hop-frog.pdf

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na

stronie wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez

fundację Nowoczesna Polska .

EDGAR ALLAN POE

Hop-frog ¹

ł. ł ś

Nigdy nie znałem nikogo, kto by miał większy zapał i popęd do żartów niż ów ǳielny

król. Najpewniejszą drogą do zdobycia jego łaski było wygłoszenie przedniej dykte-

ryjki o błazeńskim pokroju i wygłoszenie umiejętne. Dla tej właśnie przyczyny sied-

miu jego ministrów wyróżniało się krotochwilnym² usposobieniem. Wszyscy by-

li ukształtowani wedle królewskiego pierwowzoru — rozumiej: przestronną tuszę,

dostatnie otłuszczenie i nieporównaną do błazeństwa zaprawność³. Czy krotoﬁlność Ciało, Śmiech

tuczy, czy też przeciwnie — tłuszczyk zawiera w sobie jakowąś krotochwilności po-

chopność — jest to kwestia sporna, której nigdy nie mogłem rozstrzygnąć raz na za-

wsze, atoli pewnik to nieprzeparty, iż dowcipnemu chuǳiakowi przynależy się miano

rr rr ⁴.

O wszelakie odcienie lub umysłu, jak je sam przezywał, król dbał ma-

ło-wiele. Darzył żart osobliwym poǳiwem za ro r i znosił nawet rozrost

przez miłość dla samej sztuki. Nużyły go domyślniki. Barǳiej mu doga-

ǳał Gargantua Rabelais'go⁵ aniżeli g Woltera⁶, zaś ponad wszystko ﬁgle czynne

o wiele jeszcze więcej, niż żarty słowne, przypadły mu do serca.

W czasach, do których opowieść niniejsza należy, wesołkowie zawodowi niezu- Błazen

pełnie wyszli z obiegu na dworach. Niektóre z wielkich pog kontynentu zacho-

wywały jeszcze swych — byli to nieszczęśliwcy w pstrokatych szatkach,

strojni kołpakiem z brzękadłami, którzy musieli zawsze mieć w pogotowiu trafne

a wytworne słówka, aby ich dostarczyć na skinienie w zamian za ochłapy spadające

ze stołu królewskiego.

król posiadał, ma się rozumieć, swego wesołka.

Niezaprzeczenie o potrzebę czegoś w roǳaju szału — gwoli zapewne zrów-

noważenia ociężałej mądrości siedmiu rajców, którzy byli jego ministrami, że pominę

tu własną jego osobę.

¹ Hop-rog (ang.) — Żabi Skok.

² roo (przestarz.) — żartobliwy, śmieszny, zabawny; tu pojawia się też w przestarz. pisowni:

krotoﬁlny.

³ o pro — w oryginale: oo fr g oo

g rg orp o or , co należałoby tłumaczyć: „Wszyscy byli

ukształtowani wedle królewskiego pierwowzoru pod względem wielkiej tuszy, dostatniego otłuszczenia

i nieporównanej do błazeństwa zaprawności”.

⁴ r rr (łac.) — rzadki ptak na ziemiach.

⁵ rg go — choǳi o olbrzyma, bohatera pięcioczęściowej satyryczno-groteskowej

powieści François Rabelais'go (?–) rg gr , epatującej sprośnością i obrzydli-

wościami.

⁶ Zadig or — powiastka ﬁloz. g o o o z  r. autorstwa . ﬁlozofa

oświeceniowego Voltaire'a; imię tytułowego bohatera znaczy z ar. „prawdomówny”, a z hebr. „sprawie-

dliwy” (por. cadyk); przeżywając różne przygody udowadnia on, że jest uosobieniem tych właśnie cech.

Wszakże jego głupi Janek, jego wesołek zawodowy nie był tylko głupim Jan-

kiem. Wartość jego miała potrójną doniosłość w oczach królewskich z powodu, iż

był jednocześnie karłem i kulawcem. W onych czasach karły były na dworach tak

samo w użyciu, jak głuptaskowie, i niejednemu monarsze spęǳanie czasu wydawa-

łoby się nazbyt utrudnione (czas na dworach jest rozciąglejszy niż gǳie inǳiej) —

bez błazna, który by go do śmiechu pobuǳał, i bez karła, który by śmiał się z te-

go śmiechu. Atoli właściwością wszystkich owych błaznów, jak to już zaznaczyłem,

była — otyłość, okrągłość i ociężałość, toteż dla króla naszego niewyczerpanym źró-

dłem dumy stało się posiadanie w osobie Hop-Froga — tak się nazywał wesołek —

potrójnych skarbów w jednym zespole.

