Tabela stratygraficzna.pdf

Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 2, 2005

S£OWO OD REDAKTORA NACZELNEGO

Tabela stratygraficzna

rekomendowana przez Miêdzynarodow¹ Komisjê Stratygraficzn¹

(patrz str. 176)

W³odzimierz Mizerski*

Przez kilkadziesi¹t ostatnich lat

radykalne zmiany w tabeli straty-

graficznej nastêpowa³y sporadycz-

nie. W ostatnich latach zasz³y w niej

jednak tak wa¿ne zmiany (a niektóre

z nich ju¿ siê ugruntowa³y na dobre),

¿e informacje o tym musz¹ dotrzeæ

do wszystkich: do geologów prakty-

ków, studentów wydzia³ów przyrodni-

czych, naukowców pokrewnych geologii dyscyplin nauk

o Ziemi, pracowników administracji geologicznej,

nauczycieli geografii oraz do autorów podrêczników

szkolnych.

Konieczne jest stosowanie nowych wydzieleñ w

publikacjach naukowych. Dlatego te¿ na ostatniej stro-

nie niniejszego numeru Przegl¹du Geologicznego

zamieœciliœmy najnowsz¹ tabelê stratygraficzn¹, reko-

mendowan¹ przez Miêdzynarodow¹ Komisjê Straty-

graficzn¹ (ISC). Wszystkie wymienione w niej jednost-

ki zosta³y zaaprobowane przez Miêdzynarodow¹ Uniê

Nauk Geologicznych (IUGS). Podzia³ dziejów Ziemi,

zastosowany w publikowanej dziœ tabeli, bêdzie

podzia³em stosowanym od tej pory w naszym czaso-

piœmie.

Przedstawmy pokrótce najwa¿niejsze zmiany, jakie

zasz³y w tabeli stratygraficznej w ci¹gu ostatnich lat.

Po pierwsze, do historii przechodzi ju¿ podzia³ pre-

kambru na dwie ery: archaik i proterozoik. Ten d³ugi

czas w dziejach Ziemi, wynosz¹cy oko³o 4 mld lat,

zosta³ podzielony na siedem er. Dawny archaik podzie-

lono na cztery, a dawny proterozoik — na trzy ery,

trwaj¹ce po kilkaset milionów lat. Wdawnym archaiku

wydzielono ery: eoarchaik, paleoarchaik , mezoar-

chaik i neoarchaik . Podobne nazewnictwo er zastoso-

wano w dawnym proterozoiku. Obecnie wydziela siê:

paleoproterozoik , mezoproterozoik i neoproterozoik .

Wszystkie granice miêdzy poszczególnymi erami

prekambru, a tak¿e miêdzy ich poszczególnymi okre-

sami (z wyj¹tkiem granicy kriogen/ediakar w neopro-

terozoiku) zosta³y wyznaczone na podstawie datowania

wieku bezwzglêdnego ska³.

Po drugie, znikaj¹ nazwy okresów w erze keno-

zoicznej — trzeciorzêd i czwartorzêd . Nazwy te po-

chodz¹ jeszcze sprzed stuleci.

Przypomnijmy, ¿e twórc ¹ pierwszego, nowoczes-

nego podzia³u ska³ w dziejach Ziemi by³ urodzony w

Osiecznicy na Dolnym Œl¹sku Abraham Gottlob Wer-

ner (1749–1817), który podzieli³ warstwy geologiczne

na pierwszorzêdowe (nie zawieraj¹ce widocznych ska-

mienia³oœci — odpowiadaj¹ce dzisiejszemu prekam-

browi), przejœciowe (w których wystêpuj¹ skamie-

nia³oœci tylko organizmów morskich, przede wszyst-

kim bezkrêgowców — odpowiadaj¹ce mniej wiêcej

paleozoikowi), drugorzêdowe (zawieraj¹ce skamie-

nia³oœci organizmów morskich i l¹dowych, zw³aszcza

gadów — odpowiadaj¹ce mezozoikowi) oraz trze-

ciorzêdowe (ze szcz¹tkami roœlin kwiatowych, ptaków

i ssaków). Wpierwszej po³owie XIXw. geolodzy doda-

li do tego podzia³u jeszcze czwartorzêd, obejmuj¹cy

osady najm³odsze, uwa¿ane wówczas za aluwialne.

