Rzeczownik-podstawowe informacje.doc

RZECZOWNIK

Rzeczowniki występują w jednym z trzech rodzajów:

-     męskim,

-     żeńskim lub

-     nijakim,

np. (ten) mały chłopiec, (ta) mała dziewczynka, (to) małe dziecko.

Rozpoznawanie rzeczownika

Najczęściej możemy rozpoznać rodzaj rzeczownika na podstawie jego formy.

Np. rzeczowniki rodzaju męskiego mają przeważnie w mianowniku liczby pojedynczej czysty temat, bez końcówki (np. stół-Ø, pies-Ø, dąb-Ø), rzeczowniki rodzaju żeńskiego najczęściej końcówki -a lub -i (mama-a, dziewczyna-a, pan-i, sprzedawczyn-i), a rzeczowniki rodzaju nijakiego - końcówki -o, -e lub -ę (okn-o, koł-o, pol-e, zwierz-ę, ciel-ę).

Ten sposób rozpoznawania nie sprawdza się jednak w każdym przypadku.

Istnieją bowiem rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -o lub -a (Dyzi-o, mężczyzn-a), a także rzeczowniki rodzaju żeńskiego o temacie zakończonym spółgłoską miękką, które nie mają w liczbie pojedynczej końcówki (złość-Ø, miłość-Ø, twarz-Ø).

Liczba rzeczownika
Rzeczowniki występują przeważnie w dwu liczbach:

-     pojedynczej i

-     mnogiej.

Liczba pojedyncza oznacza jeden przedmiot (noga, ptak, osoba), a liczba mnoga – dwa lub więcej przedmiotów (bogi, ptaki, osoby).

Nieliczne rzeczowniki występują tylko w liczbie pojedynczej lub mnogiej.
Tylko liczbę pojedynczą mają niektóre rzeczowniki własne (Polska, Odra, Bałtyk), wiele rzeczowników określających pojęcia abstrakcyjne (miłość, dobro, złość, szlachetność), a także rzeczowniki zbiorowe, które oznaczają zbiór osób lub rzeczy (szlachta, społeczeństwo, mrowie).

Tylko liczbę mnogą mają niektóre nazwy geograficzne (Tatry, Czechy), nazwy przedmiotów składających się z dwu lub więcej części (nożyce, drzwi, spodnie, schody, usta) i inne rzeczowniki (imieniny, urodziny, skrzypce).

Przypadek rzeczownika

Mianownik (kto? co?)                             chłopiec, chłopcy; dom, domy
Dopełniacz (kogo? czego?)               chłopca, chłopców; domu, domów
Celownik (komu? czemu?)               chłopcu, chłopcom; domowi, domom
Biernik (kogo? co?)                             chłopca, chłopców; dom, domy
Narzędnik (kim? czym?)                             chłopcem, chłopcami; domem, domami
Miejscownik (o kim? o czym?)   chłopcu, chłopcach; domu, domach
Wołacz (o!)                                                        (służy jako forma bezpośredniego zwracania się   do kogoś lub czegoś), np. chłopcze! Zosiu! Ojczyzno!

Odmianę przez przypadki nazywamy deklinacją.