Konspekt zajęć „Własność i inne prawa rzeczowe”
Podstawowy akt prawny to kodeks cywilny ustawa z 1964 roku, wielokrotnie do dzisiaj zmieniana.
Podstawowe pojęcia i ich definicje :
rzeczy
art. 45. Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne
Czyli są nimi takie części przyrody, które maja charakter materialny, są wyodrębnione (samoistne).
W tym rozumieniu nie są nimi ani woda płynąca, ani kopaliny, ani zwierzęta i to nie tylko dzikie ale żadne ( vide– art.1 ust.1 ustawy z 1977 roku o ochronie zwierząt, choć w sprawach nienormowanych stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do rzeczy).
Sui generis rzeczami są pieniądze.
Zwłoki lub ich części nie są rzeczami chyba, że są to preparaty do celów badawczych.
Przedmiotem praw rzeczowych mogą być tylko zindywidualizowane przedmioty (nie przyszłe i nie „zbiorowe” ) choć są wyjątki np. prawa; inaczej jest przy prawach obligacyjnych, których przedmiotem mogą być rzeczy przyszłe itp.
nieruchomości
art. 46.1 Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty) jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności
w tym nieruchomości rolne,
art. 46.(1) Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie
produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
Pozostałe rzeczy są rzeczami ruchomymi
Podział rzeczy ruchomych na oznaczone, co do gatunku i co do tożsamości (– istotne np. przy rękojmi)
części składowe rzeczy,
art. 47.2 Częścią składową rzeczy jest wszystko co nie może być od nie odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.
przy czym art. 47.3 Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią części składowych
art. 47.1 Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
art. 48. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych do części składowych gruntu należą budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili ich zasadzenia lub zasiania
art. 49 urządzenia do doprowadzania pary, gazu, elektryczności wody i inne podobne.. nie są częścią składową jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu
przynależności,
art. 51.1 Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
przy czym 51.2 Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej.
Art. 52 Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności , chyba że co innego wynikam z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.
przedsiębiorstwo
art. 55(1) Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników materialnych i niematerialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej (….)
gospodarstwo rolne,
art. 55(3) Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne, wraz z gruntami leśnymi , budynkami lub ich częściami , urządzeniami i inwentarzem jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
art. 55(2) nabycie przedsiębiorstwa oraz 55(4) odpowiedzialność nabywcy za długi
Posiadanie
Wyjaśnienie istoty posiadania
art. 338 Kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego jest
dzierżycielem
art. 336 Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie
włada jak właściciel (posiadacz samoistny) , jak i ten, kto nią faktycznie
włada, jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający
inne prawo , z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą
(posiadacza zależny).
art. 337 Posiadacz samoistny nie traci posiada przez to, że oddaje
drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
Posiadanie występuje przy równoczesnym istnieniu dwóch przesłanek:
- fizycznego elementu władania rzeczą, określanego jako corpus
possessionis,
- oraz psychicznego elementu animus rem sibi habendi,
rozumianego jako zamiar władania rzeczą dla siebie
Nie budzi szczególnych wątpliwości interpretacyjnych element „władania
rzeczą" (corpus). Bez wątpienia chodzi tu o dostrzegalny akt fizycznego władztwa nad rzeczą, „zatrzymania" rzeczy, jej „używania", „korzystania". Nieco gorzej z przypadkami „schowania" (ukrytego „zawłaszczenia"). Niemniej jednak wszelkie dalsze dylematy występują w razie stwierdzonego władania rzeczą.
Drugim współwystępującym, niezbędnym elementem cywilistycznej konstrukcji posiadania, jest psychiczny czynnik zamiaru władania („zawładnięcia") rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). Wymaga to szczególnego podkreślenia w przypadku posiadania niepopartego tytułem prawnym, który mógłby wynikać z nawiązanego stosunku prawnego, w przypadku posiadania „bezprawnego".
Ustawodawca stosuje tu (w art. 336 k.c.), jako kryterium rozróżnienia pomiędzy posiadaniem samoistnym i zależnym, miarę zakresu władztwa nad rzeczą, przy odniesieniu się do zakresu władztwa występującego w przypadku określonych praw podmiotowych (por. A. Kunicki (w:) System..., s. 832).
Odróżnia więc posiadanie samoistne, obejmujące przypadki władania rzeczą „jak właściciel" oraz posiadanie zależne, występujące w przypadku władania rzeczą „jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą".
Zatem posiadanie samoistne występuje w razie władania rzeczą „jak właściciel", bez ograniczenia do przypadków władania zgodnego z prawem (władania „jako właściciel"). Rozstrzygające znaczenie ma więc rozległy zakres władania rzeczą, na wzór prawa własności (zob. art. 140 k.c.), chociażby nawet nie poparty rzeczywiście przysługującym posiadaczowi prawem własności.
Można tu więc zaliczyć, obok właściciela, dalsze osoby władające rzeczą, jak właściciel, chociażby nieformalnego nabywcę nieruchomości, nabywcę rzeczy od osoby nieuprawnionej (jeżeli nie nastąpiło skuteczne nabycie prawa własności), a nawet złodzieja, nieuczciwego znalazcę zatrzymującego rzecz dla siebie, czy osobę, która samowolnie zawładnęła cudzą nieruchomością i włada nią jak właściciel.
Natomiast z posiadaniem zależnym mamy do czynienia wówczas, gdy określona osoba włada rzeczą - zawsze cudzą - „jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą". Również tutaj spotykamy posiadanie zgodne z prawem (chociażby posiadanie najemcy), jak też posiadanie bez tytułu prawnego (obejmujące władanie rzeczą „jak najemca").
domniemania związane z posiadaniem
art. 339. Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.
art. 340. Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.
art. 341. Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.
art. 345. Posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane.
ochrona posiadania,
art. 342. Nie wolno naruszać samowolnie posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze.
art. 3431Do ochrony władania lokalem stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie posiadania.
samopomoc
art. 343. § 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
§ 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.
sądowa ochrona posesoryjna
art. 344. § 1. Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu
państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
§ 2. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.
szczególne uprawnienia posiadacza
art. 347. § 1. Posiadaczowi nieruchomości przysługuje roszczenie o wstrzymanie budowy, jeżeli budowa mogłaby naruszyć jego posiadanie albo grozić wyrządzeniem mu szkody.
§ 2. Roszczenie może być dochodzone przed rozpoczęciem budowy; wygasa ono, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu miesiąca od rozpoczęcia budowy.
art. 231. § 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
Należy pamiętać, że :
art. 346. Roszczenie o ochronę posiadania nie przysługuje w stosunkach pomiędzy współposiadaczami tej samej rzeczy, jeżeli nie da się ustalić zakresu współposiadania.
czynności prawne konsensualne i realne oraz forma czynności
prawnych
konsensus – umowa – samo zgodne oświadczenie woli stron
oraz
realne – wręczenie np. zastaw (nie bankowy i nie rejestrowy)
np. art. 307.1 Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem a wierzycielem oraz, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej na którą strony się zgodziły
forma czynności prawnej – w naszym prawie zasadą jest, że może być dowolna;
art. 73. § 1. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.
§ 2. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
Natomiast wyjątkiem od tej zasady jest wymóg zachowania szczególnej formy czynności przy przeniesieniu własności nieruchomości i rzeczy ruchomych; istotne są także skutki niezachowania formy notarialnej przy przeniesieniu własności nieruchomości.
art. 74. § 1. Zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
§ 2. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma.
§&#x...
lestan