Podzia³ taki przetrwa³ przez ponad 100 lat.

Najwczeœniej zrezygnowano z nazw pierwszorzêd

i drugorzêd. Wprowadzono podzia³ na znane ery i

okresy, w którym zachowano nazwê trzeciorzêd dla

starszego okresu ery kenozoicznej i nazwê czwarto-

rzêd dla okresu najm³odszego. Podzia³ taki utrzyma³

siê do koñca ubieg³ego wieku, kiedy zdecydowano siê

zlikwidowaæ trzeciorzêd jako okres geologiczny i na

jego miejsce wprowadziæ dwa okresy: paleogen i

neogen .

W roku 2004 postanowiono zlikwidowaæ ostatni,

nie maj¹cy ju¿ racji bytu, archaizm w postaci czwar-

torzêdu i w³¹czyæ go do neogenu, co znalaz³o odzwier-

ciedlenie w opublikowanej tabeli stratygraficznej.

Adaptuj¹c tabelê na rodzimy u¿ytek, angielskie

nazwy nie wydzielanych u nas wczeœniej okresów

(w obrêbie poszczególnych er prekambryjskich) lub

piêter (w fanerozoiku) spolszczono, podobnie jak

przyjête ju¿ powszechnie nazwy jednostek podobne-

go rzêdu. Z pewnoœci¹ niektóre nazwy trzeba bêdzie

w przysz³oœci zmodyfikowaæ (uznaj¹c za poprawne

np. syder zamiast sider czy kalym zamiast calym

itp.), ale to nale¿y zostawiæ ju¿ specjalistom.

Wiêcej informacji i szczegó³owe podzia³y mo¿na

znaleŸæ na stronie internetowej www.stratigraphy.org.

*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4,

00-975 Warszawa; wlodzimierz.mizerski@pgi.gov.pl

Tabela stratygraficzna

rekomendowana przez Miêdzynarodow¹ Komisjê Stratygraficzn¹ (patrz str. 96)

251,0±0,4

HOLOCEN

HOLOCENE

CZANGSING

CHANGHSINGIAN

WUCZIAPING

WUCHIAPINGIAN

0,0115

LOPING

LOPINGIAN

GÓRNY/PÓNY

UPPER/LATE

ŒRODKOWY

MIDDLE

DOLNY/ WCZESNY

LOWER/EARLY

260,4±0,7

PLEJSTOCEN

PLEISTOCENE

CAPITAN

CAPITANIAN

WORD

WORDIAN

ROAD

ROADIAN

GWADELUP

GUADALUPIAN

1,806

GELAS

GELASIAN

PIACENT

PIACENZIAN

ZANKL

ZANCLIAN

MESSYN

MESSINIAN

TORTON

TORTONIAN

270,6±0,7

PLIOCEN

PLIOCENE

KUNGUR

KUNGURIAN

ARTYÑSK

ARTINSKIAN

SAKMAR

SAKMARIAN

ASSEL

ASSELIAN

5,332

CISURAL

CISURALIAN

299,0±0,8

SERRAWAL

SERRAVALLIAN

LANG

LANGHIAN

BURDYGA£

BURDIGALIAN

AKWITAN

AQUITANIAN

G¯EL

GZHELIAN

KAZIM

KASIMOVIAN

MOSKOW

MOSCOVIAN

BASZKIR

BASHKIRIAN

SERPUCHOW

SERPUKHOVIAN

WIZEN

VISEAN

TURNEJ

TOURNAISIAN

FAMEN

FAMENNIAN

FRAN

FRASNIAN

¯YWET

GIVETIAN

EIFEL

EIFELIAN

EMS

EMSIAN

PRAG

PRAGIAN

LOCHKOW

LOCHKOVIAN

MIOCEN

MIOCENE

GÓR./PÓ.

UPP./LAT.

ŒRODKOWY

MIDDLE

306,5±1,0

311,7±1,1

318,1±1,3

326,4±1,6

345,3±2,1

359,2±2,5

23,03

DOL./ WCZ.

LOW./EAR.

SZAT

CHATTIAN

RUPEL

RUPELIAN

GÓR./PÓ.

UPP./LAT.