Sąǳę, że imię Hop-Froga nie miało nic wspólnego z tym, którego mu na chrzcie Kaleka

uǳielono, lecz było jednozgodnie nadane z ramienia siedmiu ministrów z powodu,

iż nie potraﬁł kroczyć zwykłym trybem luǳkim. I rzeczywiście Hop-Frog mógł się

jeno poruszać w zakresie czegoś, co można nazwać marszem prr —

coś pośredniego pomięǳy drygiem a skurczem — roǳaj truchtu, który dla króla

był niewyczerpaną rozrywką i, ma się rozumieć, źródliskiem uciechy, gdyż mimo

wydatnego kałduna i tykwiastego od przyroǳenia łba król w oczach całego dworu

uchoǳił za niezwykłego pięknisia.

Wszakże, chociaż Hop-Frog wskutek krzywizny nóg z wielkim jeno trudem mógł

kroczyć po ziemi lub wzdłuż posaǳki, przeǳiwna krzepkość mięśni, którymi na-

tura, jakby gwoli odszkodowania nieudolności dolnych części jego ciała, obdarzyła

jego dłonie, pozwalała mu na niejeden pokaz poǳiwu godnej zręczności wobec ta-

kich przeszkód, jak drzewa, powrozy lub cokolwiek dostępnego pochwyceniu rąk.

W chwili tych ćwiczeń miał raczej pozór wiewiórki lub kusej małpy aniżeli żaby.

Nie umiałbym powieǳieć na pewno, skąd Hop-Frog pochoǳił. Przybył bez wąt-

pienia z jakiejś krainy barbarzyńskiej, o której istnieniu nie było nawet słychów —

z krainy niezmiernie odległej od dworu naszego króla. Hop-Froga i pewną młodą

ǳieweczkę, mniej nieco od niego karłowatą, lecz naǳwyczaj kształtną i doskonałą

tancerkę — pozbawił ognisk domowych w prowincjach ościennych i przesłał w da-

rze królowi jeden z jego ulubionych zwycięskich woǳów. Nic więc ǳiwnego, że

w takich okolicznościach ścisła przyjaźń powstała pomięǳy obojgiem niewolników.

I rzeczywiście — stali się wkrótce dozgonnymi przyjaciółmi. Hop-Frog pomimo

usilnego oddania się sztuce błazeńskiej zgoła nie zdobył wziętości i przeto nie mógł

Tripecie zbyt znacznych uǳielać przysług, lecz ona ǳięki swym urokom i niepoka-

lanej piękności karlicy uzyskała powszechny poǳiw i tkliwą opiekę, posiadała tedy

spore wpływy i nigdy — byle sposobność — nie omieszkała z nich korzystać na rzecz

swego ukochanego Hop-Froga.

Z powodu, nie wiem już jakiej, ale barǳo doniosłej uroczystości król postano-

wił wyprawić bal maskowy, zaś ilekroć na dworze zdarzały się maskarady lub inne

w tym roǳaju zabawy, tylekroć talentom Hop-Froga i Tripety dawano nieoǳowne

zastosowanie, Hop-Frog w szczególności był tak wynalazczy w ǳieǳinie zdobnic-

twa, tworzenia nowych larw⁷ i ubiorów maskaradowych, że zdawało się, iż bez jego

uǳiału nic udać się nie może.

Zabawa

Nadeszła noc na zabawę przeznaczona. Pod okiem Tripety ozdobiono wspaniałą

salę, nie szczęǳąc wszelkiej możliwej pomysłowości, aby przydać blasku maskaraǳie.

Cały dwór trwał w gorączkowym oczekiwaniu. W sprawie ubiorów i ról każdemu,

jak łatwo zgadnąć, pozostawiono wybór wolny. Sporo osób na tyǳień lub nawet

na miesiąc z góry określiło roǳaj upatrzonego dla się przebrania i koniec końcem

nikt się nie ociągał i nie namyślał zbytnio prócz króla i jego siedmiu ministrów.

⁷ r (przestarz.) — maska.

   Hop-frog



Czemuż się wahali? Nie umiałbym odpowieǳieć na to pytanie — chyba że był to

jeszcze jeden naddatkowy fortel uknutej zabawy. Prawdopodobnie trudno im było

pochwycić w lot swe pomysły, ile że byli tak wybitnymi otylcami! Tak czy owak —

czas upływał i, uciekając się do ostatniego środka, posłali po Tripetę i Hop-Froga.

