Odmienność architektury weneckiej (działalność budowlana rady miejskiej za pomocą Proveditori al. Sal. Proveditrori sopra la fabrica di Rialto oraz tzw. proto). Rozwój budownictwa willowego na terenie Veneto ze szczególnym uwzględnieniem działalności Palladia – 3 godz Bartosz i Adaś respect:)
SPECYFIKA ARCHITEKTURY WENECKIEJ (w mieście)
Pałac florencki – 4 skrzydła i dziedziniec.
W Wenecji:
- Wenecja leży na wyspach – to ogranicza pola zabudowy
- działki pod zabudowę były wąskie i długie (z uwagi na ich cenę)
- nie ma więc mowy o dziedzińcu.
- była to bardzo zwarta zabudowa..
- światło do wnętrz domów dostawało się tylko od frontu i od tyłu
- parter nie pełnił roli kantoru (sklepu)
- 2 części węższe i jedna szersza (zaznaczona ilością okien)
- szereg arkadowań
- łagodna linia okien
- biforia
- na piano nobile główne pomieszczenie
C’d Oro – jeszcze gotyckie okna
ARCHITEKTURA WILLOWA WENECJI
Wiążemy ją z jednym architektem – PALLADIEM
W 1570 roku wydał traktat o architekturze (miał 62 – 64? lata – 60 coś) – 4 księgi o architekturze. Zawarł w nim całe swe doświadczenie. Mało jednak pisał o swoich budowlach. Każdą budowlę rozpatrywał na rysunkach. Było to osobiste wyznanie ale też podręcznik. Dla swych teorii znajduje uzasadnienie w sztuce antycznej.
W późniejszych okresach sztuki architektura Palladia zawsze była brana pod uwagę. Najbardziej w Anglii XVIII wieku
Palladianizm (znać to koniecznie):
- fronton
- wielko-porządkowy układ
- portyk
- czysta forma
- ascetyczność
Palladio – manierysta. Barok z niego czerpie zderzenie gładkiej ściany....
Palladio projektował dla terenów rolniczych – magazynów żywności dla Wenecji. Projektowane założenia miały charakter rolniczy.
W XV wieku wyglądało to tak:
- wokół dziedzińca założenie z 4 stron
- gołębnik – wysoki budynek (przypominający wieżę)
- siedziba – budynek „L”??????????
- barczeza – szopa na rzucie prostokąta (w niej stajnie, szopy, mieszkania służby)
Świetność Wenecji przypada na koniec XIV wieku. Następny okres świetności osiąga w końcu XV wieku – znów Wenecja dominuje. Gdy bogactwo zostaje skumulowane w jednym miejscu – zaczyna się nabywanie ziemi, architektura willowa i stagnacja gospodarcza (i utrata prymatu:)
Willa del koło Trewizo
- otoczone murem,
- dużo budowli,
- centralnie umiejscowiona siedziba,
- siedzibę wieńczy średniowieczny krenelaż.
Porta Corleone
Jest kolejnym przykładem trwania form średniowiecznych. Parter - loggia
- parter – loggia
- piano nobile – motywy gotyckie – otwory okienne
- w zwieńczeniu fasady krenelaż – jaskółczy ogon
- w zwieńczeniu części środkowej fasady krenelaż zabudowany – powstały okna
Typ willi – zamku utrzymuje się do XVI wieku.
Willa Justiriani?
Tę willę przedstawił na swym obrazie Veronese.
- 2 kondygnacyjna loggia arkadowa
- wieże nie masywne
Liga Kambryjska w 1509 roku zaatakowała Wenecję. Nie spustoszyła miasta ale osłabiła je gospodarczo. Z tego powodu dużo architektów opuściło miasto – brak zamówień.
Szlachta i mieszczanie wzbogacili się i zamieszkali w terrafermach (na wsi). Bawili się zamiast zajmować się żeglugą – krytyka Tiliniego (tęsknota za potęgą morską). Za to Wenecja stawała się centrum artystycznym europy.
- 3 partie – szersza środkowa
- 2 kondygnacyjna loggia
- druga kondygnacja loggi w porządku jońskim
- przed loggią wysokie schody
- bliżej do pałacu niż do willi rolniczej
- formy nawiązujące do budownictwa pałacowego
- willa ta nie zyskała aprobaty
willa
- willą określa się całe założenie wraz z budynkami przyległymi
- cofnięta loggia – wpływ antyczny
- z niej Palladio czerpał inspiracje
Wszystkie wille Palladia swą formą ascetyczną I kubiczną przeciwstawiają się naturze.
- większość koncepcji Palladia – zwłaszcza jego poczucie harmonii – ma odzwierciedlenie w jego willach
- Palladio podjął i rozwinął rozwiązanie z willi Michele Sanmicheli – ściany łączące budynek główny z gospodarczymi
- posiadał ogromną wiedzę na temat arch. antycznej ale nie mógł bezpośrednio zaznajomić się ze starożytnymi willami a opisy u Witruwiusza i Pliniusza są dość niejasne. Stąd błędne przekonanie, że starożytni „zaczerpnęli pomysł i uzasadnienie portyku z budowli prywatnych, tzn. z domów”. Projektował on zatem wszystkie wille z imponującym portykiem wejściowym.
- rozwiązanie to sprawdza się w gorącej Italii ale trzeba pamiętać, że wiele angielskich i amerykańskich domów wiejskich posiada ogromne, niewygodne i wystawione na przeciągi portyki tylko dlatego, że Palladio opatrznie zinterpretował starożytną architekturę
- bardzo dużą wagę przykładał do umiejscowienia willi – wzgórze, bliskość rzeki
- większość jego willi ma główne pomieszczenie w środku
- zwarta kubiczna bryła
- poza herbem właścicieli brak dekoracji
- skrajny ascetyzm
- kubiczność
- łączenie budynku głównego z gospodarczymi ścianami i kolumnadami
- element środkowy ze schodami wiodącymi do trój-arkadowego wejścia jest cofnięty w stosunku do lica fasady ale z tyłu wystający na tę samą odległość także kształt całości jest mniej więcej kubiczny
- jedyna willa bez elewacji frontowej świątyni klasycznej
Palladio chciał połączyć wiedzę o starożytności z tradycyjnym, rodzimym pierwiastkiem – gołębniki. Portyk przyścienny, wielkoporządkowy zapożyczył z budowy świątyń. Podnosi rangę siedziby względem pozostałych zabudowań gospodarczych. Fronton wyodrębnia część willową ale też daje miejsce by pokazać znak właściciela (np. alegorycznie).
- całość otoczona murem
- skrajne lewa i prawa część fasady nawiązaniem do gołębników
- stylizowane skrzydła
- zabudowane krużganki
- we wnętrzu malarstwo Veronese
Mamy tu też ciekawą fontannę – znaleźć foto
Ziemia dla Patrycjuszy. 2 pokolenie zwróciło się ku herezji – zamówili sobie więc skromną willę. Poza gołębnikami wszystko 1 kondygnacyjne.
Powstała na przedmieściach dla emerytowanego urzędnika papieskiego. Wyniesiona w terenie (na wzgórzu) – nieodzowne to dla Palladia. Nikt inny tak starannie nie wybierał miejsca – delikatne wzniesienie, z jednej strony żeglowna rzeka, z pozostałych wspaniały pejzaż.
- nawiązanie do antycznych świątyń – podniesienie rangi budowli
- zabawa bryłami
- każda strona z portykiem
- każda strona taka sama
- główne pomieszczenie oświetlane przez kopułę
- właściwie willa suburbana
- wedle Palladia ma mieć bardziej oficjalny charakter niż willa folwark
- układ domu z pomieszczeniami wokół okrągłej sieni jest ściśle symetryczny
- w Anglii budowano jednocześnie przynajmniej 3 jej naśladownictwa
Najważniejsza jego willa. Brak dekoracji.
- stojący na wysokim cokole portyk ze schodami po obu stronach, jest głównym elementem domu
- plan ukazuje typowy układ pomieszczeń zgrupowanych wokół sieni na planie krzyża
- starannie skalkulowane, rytmiczne proporcje
- niezrealizowana
- ostatni własny projekt willi Palladia
- szczególnie interesujący i złożony plan
- duża kubiczna bryła z portykiem z każdej strony i atrium w środku
- budynki pomocnicze są połączone z bryłą główną 4 symetrycznie rozmieszczonymi ćwierć kolistymi kolumnadami – to daje dwa podstawowe widoki
- ważniejszy jest widok z frontu i tyłu, w którym według słów samego Palladia „kolumnady sięgają naprzód jakby witały gościa”
Czytał traktat Sebastiano Seria
Pierwszy opracował barczezy – willa dla robotników rolnych, nawiązanie do architektury barczezy
ARCHITEKTURA WENECJI (miejska)
Architektura i malarstwo podporządkowane wykazaniu siły miasta i jego pozycji.
Został oparty o wzorzec średniowieczny. Pałac oraz kopuły kościoła św. Marka były symbolami miasta. Odnajdujemy w nich wzory średniowieczne i wpływy Konstantynopola (detal, złocenia, wielobarwny marmur, przepych).
„Skuole” (nie znam pisowni) – budowle o charakterze charytatywnym, coś jak przytułek, szpital. Wznoszone były przez konfraternie. Miały służyć w razie epidemii trzymaniu w nich chorych. Najbogatsi mieszkańcy wyjeżdżali za miasto. W „skuolach” odseparowywano chorych. W Wenecji powstało kilkadziesiąt „skuol”. Oznaczało to koniunkturę dla artystów. Budowle te miały wystrój pozwalający świętować różne uroczystości (gdy nie ma epidemii:)
Formy często średniowieczne, rozwiązania renesansowe. Przykład – visa Marko
W Wenecji ustrój bardziej demokratyczny niż we Florencji. Projekty zatwierdzane przez senat. Miejskimi budowlami dożywotnio zarządzali prokuratorzy.
Prokuracje – w pierwszej kondygnacji sklep, w drugiej ich apartamenty, biura.
Urząd solny (Proveditori al. Sal.) przy radzie miejskiej – instytucja finansująca większość budowli publicznych. Szef tej instytucji wybierany był w drodze konkursu.
Na placu św. Marka (odpowiednik londyńskiego czy nowojorskiego City) znajdował się targ i najważniejsze instytucje. Pod koniec XV wieku pożar zniszczył wiele budowli. Magazyny – karczmy wydzierżawiono Niemcom – z góry ustalono wystrój wnętrz. Prokuratorzy mieli istotna władzę – dbali o wygląd miasta.
Unia Kambryjska walczyła z Wenecją. Zniszczyła wieżę (dzwonnicę?). Odbudowano ją by pokazać siłę.
Najpierw Pietro Borno........
Potem Jacopo Sansovino
W 1520 roku dożą został Gritti, który chciał mocniejszych związków z Rzymem. Jako język urzędowy przyjęto włoski. Wenecja stała się „dobrym miastem” – zawsze mogli tam mieszkać żydzi, kalwini itd. Takie miasto wolność. Mimo to nie było to miasto wolne od ksenofobi.
Pod wpływem Grittiego intensywna polityka obronna. Ściągnięto wielu artystów. Sanmicheli wykonał projekty kilkunastu bram. Był to artysta złapany i oskarżony o szpiegowanie fortyfikacji. Dano mu wybór – albo więzienie albo praca dla Wenecji. Obwarowania miasta miały świadczyć o jego bogactwie.
Falkonetti – tez projektował wille XV/XVI w.
Pałac biskupi – formy masywne.
Villa w porze akalianio
Porta.......... – AgostioDuczio, brama miejska z końca XV wieku.
Kaplica Pereglini – architekt Sanmicheli
Jego pałace mają bardziej wyszukane formy. Nie ma w nich podziału na 3 kondygnacje. Występuje silny, boniowany cokół. Druga kondygnacja dekoracyjna.
W czasach manieryzmu obfitość dekoracji (dekoracyjne opracowanie kolumn plus balustrada). Pałace Weneckie są wiele bardziej plastyczne od Florenckich.
Palazzo wormero? Loggia w przyziemiu
Gritti chciał stworzyć centrum kulturowe naruszając tradycję – artyści z zewnątrz.
Projektu Sansovino:
mównica,
fabrician łowo – jakaś budowla,
Mennica - zrealizowana do 36 roku. Po oddaniu okazała się za mała. Posiadała kamienne sklepienie by zwiększyć odporność na ogień. Pierwotnie 2 kondygnacje. Boniowanie w 1 kondygnacji – wrażenie silnego cokołu mimo arkadowań. W 2 kondygnacji półkolumny z boniowaniem. Trzymają gzyms – niemal belkowanie (tryglify, metopy). W 3 kondygnacji porządek joński.
Biblioteka San Marco - kardynał przekazał swoje zbiory do pożytku publicznego. W 1512 roku zapadła decyzja o powstaniu, w 1532 rozpoczęto prace, w związku z kiepskimi funduszami skończono ją w 1537 roku.
- charakter reprezentacyjny ale nie monumentalny
- w przyziemiu sklepy
- 2 kondygnacyjna
Dach biblioteki zawalił się i Sansovino trafił do więzienia za niedbalstwo jako „prato” (propo?). Wykupił się jednak z więzienia i wrócił na stanowisko.
Loggietta – u nasady wież z zegarem. Do tych 3 budowli sprowadzano kamień. W loggiettce biały i czerwony marmur. W niej spotykali się patrycjusze by decydować o czymś:) Ozdobiona została płaskorzeźbami „o dobrym handlu”.
Wszystko to dobrze wpasowywało się w plac św. Marka. Nowa ikonografia – Neptun i Mars – symbol potęgi na morzu.
Doceniany architekt, teoretyk. Chciał bazować na dorobku antycznych.
Palladio niemal całe życie spędził w Vincenzy.
...
a.bunia