OLIGOCEN

OLIGOCENE

ŒRODKOWY

MIDDLE

33,9±0,1

PRIABON

PRIABONIAN

BARTON

BARTONIAN

LUTET

LUTETIAN

DOL./ WCZ.

LOW./EAR.

EOCEN

EOCENE

GÓRNY/PÓNY

UPPER/LATE

385,3±2,6

IPRES

YPRESIAN

TANET

THANETIAN

SELAND

SELANDIAN

DAN

DANIAN

MASTRYCHT

MAASTRICHTIAN

55,8±0,2

ŒRODKOWY

MIDDLE

PALEOCEN

PALEOCENE

397,5±2,7

65,5±0,3

DOLNY/ WCZESNY

LOWER/EARLY

416,0±2,8

418,7±2,7

KAMPAN

CAMPANIAN

SANTON

SANTONIAN

KONIAK

CONIACIAN

TURON

TURONIAN

CENOMAN

CENOMANIAN

ALB

ALBIAN

APT

APTIAN

BARREM

BARREMIAN

HOTERYW

HAUTERIVIAN

WALAN¯YN

VALANGINIAN

BERIAS

BERRIASIAN

PRIDOL

PRIDOLI

LUDLOW

LUDFORD

LUDFORDIAN

GORST

GORSTIAN

HOMER

HOMERIAN

SHEINWOOD

SHEINWOODIAN

GÓRNY/PÓNY

UPPER/LATE

422,9±2,5

WENLOK

WENLOCK

99,6±0,9

428,2±2,3

TELYCH

TELYCHIAN

AERON

AERONIAN

RHUDDAN

RHUDDANIAN

HIRNANT

HIRNANTIAN

LANDOWER

LLANDOVER

DOLNY/ WCZESNY

LOWER/EARLY

443,7±1,5

GÓRNY/PÓNY

UPPER/LATE

145,5±4,0

460,9±1,6

TYTON

TITHONIAN

KIMERYD

KIMMERIDGIAN

OKSFORD

OXFODIAN

KELOWEJ

CALLOVIAN

BATON

BATHONIAN

BAJOS

BAJOCIAN

AALEN

AALENIAN

TOARK

TOARCIAN

PLIENSBACH

PLIENSBACHIAN

SYNEMUR

SINEMURIAN

HETANG

HETTANGIAN

RETYK

RHAETIAN

NORYK

NORIAN

KARNIK

CARNIAN

LADYN

LADINIAN

ANIZYK

ANISIAN

OLENEK

OLENEKIAN

IND

INDUAN

DARRIWIL

DARRIWILIAN

ŒRODKOWY

MIDDLE

GÓRNY/PÓNY

UPPER/LATE

471,8±1,6

161,2±4,0

DOLNY/ WCZESNY

LOWER/EARLY

TREMADOK

TREMADOCIAN

488,3±1,7

ŒRODKOWY

MIDDLE

FURONG

FURONGIAN

PAIBI

PAIBIAN

501,0±2,0

175,6±2,0

ŒRODKOWY

MIDDLE

513,0±2,0

DOLNY/ WCZESNY

LOWER/EARLY

DOLNY/ WCZESNY

LOWER/EARLY

EDIAKAR

EDIACARAN

542,0±1,0

199,6±0,6

NEO-

PROTEROZOIK

NEO-

PROTEROZOIC

KRIOGEN

CRYOGENIAN

TON

TONIAN

STEN

STENIAN

ECTAS

ECTASIAN

KALYM

CALYMMIAN

STATER

STATHERIAN

OROSIR

OROSIRIAN

RIAK

RHYACIAN

SIDER

SIDERIAN

GÓRNY/PÓNY

UPPER/LATE

1000

228,0±2,0

MEZO-

PROTEROZOIK

MESO-

PROTEROZOIC

ŒRODKOWY

MIDDLE

245,0±1,5

1600

DOLNY/ WCZESNY

LOWER/EARLY

PALEO-

PROTEROZOIK

PALEO-

PROTEROZOIC

251,0±0,4

2500

NEOARCHAIK

NEOARCHEAN

2800

MEZOARCHAIK

MESOARCHEAN

3200

PALEOARCHAIK

PALEOARCHEAN

3600

EOARCHAIK

EOARCHEAN

DOLNA GRANICA NIEOKREŒLONA

LOWER LIMT IS NOT DEFINED

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: