motoryczny tych dzieci, a szczególnie ruchy palców i dłoni jest mało precyzyjny, a koordynacja ruchowo-wzrokowa słabo rozwinięta.

Gdy rozwój dziecka nie przebiega normalnie- gdy pojawiają się opóźnienia bądź przyśpieszenia dotyczące całej sfery rozwoju bądź znacznych jej zakresów mówić możemy wtedy o rozwoju nieharmonijnym jednak jeśli opóźnienie dotyczy bardzo wąskiego zakresu wtedy będzie to fragmentaryczny deficyt rozwojowy.

Wyróżnić możemy trzy stopnie niedorozwoju:

·         Najgłębszy zwany idiotyzmem

·         Średni zwany imbecylizmem

·         Najsłabszy zwany debilizmem

Krótka charakterystyka osób z najsłabszym stopniem niedorozwoju.

Charakterystyczne dla dzieci debilnych jest to, iż :

·         Zaczynają później siadać

·         Biegać

·         Mówić

·         Rysować

·         Chodzić

·         Bawić się

Lecz niestety nie tylko. Podczas wykonywania tych czynności często możemy zaobserwować zakłócenia.

U takich dzieci możemy zaobserwować fakt, że nie wszystkie funkcje są obniżone w ten sam sposób i w takim samym stopniu w stosunku do wieku ich życia.

Stosunkowo dobrze rozwinięte mogą być elementarne :

·         Funkcje wzrokowe

·         Funkcje słuchowe

·         Motoryka

Wiąże się to jednak z medycznymi zależnościami uszkodzenia mózgu. Warstwy mózgu mogą zostać całkowicie uszkodzone ale także ich uszkodzenie może być minimalne lub pozostać nienaruszone. Jednak musimy pamiętać, ze w oligofrenii mamy zawsze do czynienia z rozległymi uszkodzeniami mózgu, dlatego czynności złożone wymagające współpracy układu nerwowego i kory mózgowej ulegają największemu upośledzeniu.

Najsłabiej rozwinięte pozostają więc:

·         Zdolności abstrahowanie

·         Zdolności uogólniania

·         Złożone spostrzeżenia wzrokowe i słuchowe

·         Uchwycenie związków przyczynowo-skutkowych wśród innych zjawisk

Chociaż uchwycenie związków przyczynowo-skutkowych sprawia im niebywała trudność to zdolność do wnioskowania w prostych sytuacjach życiowych rozwija się stosunkowo najlepiej, podczas badania materiałem obrazkowym dzieci te uzyskują dobre wyniki ponieważ wyciąganie wniosków związane jest właśnie z pewnym konkretnym działaniem.

Dlatego dzieci z takim typem upośledzenia całkiem sprawnie mogą wykonywać w dorosłym życiu np. prace przy produkcji taśmowej, wymagające powtarzania tej samej czynności.  Trzeba jednak pamiętać, że ze wzglądu na ograniczenie sprawności funkcji wywołane nieodwracalnym uszkodzeniem układu nerwowego sprawia, ze nigdy nie dorównają osobom nieupośledzonym, nawet gdy osiągną swój pułap rozwojowy.

Pozostaje jeszcze kwestia edukacji. Niestety dzieci debilne nie mogą wraz ze swoimi zdrowymi rówieśnikami uczęszczać do normalnych szkół.

Ze względu na ich specyficzne  właściwości poznawcze nie mogłyby się one efektywnie uczyć. Takie nauczanie zapewni im jedynie szkoła specjalna, w której zapewnione im zostaną odpowiednie, dostosowane metody dydaktyczne niestety uczniowie szkół specjalnych charakteryzują się zmniejszoną samodzielnością myślenia, obniżonym krytycyzmem, są znacznie mniej aktywne intelektualnie i pracują wolniej, a  także zakres nauczania  w takiej szkole jest jednak mniejszy.

Dlatego bardzo ważne jest postawienie prawidłowej diagnozy oligofrenii. Zawarta jest w niej nie tylko ocena aktualnego stanu rozwoju dziecka lecz także przewidywalne tylko do pewnego stopnia to, że pułap rozwojowy będzie ograniczony.  Warto pamiętać, ze pierwsza diagnoza nie może być diagnozą pochopną i nieodpowiedzialną- idiotyzm i imbecylizm nie nasuwają trudności diagnostycznych jednak postawienie takiej diagnozy w przypadku debilizmu jest najtrudniejsze, gdyż niektóre zaburzenia mogą stwarzać u dziecka pozory debilizmu.

Najczęściej za dzieci upośledzone uważa się niesłusznie

·         Dzieci rozwinięte nierównomiernie, wykazujące wybiórcze opóźnienia rozwoju

·         Dzieci nie ujawniające pełni możliwości rozwojowych z powodu zaniedbania

·         Dzieci zahamowane czyli takie, które maja zaburzenia dynamiki procesów uczuciowych przy równoczesnych zaburzeniach uczuciowych

Bardzo ważne przy diagnozie jest to, że trzeba zawsze pamiętać, że oligofrenia nie jest jednostką chorobową. Jest konsekwencja, skutkiem uszkodzenia mózgu dziecka. Ale także musimy pamiętać, ze nie każde uszkodzenie układu nerwowego staje się przyczyną niedorozwoju. By można było mówić o oligofrenii stopień takiego uszkodzenia musi być poważny, a  zakres rozległy. We wszystkich wątpliwych przypadkach trzeba więc dziecko bacznie obserwować, a nawet umieścić dziecko potencjalnie niedorozwinięte w normalnej szkole. Pozwala to na aktywny udział nauczyciela nie tylko w obserwacji ale i stymulacji rozwoju dziecka, co stanowi podstawę prawidłowej diagnozy.

Umieszczenie dziecka oligofrenicznego w normalnej placówce oświatowej wpłynie niekorzystnie na jego rozwój.

Jednak jeszcze gorsze będzie umieszczenie dziecka normalnego w placówce specjalnej. Dzieci takie uczą się w szkole specjalnej dużo gorzej niż ich niedorozwinięci koledzy. Ich rozwój zostaje wtórnie zahamowany. Dzieci te mają większe szanse rozwojowe, wyższy pułap rozwojowy i odrębne właściwości psychiczne. Umieszczanie ich w specjalistycznych placówkach to ogromna strata dla społeczeństwa, tragedia dla ich rodzin i oczywiście ich samych.

Charakterystyka dzieci ociężałych umysłowo jest trudniejsza.

Ociężałością umysłowa jest takim stopniem niedorozwoju umysłowego oscylujący w granicach ilorazu inteligencji pomiędzy 80, a 90. Najczęściej stanowi wypadkową działania niekorzystnych czynników biologicznych i społecznych. Spowodowane jest zaniedbaniem pedagogicznym i występuje na tle ogólnie bardzo złych warunków środowiskowych lub też jest konsekwencją chorób wyniszczających organizm dziecka, czasem czynników uszkadzających układ nerwowy i wtedy łączy się dodatkowo z innymi zaburzeniami rozwoju.

Wyodrębnić możemy cztery grupy:

·         Pierwsza

Dzieci globalnie i równomiernie opóźnione w rozwoju we wszystkich jego strefach.

·         Druga

Dzieci wykazujące wybiórcze opóźnienie rozwoju mowy i czasem powiązane z nim opóźnienie słowno- pojęciowego myślenia. Mają także opóźniony rozwój percepcji słuchowej, natomiast percepcja wzrokowa i myślenie konkretno rozwojowe są dobrze rozwinięte, mają także prawidłowy poziom rozwoju motorycznego. Niestety wadliwie formułują myśli i wszelkie teksty werbalne rozwiązują gorzej niż rówieśnicy ale dobrze wykonują testy wykonaniowe.

·         Trzecia

Ta grupa stanowi prawie odwrotność drugiej grupy. Wykazują one prawidłowy rozwój mowy i słowno- pojęciowe myślenie. Niestety źle i słabo utrwalają wzrokowe obrazy co prowadzi to do wtórnego opóźnienia konkretno- obrazowego. Testy werbalne dzieci te rozwiązują na poziomie swoich rówieśników, natomiast testy wykonaniowe są przez nie wadliwie rozwiązywane.

·         Czwarta

Samodzielne myślenie we wszystkich jego formach i przejawach sprawia tym dzieciom najwięcej trudności. Dzieci nie potrafią porównywać zjawisk i przedmiotów, nie wyodrębniają w nich cech istotnych. Nie potrafią uogólniać dostępnych im w działaniu danych, formułować uogólnień słownych. Potrafią jedynie powtarzać te słowne uogólnienia, których nauczyły się na pamięć. Nie potrafią powiązać określonych dźwięków z odpowiadającymi im symbolami graficznymi, ponieważ nie potrafią pojąć znaczenia symbolu. Abstrakcyjnymi znakami są dla nich cyfry i litery-  dlatego przedmiotem szczególnie trudnym jest dla nich matematyka.

Dzieciom tym najbliższe są dzieci debilne, chociaż stopień zaburzenia jest u nich mniejszy. Są bardziej wyuczane niż dzieci oligofreniczne i dlatego także nie powinny znaleźć się w szkole specjalnej.  Często w grupie tych dzieci znajdują się takie, które powtarzają klasę bądź wkraczają na drogę przestępstwa.

Wyniki w nauce dzieci ociężałych zależne są od wielu czynników środowiskowych. Mają możliwość przy optymalnych warunkach, przy dobrym tanie zdrowia i zapewnionej pomocy ze strony domu mogą uczyć się w zwykłej szkole wraz z rówieśnikami. Niestety jeśli przy swojej ociężałości nie zostaną im zapewnione wcześniejsze warunki, a dodatkowo napotkają jeszcze inne przeszkody zewnętrzne ich trudności staną się nie do przezwyciężenia.

Dzieci zaniedbane posiadające zdrowy układ nerwowy, mogłyby w sprzyjających warunkach nadrobić swoje opóźnienia rozwojowe, a przy odpowiednim procesie dydaktyczno- wychowawczym stać się dobrymi uczniami. Niestety w praktyce większość z nich nie kończy szkoły podstawowej. Brak motywów uczenia się, brak wsparcia ze strony rodziców, nie wdrażane do systematycznej pracy, oraz łatwe zniechęcanie się pod wpływem niepowodzeń szkolnych sprawia, że często wykolejają się, wagarują i przestają odrabiać lekcje.

Niestety dzieci z niskim ilorazem inteligencji pomimo dobrych warunków w których zostały wychowane mają dyskretnie uszkodzony układ nerwowy i ich zdolności rozwojowe są gorsze.

Dzieci ociężale umysłowo, globalnie i równomiernie opóźnione, u których myślenie, motoryka, spostrzeżenia słuchowe i wzrokowe są gorzej rozwinięte w klasach, które powtarzają sprawiają wiele trudności wychowawczych. Dobrym rozwiązaniem jest odraczanie im obowiązku szkolnego i posyłanie do szkoły po rocznym okresie ćwiczeń przygotowawczych, gdyż zazwyczaj dzieci te na ogół słabsze i mało dojrzale pod względem emocjonalnym i społecznym dobrze czują się w towarzystwie dzieci o rok młodszych.

Podczas powtarzania klasy dzieci te ze względu na to, iż ich niewiedza sięga materiału klas młodszych nudzą się na lekcjach, wagarują, przeszkadzają innym. Mają obniżony krytycyzm i subiektywność co sprawia, że łatwo ulegają wpływom demoralizującym i przy braku właściwego kierunku wychowawczego wykolejają się i deprawują. 

W byłym ZSRR  przeprowadzono badania psychologiczne w celu zapobiegania u tych dzieci negatywnym skutkom niepowodzeń szkolnych.

Dostosowano specjalnie warunki nauczania, przedłużono dzień nauki, dzieci odrabiały lekcje pod nadzorem nauczyciela, zmniejszono liczebność klas. Respektowano podstawowe zasady dydaktyki: stopniowanie trudności, wiązanie teorii z praktyką, aktywizowanie ucznia. Nauczyciele starali się by dzieci samodzielnie myślały, starali się wyeliminować źle nawyki w pracy uczniów, pobudzać ich wiarę we własne siły. Zintensyfikowano proces dydaktyczny, tempo przerabianego materiału. Po roku stwierdzono nadzwyczaj dobre rezultaty- poprawiła się zdolność logicznego myślenia ,a także odnotowano wzrost możliwości intelektualnych oraz wyrównano zaległości w materiale nauczania. 

Niestety te zabiegi dydaktyczne SA dobre tylko dla dzieci, które mają duże braki w słowno- logicznym rozumowaniu, a mało skuteczne dla dzieci z różnymi zaburzeniami rozwoju. Niestety próby podwyższania poziomu dydaktycznego nie przynoszą w stosunku do wszystkich dzieci zadowalających rezultatów.