Dwaj mali druhowie, stawiając się na rozkaz króla, stwierǳili, iż ten ostatni po Wino

królewsku chłonie wino z pomocą siedmiu członków swej poufnej rady, mimo to

monarcha zdawał się zdraǳać brak humoru.

Wiadomo mu było, że Hop-Frog unika wina, gdyż ów trunek przyprawiał bied-

nego kulawca o stratę zmysłów, zaś strata zmysłów zgoła nie jest wesołym środkiem

trafnego samopoczucia. Król jednak lubował się we własnych swoich wybrykach i po-

wziął ucieszny zamiar zniewolenia Hop-Froga do wypitki, czyli, jak zwykł mawiać,

do oo .

— Pójdź tu, Hop-Frog! — zawołał w chwili, gdy błazen wraz ze swoją towarzysz-

ką wkroczył do komnaty — żłopnĳ no mi tę oto szklenicę za zdrowie nieobecnych

przyjaciół waszych — (tu Hop-Frog westchnął) — i obsłuż nas swoją wyobraźnią!

Brak nam typów — rr , mój chłopcze! Brak czegoś nowego — niezwykłe-

go! Znużyła nas ta wieczna jednostajność. Nuże, pĳ! Wino rozżarzy twój geniusz.

Hop-Frog usiłował swoim zwyczajem dorzucić trafne słówko ku rozbrojeniu kró-

la, lecz wysiłek był ponad możliwości. Był to właśnie ǳień uroǳin nieszczęsnego

karła i rozkaz picia za zdrowie o go pr wycisnął mu łzy z oczu. Kil-

ka sporych a gorzkich kropli skapnęło do kielicha, który pokornie przyjmował z rąk

swego tyrana.

— Cha, cha, cha! — zaryczał ten ostatni, gdy karzeł z odrazą kielich opróżnił.

— Wiǳisz, czemu podoła jedna lampka dobrego wińska? Juści — ślepie twoje już

się żarzą!

Biedne chłopaczysko! Jego szerokie źrenice skrzyły się raczej, niż żarzyły, gdyż

wino na ten pobudliwy umysł ǳiałało zarównie krzepko, jak niezwłocznie. Drżącą

dłonią utwierǳił kubek na stole i powiódł po obecnych wzrokiem niemal obłędnym.

Całe zgromaǳenie zdawało się bawić na schwał pomyślnym wynikiem królew-

skiego op .

— A teraz — do roboty! — rzekł pierwszy minister otylec niepomierny.

— Tak! — pochwycił król — Nuże, Hop-Frog, uǳiel nam twej pomocy! Typów, Śmiech

piękny chłopcze! Charakterów! Pożądamy rr ! Pożądamy wszyscy! Cha, cha,

cha!

I ponieważ tkwiły w tych słowach poważne zabiegi dookoła kalamburu, tedy

wszystkich siedmiu zawtórzyło⁸ chórem śmiechowi królewskiemu. Zaśmiał się też

i Hop-Frog, lecz słabym i roztargnionym śmiechem.

— Pręǳej, pręǳej! — naglił król zniecierpliwiony. — Czyż na żaden pomysł

nie wpadasz?

— Usiłuję wpaść na jakiś pomysł po — wybąkał karzeł jak nieprzy-

tomny, gdyż wino zgoła go obłąkało.

— Usiłujesz? — wrzasnął tyran drapieżnie. — Co rozumiesz pod tym słowem?

A! pojmuję… Jegomość się dąsa, jegomość jeszcze wina się napiera! Masz, żłopnĳ to!

I król znowu kielich napełnił i — napełniony po brzegi podał kulawcowi, który

spozierał i dychał jak zziajany.

— Pĳ, powtarzam! — gwałtował potwór. — Lub na szatana!…

Karzeł wahał się… Król spurpurowiał od wściekłości. Dworzanie uśmiechali się

okrutnie. Tripeta trupio blada zbliżyła się do siedliska monarchy i, padłszy przed nim

na kolana, jęła błagać, aby oszczęǳił jej przyjaciela.

⁸ ro — ǳiś popr. zawtórowało.

   Hop-frog



Tyran przez chwil kilka mierzył ją wzrokiem, osłupiały zapewne na widok takiego

rozzuchwalenia. Nie wieǳiał, zda się, co ma rzec i co uczynić ani też — jakich słów

doborem nastarczyć swemu oburzeniu. Wreszcie, nie uroniwszy ani jednego słowa,

z całą przemocą odepchnął ją precz od siebie bluznął jej w twarz zawartością pełnego

po brzegi pucharu.

Biedna karlica z wysiłkiem powstała na nogi i, nie śmiejąc nawet westchnąć,

powróciła na swe miejsce u podnóża stołu.

Przez pół minuty trwała cisza śmiertelna, wsród której posłyszałbyś spadanie liścia

lub pierza. Ciszę ową przerwał roǳaj głuchego, lecz rǳawego i długiego zgrzytu,

który się zdawał wylęgać ze wszystkich naraz kątów pokoju.

— Dlaczego — dlaczego — dlaczego tak hałasujesz? — spytał król z rozszalałym

gniewem zwracając się do karła.

Ten ostatni zdawał się poniekąd trzeźwieć i tępo, lecz ze spokojem patrząc twarz

w twarz tyranowi, zawołał z prostotą:

— Ja? — Ja? — A skądże takie przypuszczenie?

— Zdaje mi się, iż dźwięk od zewnątrz dolata — zauważył jeden z dworzan —

mam wrażenie, że to papuga w oknie ostrzy ǳiób o sztaby klatki.

— Masz słuszność — odpowieǳiał monarcha z oznaką wielkiej ulgi wywołanej

owym domysłem — wszakże, na mój honor rycerski przysiągłbym, że ów nęǳnik

tak pozgrzytywał zębami.

Na te słowa karzeł jął się zaśmiewać (król był zbyt ślepym miłośnikiem żartów,

aby pomiatał czyimkolwiek śmiechem) — i wyszczerzył szeroki, potężny i groźny

sznur zębów. Co więcej — oświadczył, iż gotów jest wysączyć dowolną ilość wina.

Udobruchał się monarcha, zaś Hop-Frog bez najmniejszego przymusu pochłonąw-

szy jeszcze jedną szklenicę, zakrzątnął się natychmiast i z zapałem dokoła pomysłów

maskaradowych.

— Nie mogę wytłumaczyć — zauważył barǳo przytomnie, jakby mu wino ni-

gdy w głowie nie szumiało — jak się ów zbieg myśli odbywa, lecz poro po

, jak Wasza Królewska Mość zǳieliła pięścią karlicę i twarz jej winem oplwała

— poro po , jak Wasza Królewska Mość dokonała wspomnianego czy-

nu, oraz w chwili, gdy papuga na dworze wytwarzała ów zgiełk osobliwy, przyszedł

mi do głowy ﬁgiel przeǳiwny, który stanowi jedną ze zwyczajowych mego kraju

zabaw, a z którego częstokroć korzystamy dla naszych maskarad, tu zaś bęǳie on

bezwzględną nowością. Niestety — ﬁgiel ów wymaga towarzystwa z ośmiu złożo-

nych osób, więc…

— Tam do licha, jest nas ośmiu! — zawołał król, podkreślając śmiechem swój

wytworny wynalazek. — Ośmiu — bez reszty! Ja — i siedmiu moich ministrów.

Nuże, cóż to za ﬁgiel?

— Nazywamy to — rzekł kulawiec — org — i jest to

zaprawdę gra czarująca, o ile traﬁ na przednich wykonawców.

— My ją osobistym obdarzymy wykonaniem — odrzekł król prostując się i mru-

żąc oczy.

— Czar tej zabawy — ciągnął dalej Hop-Frog — polega na popłochu, który

szerzy wśród niewiast.

— W to nam graj! — ryknęli chórem monarcha i jego ministerium.

— Nikt inny jeno ja przebiorę was za orangutany — mówił dalej karzeł — za-

ufajcie mi na ślepo we wszystkim. Podobieństwo bęǳie tak dokładne, iż wszystkie

maski wezmą was za rǳenne bydlęta, i ma się rozumieć, zdraǳą tyleż przerażenia,

ile poǳiwu.

   Hop-frog



— O, to wprost porywające! — zawołał król — Hop-Frog, wykierujemy cię na

luǳi!

— Kajdany mają na celu — wzmożenie rozgardiaszu swym szczękiem. Najlepiej

w tym razie odpowiada wam pozór zgrai, która wymknęła się dłoniom swych po-

gromców. Wasza Królewska Mość nie może sobie wyobrazić owego zamętu, który

ósemka skutych orangutanów, prawǳiwych dla większości zgromaǳenia zwierząt,

wytworzy na balu maskowym swym pełnym ǳikich poryków rozpędem poprzez

tłumy zalotnie i zbytkownie postrojonych mężczyzn i kobiet. Kontrast, który nie ma

sobie równego.

— Niechże tak bęǳie! — rzekł król i rada — ponieważ było już późno — po-

wstała pośpiesznie z swych miejsc, aby przystąpić do wykonania pomysłu Hop-Froga.

Pomysł przeobrażenia tych wszystkich luǳi w orangutany był wielce prosty, lecz aż

nadto odpowiadał jego celom.

W czasach, o których mowa w niniejszej opowieści, rzadko widywano tego ro-

ǳaju zwierzęta w tych lub innych częściach cywilizowanego świata i ponieważ larwy,

przez karła zmajstrowane, były pod dostatkiem drapieżne i barǳiej niż pod dostat-

kiem wstrętne, tedy zdaniem wszystkich można było zaufać stopniowi podobieństwa.

Króla i jego ministrów wtłoczono najpierw w giezła i trykoty obcisłe. Potem —

otynkowano ich smołą. W tym okresie kolejnych zabiegów ktoś z gromady poddał

myśl opierzenia. Wszakże myśl tę bez ogródki odrzucił karzeł, który niezwłocznie

i poglądowo przekonał dostojną ósemkę, iż len o wiele wierniej naśladuje sierść ta-

kich jak orangutan zwierząt. Na tej więc zasaǳie do pokostu smoły dodano gruby

pokost lnu. Zaopatrzono się wówczas w gruby łańcuch. Po czym okolono nim bio-

dra królewskie i pozbawiono r . Następnie przerzucono łańcuch na innego

członka ósemki i również pozbawiono go właǳy, po czym kolejno i w ten sam sposób

obezwładniono resztę. Gdy ukończono ową z łańcuchem mitręgę, wszystkich ośmiu

utworzyło koło, usuwając się nawzajem od siebie na możliwie sporą odległość i, dla

dopełnienia pozorów, Hop-Frog pozostałą resztę łańcucha przeciągnął poprzez ob-

wód koła w kształcie dwóch pod kątem prostym skrzyżowanych średnic — zgodnie

z obyczajem, który po ǳiś ǳień uprawiają w Borneo łowcy szympansów lub innego

grubego zwierza.

Olbrzymia sala, gǳie bal się miał odbyć, była komnatą okrągłą, barǳo wysoką,

a której promieni słonecznych uǳielało jedno okno w suﬁcie. Nocą (sala była wy-

łącznie na nocny przeznaczona użytek) oświetlano ją przytwierǳonym łańcuchami

do środka ramy olbrzymim pająkiem⁹, który podnosił się lub opuszczał za pomocą

zwykłych ciężarów. Te ostatnie, aby nie psuć wytwornej całości, znajdowały się po-

za sklepieniem, na dachu. Zdobnictwo sali pozostawiono dozorowi Tripety, która

wszakże w kilku szczegółach uległa, zda się, milczącym nakazom swego druha-karła.

Za jego to poradą dla obecnej uroczystości ściągnięto pająk ku górze. Nieuniknio-

ny w tak zagrzewnej atmosferze upływ wosku dotkliwie by uszkoǳił bogate stroje

gości, którzy wobec przeludnienia sali nie mogliby ominąć jej środka, czyli podwład-

nej pająkowi ǳieǳiny. W rozmaitych częściach sali utwierǳono nowe kandelabry¹⁰

opodal tłumem zajętej przestrzeni i po jednej wonnym kaǳidłem dymiącej pochod-

ni przydano do prawicy każdej z owych kariatyd, które piętrzyły się popod murami,

a których ogółem było pięćǳiesiąt lub sześćǳiesiąt.

Ósemka orangutanów, posłuszna raǳie Hop-Froga, cierpliwie odraczała swój

występ na chwilę, gdy sala po brzegi wypełni się maskami, to znaczy — na goǳinę

⁹ p — pot. nazwa dużego żyrandola zwieszającego się z suﬁtu, posiadającego wiele ramion; daw-

niej umieszczano na nim jako źródło światła świece, obecnie najczęściej żarówki.

¹⁰ r — duży, ozdobny, wieloramienny świecznik stojący.

   Hop-frog



Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: