Renesans po północnej stornie Alp ( Narodziny klasycznego L’hotel we Francji – założenie Grand Ferrare we Fointainebleau. Prezentacja przeobrażeń miejskiej architektury pałacowej w wieku XVI ( l’hotel de Cluny, l’hotel de Carnvalet) BARTOSZ
Architektura francuska do lat 80 XX wieku rozpatrywana była tylko w kwestii dekoracji, detalu architektonicznego. Mówiono o jej nawiązaniach i inspiracjach sztuką włoską. Dziś to podejście uległo zmianie. Dostrzega się też to, iż renesans i manieryzm były też we Francji. Na północ od Alp docierały wzorniki Witruwiusza i inne wzorniki renesansowe. Dziś zwraca się uwagę na funkcję a nie dekorację, która tylko podkreśla funkcję.
Największą mecenatką we Francji była Katarzyna Medycejska (Medici). Była jakby ichnią Boną. Utrzymywała silne związki z kardynałem Rechalieu.
SEBASTIANO SERLIO – włoski architekt; kłócił się ze zleceniodawcami, z tego powodu bardziej mówi się o nim jako o teoretyku niż praktyku; zasłynął jako architekt fortyfikacji. Do Francji sprowadzony przez kardynała Hipolit d'Este.
Dwór francuski był dworem podróżującym. Ulubioną siedzibą władcy Fryderyka było Fontainebleau (fontablo). Tam podążali za nim dworzanie. Każdy z nich chciał mieć tam swój pałac by być jak najbliżej władcy. Powstała aglomeracja ok. 37 siedzib, rezydencji. Miejscowość ta znajduje się 45 km od Paryża.
Pałac Fryderyka w Fontainebleau – pierwotnie był to średniowieczny zamek. Przebudował go Serlio. Jest to 4 skrzydłe założenie wokół dziedzińca. W XVIII wieku przeprowadzono pierwszą inwentaryzację pałacu – nie wiemy nic o jego wcześniejszym wyglądzie. Pokoje króla znajdowały się na 2 kondygnacji (1 piętro). Informacje o pomieszczeniach władcy zawdzięczamy wizycie arcyksięcia – oddano mu je do dyspozycji. Był tam m.in. gabinet – miejsce ustronne (toaleta); garderoba – miejsce gdzie zrzuca się suknie. W czasie przebudowy dodano nowe pomieszczenia. Pojawił się przedpokój i coraz więcej pomieszczeń – pomysł z Włoch. Dodatkowo przebudowany na pałac zamek połączono galerią z nowym pałacem. Był to „Dziedziniec białych koni” – renesansowy pałac, z prowadzącymi do niego barokowymi schodami, połączony galerią z zamkiem.
Brama do najstarszej części pałacu Fontainebleau wzorowana była na łuku triumfalnym. Nawiązywała do pałacu Seria – kardynalskiej siedziby.
Grand Ferrare we Fointainebleau - narodziny klasycznego L’hotel we Francji
Była to siedziba kardynała Hipolit d'Este. Król pozwolił mu zbudować pałac naprzeciw swojego. Kardynał sprowadził Sebastiano Serlio. W jego traktacie - księdze 6, widzimy projekt tej rezydencji. Kardynał zabronił mu publikowania tego planu więc powstały 2 różne projekty w 2 różnych egzemplarzach pracy. Hipolit Des mieszkał tam tylko 2-3 lata. Serio połączył motywy tradycyjne francuskie i włoskie.
Mur otaczający rezydencję wieńczą płyciny zwieńczone naczółkami. Do wnętrza prowadzi przestronna brama. Główne wejście poprzedzają schody. Jest westykur – proste przejście do ogrodu znajdującego się po przeciwnej stronie pałacu, jest to motyw włoski. W jednym ze skrzydeł budowli znajdowały się pomieszczenia dla zwierząt. Był wzorem szlacheckiej rezydencji o charakt. miejskim zwanej „hotel”. Główny budynek czyli „ corps-de-logis” składa się z jednej kondygnacji z pomieszczeniami mieszkalnymi. Od końców bryły głównej odchodzą pod kątem prostym dwa węższe biegnące równolegle skrzydła, które wraz z corps-de-logis tworzą dziedziniec. W jednym ze skrzydeł usytuowano mniej reprezentacyjne pomieszczenia mieszkalne, w drugim galerię. Wewnętrzny dziedziniec zamknięty był murem z bramą w środkowej części. Z zewnątrz hotel prezentuje się bardzo szlachetnie, elewacje wykończone są oszczędną dekoracją, a wysoki spadzisty dach- typowy dla Serlia- połączeniem jest elementów włoskich z klasycyzmem francuskim. Innowacje zauważyć też można w przedsionku, bo we Francji nie występowały przedsionki.
PAŁAC MIEJSKI –L’hotel. Prezentacja przeobrażeń miejskiej architektury pałacowej w wieku XVI
Francuski miejski pałac – typowy plan
l’hotel de Cluny
Powstał w XIV- XV wieku. Kształt działki na której został zbudowany zdecydował o nieregularnym obrysie rzutu. Główny budynek poprzedzony wieżą z klatką schodową. Łączy elementy średniowieczne (klatka schodowa w wieży) z renesansowymi (równomierne rozstawienie okien na osi i lukarn). Lukarny mają dekorację średniowieczną. Typ zabudowy zwany zamkiem ślimaka – zamkiem ukrytym – budowlę odgradza od ulicy mur z krenelażem, brama jest jednak otwarta. Budynek składał się z dwóch skrzydeł. W jednym była m.in. portiernia. W drugim była kuchnia – była w innym skrzydle „by nie capiło” w domu (nie śmierdziało). W skład założenia wchodziła też stajnia. Z drugiej strony pałacu znajdował się ogród. (typ pałacu „między ulica a ogrodem”, w baroku powstanie typ „między dziedzińcem a ogrodem”).
Dom Jacques Coeur w Bourges (żak kur) – kolejny pałac miejski zaprojektowany przez Sergia. W tym przypadku mur założenia nie posiadał krenelaża ale dalej odgradzał prywatność od przestrzeni miejskiej..
l’hotel de Carnvalet (zwać można też Palazzo Carnavalet)
Pałac miejski posiadający 4 skrzydła. Skrzydło od ulicy to budynek bramny. W nim znajdowała się brama, kuchnia i stajnia (czyli od śmierdzącej ulicy odgradzamy się może trochę mniej śmierdzącą kuchnią i równie śmierdzącą stajnią). Na prawo po wejściu na dziedziniec (prawe skrzydło) znajdowała się wozownia. Lewe skrzydło posiadało ciąg arkad (kminię, że nie było tam pomieszczeń a zadaszony ciąg oparty na arkadowaniu – można zaparkować furę lub w cieniu poczekać aż wpuszczą do domu). Całe założenie charakteryzuje się osiowością, symetrią, równowagą. Ten pałac zdobył popularność we Francji (na ile to zasługa architekta a na ile wdzięków kucharek nie wiem).
Palazzo del Te (willa nie pałac) – włoskie, Serlio musiał znać ten wzór – było o tym pałacu, z taką bramą w bocznej elewacji
Philbert L’orme – architekt francuski.
Senise w Paryżu – dom Philberta. Od ulicy budynek bramny. Dziedziniec ujęty arkadowymi galeriami z nadbudowanymi loggiami.
Projekt fasady z pracy Philberta – masywne, boniowane przyziemie; pilastry wielkiego porządku. W centralnej części fasady (pionowy pas przez cały gmach) są biforia (wejście, 1 i 2 piętro) – jest to zapożyczenie ze średniowiecza.
Suso – następny architekt nawiązujący do projektów Philberta.
Pałac Diany „Płatie” (Poito?) – faworyty króla. Architektem był Philbert. Pałac wzniesiono na ufortyfikowanym terenie. Część fortyfikacyjną stanowiły też budynki gospodarcze. Przy pałacu znajdował się olbrzymi ogród. Sam pałac zachowywał schemat pałaców miejskich.
We wnętrzu znajdował się rzeźbiarski medalion – w nim namalowany widok pałacu, obok biegnący ornament zawierał inicjały króla i Diany. O ile dobrze z wykładu pamiętam to król musiał jakoś uargumentować wydanie olbrzymiej sumy pieniędzy na pałac dla swojej faworyty. Jako, że miał już rezydencję za miastem (opisane wcześniej Fontainebleau) postanowił wznieść „sobie” pałac myśliwski:)
Podsumowanie – bardzo ważne.
Z omówionych powyżej zabudowań wynikają Wersal i pałac Richelieu.
Od architektury willowej Włoch do architektury pałacowej Francji (zamek – pałac) prowadzi cały czas logiczny ciąg. We Francji nastąpiło zderzenie tradycji rodzimej z włoskimi nowinkami. Ciężko może dojrzeć elementy włoskie. Aby to zrobić trzeba zwrócić uwagę na sposób dyspozycji pomieszczeń. Pojawiające się gabinety, garderoby i apartamenty to włoskie nowinki. W średniowiecznej Francji te pomieszczenia nie występowały. Pojawiają się również galerie (pomieszczenia z dziełami sztuki), sale do słuchania muzyki. Motywem tradycyjnie francuskim, który nie występował we Włoszech było umieszczanie kaplic w pałacach.
Wielki porządek – zwany kolosalnym – artykulacja elewacji za pomocą kolumn lub pilastrów biegnących przez kilka (przeważnie dwie) kondygnacji. Rozpowszechniony przez Michała Anioła i Palladia.
Malarstwo Fontainebleau – Franciszek I zaprosił na dwór Andrea del Sarto i Leonarda da Vinci. Pierwszy krótko był we Francji, drugi zmarł po 3 latach – tym można wytłumaczyć fakt, że sztuka francuska nie nosi śladów ich wpływu.
I szkoła Fontainebleau (Franciszek I) – wprowadza do Francji manieryzm włoski, sprowadzeni przez króla artyści dekorowali jego siedzibie w Fontainebleau; galeria Franciszka I, apartament księżnej d’Etampes – sala balowa; obrazy alegoryczne; precyzja szczegółów i chłodny erotyzm; artyści włoscy i francuscy – obie narodowości czerpały od siebie nawzajem; głównym motywem była postać kobiety; malarstwo jest epikureizmem (carpie diem); szczególnie rozpowszechnione malarstwo portretowe dające arystokracji możliwość podziwiania samej siebie, kolekcjonowania rodzinnych galerii i wymiany portretów między przyjaciółmi; malowano też kredowe portrety używane do gier polegających na odgadywaniu kto był modelem
- Rosso Fiorentino,
- Primaticcio,
- Niccolo dell’Abbate,
- Antoine Caron – oddaje atmosferę życia dworu podczas wojen religijnych, festyny dworskie o skomplikowanych alegorycznych treściach, np. cykl „Triumfy pór roku”, „Pogrzeb Amora”, maluje też krwawe rzezie swoich czasów ukrywając je pod antycznym kostiumem; powstają obrazy o treściach astrologicznych i magicznych (zgodnie z zainteresowaniami Katarzyny Medycejskiej);
- Cousin – ojciec i syn (Jean Cousin witraże i tapiserie – obraz “Ewa prima Pandora” akt wsparty na czaszce, połączenie zmysłowości z moralizatorstwem)
- Jean Clouet – Niderlandczyk, nadworny malarz Franciszka I, duży realizm i świetny warsztat (rysunki kredowe i malarstwo olejne)
II szkoła Fontainebleu (Henryk IV) – sprowadził artystów z Niderlandów, szkołą ta powstała po ustaniu wojen religijnych; dekoracyjne ożywienie; za regencji Marii Medycejskiej wzmacnia się znów znaczenie sztuki włoskiej, rozpoczyna się walka pomiędzy klasycyzmem i barokiem
- Antoine Dubois, Toussaint Dubreuil, Martin Freminet
a.bunia