Wykład 13
1.Unaczynnienie i unerwienie obwodowe głowy,tułowia i kończyn – topografia ogólna.
Uwagi ogólne :
Układ krążenia składa się z dwóch układów : krwionośnego i chłonnego .Układ krwionośny składa się z zamkniętego systemu rur w których plyie krew ,wprawiana w ruch przez serce. Chłonka (medium wypelniające układ chłonny) płynie od tkanek i narządów do układu krwionośnego (żylnego).Serce leżące w klatce piersiowej stanowi główny narząd ukłądu krążenia ,gdyż przyjmuje i tłoczy krew do naczyń.Serce składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór.Rozróżnia się dwa zamknięte układy krążenia połączone z sercem tj.układ krążenia duży i mały (płucny).Krwiobieg duży zaczyna się w lewej komorze serca ,a kończy w prawym przedsionku serca, mały zaś krwiobieg zaczyna się w rawej komorze serca a kończy w lewym przedsionku. Naczynia toczące krew z serca do tkanek (krew utlenowana) nazywamy tętnicami ,zaś z tkanek w kierunku dosercowym żyłami (krew odtlenowana).Pomiędzy tymi dwoma grupami naczyń o odmiennej budowie występuje ponadto system naczyń włosowatych czyli kapilar .
W krążeniu dużym w jego części tętniczej wyróżniamy naczynie główne ,czyli aortę ,która wychodzi z lewej komory serca i dąży wpierw ku górze (cz.wstepująca), a następnie przechodzi łukiem ku tyłowi i na stronę lewą oraz ku dołowi (cz.zstępująca) sięgając aż do wysokości L4/L5 ,gdzie dzieli się na symetryczne tt. biodrowe wspólne oraz t.krzyżową pośrodkową. Aorta w swym przebiegu oddaje liczne gałęzie bezpośrednie ,z których najistotniejsze to :
- w części wstępującej : tt.wieńcowe
- w łuku : pień ramiennogłowowy , t.szyjna wspólna lewa, t.podobojczykowa lewa
- w części zstępującej w odcinku piersiowym :
= tt.międzyżebrowe tylne
= tt.przeponowe górne
= gałęzie oskrzelowe,przełykowe i śródpiersiowe
- w części zstępującej w odcinku brzusznym :
= gałęzie ścienne : tt.przeponowe dolne ,tt.lędźwiowe
= gałęzie trzewne parzyste : tt.nerkowe, tt.nadnerczowe środkowe, tt. jądrowe (lub
jajnikowe)
= gałęzie trzewne nieparzyste : pień trzewny t.krezkowa górna ,t.krezkowa dolna
Pień ramiennogłowowy jest nawiększą gałęzią tętniczą odchodzącą od łuku aorty, przebiega po stronie prawej ku górze i po 3-5 cm dzieli się na t.szyjną wspólną prawą i t. podobojczyko- wą prawą ,nie oddając innych gałęzi.
T.szyjna wspólna lewa (oraz analogiczna t.szyjna wspólna prawa odchodząca od pnia ramiennogłowowego) biegnie ku górze po bocznej stronie tchawicy i przełyku pod mięsniem MOS ,wraz z n.X i żyłą szyjna wewnetrzną.TT.te kończą się tzw zatoką szyjną ,czyli rozszerzeniem ,gdzie tt.te dzialą się na :
- t.szyjną wewnętrzną biegnącą ku górze do wnętrza jamy czaszki i nie oddającej z zasady żądnych gałęzi pobocznych a prowadzące główne zaopatrzenie w krew mózgowia .tętnica ta dzieli się na t.mózgu przednią i t.mózgu środkową
- t.szyjną zewnętrzną, której gałęzie oplatają struktury położone na zewnątrz kości pokrywy czaszki i twarzoczaszki struktury miękkotkankowe. T.szyjna zewnętrzna dzieli się na :
- gał. końcowe tj. t.szczekową i t.skroniową powierzchowną
- gał.przednie : t.tarczową górna, t.językowa, t.twarzowa
- gał.tylne : gał.MOS,t.potyliczną i t.uszną tylną
- gał.przyśrodkowe : t.gardłowa wstępująca
T.podobojczykowa lewa (a także prawa odchodząca od pnia ramiennogłowowego) biegnie ku gorze przechodząc prze otwór górny klp i szczelinę tylną mm.pochyłych razem ze splotem ramiennym. Dzieli się na odcinek piersiowy i szyjny. Zakres jej zaopatrzenia jest bardzo szeroki ,poczynając od końćzyny górnej poprzez obszar obręczy barkowej ,górną część ściany klp i tkanki szyji a także struktury tylnej jamy czaszki i ucha środkowego. Do gałęzi t.podobojczykowej należą :
= t.kręgowa , biegnie w obrebie otworow wyr.poprzecznych kręgów szyjnych (C2/C6)
wstępując poprzez otwór potyliczny wielki do wnętrza czaszki (oddaje także gał.rdzeniowe)
= t.piersiowa wewnętrzna – biegnie u dołowi na wew.powierzchni ściany klp przymostkowo oddaje ona liczne gałęzie do narządów klp (grasicze, oskrzelowe, t.osierdziowo-przeponowe),a także : gałęzie do ściany klp : mostkowe, przeszywające, międzyżebrowe przednie, t.mięśniowo-przeponową, t.nabrzuszną górną . Zespolenia występują na poziomie tt.międzyżebrowych przednich (z tylnymi od aorty piersiowej) oraz tt.nabrzuszych gornych ( z dolnymi od t.biodrowej zewnętrznej).
= pień tarczowo-szyjny (odchodzi na przyśrodkowym brzegu m.pochyłego przedniego),dzieli się na : t.tarczową dolną (tarczyca), t.nadłopatkową (pow.tylna łopatki) i t.poprzeczną szyi ( mięsnie karku ,grzbietu i łopatki).
= pień żebrowo-szyjny , od tyłu dochodzi do I żebra, dzieląc się na : t.szyjną głęboką ( do mięśni głębokich karku ) oraz t.międzyżebrową najwyższą (dzieli się na 1 i 2 t.miedzyżebrowe tylne).
= t.pachowa ,gałąż końcowa t.podobojczykowej ,zaopatrująca kończynę gorną, rozpoczyna się na granicy I żebra stanowiąc jej kontynuację. Tętnica ta oddaje w obrebie jamy pachowej kilka gałęzi tj .: t.piersiową najwyższą ( zopatruje górne międzyżebrza), t. piersiowo-barkową (mm.piersiowe,m.naramienny), t.piersiową boczną ( m.zębaty przedni), t.podłopatkową, t.okalającą ramię przednią i tylną.
T.pachowa na poziomie ścięgna m.najszerszego grzbietu przechodzi w
t.ramienną, od której odchodzą :
- t.głęboka ramienia (zaopatruje grupę tylną mięsni ramienia),
- t.poboczną łokciową górną i dolną ,
- a następnie rozgałęzia się na t.łokciową i t.promieniową .
Tętnice te zespalają się w obrebie dłoni tworząc dwa łuki tętnicze powierzchowny i
głęboki .W zakresie przedramienia od :
= t.promieniowj odchodzą :
# t.wsteczna promieniowa,
# gał.mięsniowe,
# gał. nadgarstkowa-dłoniowa
= od t.łokciowej odchodzą :
# t.wsteczna łokciowa,
# t.międzykostna wspólna (dzieli się na t.m/kostna przednia i tylną),
# gał.nadgarstkowa dłoniowa i grzbietowa oraz gał.dłoniowa głęboka.
TT.międzyżebrowe tylne – układają się na kręgach do tyłu od przełyku i przewodu piersiowego.,a dalej pod dolną krawędzią żeber między mięśniami międzyżebrowymi Oddają gałęzie : grzbietowe (rdzeniowe), poboczne, skorne boczne.
TT.przeponowe gorne – biegną do cz.lędźwiowej przepony.
TT.przeponowe dolne – łączą się z tt.międzyżebrowymi i t.osierdziowo-przeponową, oddają tt.nadnerczowe górne.
Pień trzewny dzieli się po krótkim przebiegu na : t.wątrobową wspólną (t.żołądkowa prawa,t.żoładkowo-XIIcza,t.żołądkowo-sieciowa prawa,t.trzustkowo-XIIcza górna), t.żołądkowa lewą (gałęzie przełykowe ->żylaki) i t.śledzionową (t.trzustkowa wielka,tt.żołądkowe krótkie, tżołądkowo-sieciowa lewa).Tworza one liczne zespolenia sieciowe,żołądkowe,XIIczotrzustkowe.
T.krezkowa górna (L1) zaopatruje trzustkę,jelito cienkie i 2/3 jelita grubego,dzieli się na :
- t.trzustkowo-XII-czą dolną 9zespolenie z gorna od t.wątrobowej wspólnej
- t.jelita czczego i krętego
- t.krętniczo-okrężnicza
- t.okrężnicza prawa
- t.okrężnicza środkowa
T.krezkowa dolna (L3) zaopatruje 1/3 dystalną jelita grubego,oddając gałęzie :
- t.okrężniczą lewą
- tt.esiczet.odbytnicza górną.
TT.nadneczowe środkowe – do nadnerczy ,zespalają się z tt.nadnerczowymi górnymi od t.przeponowej dolnej i tt.nadnerczowymi dolnymi od tt.nerkowych)
TT.nerkowe (tt.nadnerczowe dolne),często występują t.nerkowe dodatkowe
TT jądrowe lub jajnikowe – biegną strono ku dołowi do odpowiednich narządów
TT.lędźwiowe (cztery pary) –między mięsniami brzucha ,zespalaja się z tt.międzyżebrowymi i nabrzusznymi dolnymi.
T.krzyżowa pośrodkowa – drobne naczynie będące kontynuacją aorty w l.posordowej ku dołowi
TT.biodrowe wspólne (gałęzie końcowe aorty brzusznej) ,dzielą się na wysokości dolnej częsci stawu krzyżowo biodrowego na t.biodrowe wewnętrzne (zaopatrują trzewa miednicy) oraz t.biodrowe zewnętrzne (zaopatrujące konczyne dolna)
TT.biodrowe wewnętrzne dzielą się na gałęzie ścienne : t.biodrowo-lędziwowa i t.krzyzowa boczna ,oraz gałęzie trzewne :
- t.pępkowa
- t.pęcherzowa dolna
- t.maciczna
- t.odbytnicza środkowa
- t.sromowa wewnętrzna - > przechodzi w t.prącialub łechtaczkową
(t.odbytnicza dolna,t.kroczowa,t.cewki moczowej,t.opuszki prącia,t.głeboka i grzbietowa prącia.)
TT.biodrowe zewnętrzne oddaje dwie gałęzie : t.nabrzuszną dolną i t.okalająca biodro
głęboką .Po przejściu pod więzadłem pachwinowym zmieniają nazwę na tt.udowe.
T.udowa ;kończy się w rozworze przywodzicieli przechodząc w t.podkolanową ; oddaje
następująće galęzie :
- t.nabrzuszna powierzchowną
- t.okalająca biodro powierzchowną
- tt.sromowe zewnętrzne
- t.głęboką uda , odchodzi ok.5 cm poniżej w.pachwinowego od tylnej ściany t.udowej
zaopatruje prawie całe udo , dzieląc się na :
= t.okalającą udo boczną (gał.wstępująca i zstępująća)
= t.okalająca udo przyśrodkowa
= tt.przeszywające
- t.zstepująca kolana
- t.Podkolanowa ,oddaje naczynia do kolana tj.: tt. górną boczna i przyśrodkową kolana,
t.środkową kolana, tt.łydkowe,tt.dolne boczna i przyśrodkową kolana.
Pod łukiem ścięgnistym mięsnia płaszczkowatego dzieli się na :
T.piszczelową przednią (tt.wsteczne piszczelowe tylna i przednia, tt.kostkowe
przednie przyśrodkowa i boczna) przechodzi w t.grzbietową stopy
T.piszczelową tylną (t.strzałkowa, t.podeszwowa boczna i przyśrodkowa)
W krążeniu dużym w jego części żylnej wyróżniamy : naczynia żylne głębokie i powierzchowne czyli skórne. Żyły głębokie towarzyszą odpowiednim tętnicom, przy czym tętnicom małym i średnim z reguły towarzyszy po dwie żyły, natomiast z tętnicami większymi biegnie już tylko jedno naczynie żylne. Zasada ta nie dotyczy narządów miednicy mniejszej ,gdzie naczyniom tętniczym towarzyszą sploty żylne oraz jamy czaszki gdzie żyły oponowe przekształciły się w zatoki żylne opony twardej.
Żyłę powierzchowne biegną niezależnie od tętnic,rozpoczynając się gęstymi splotami żylnymi,które stopniowo stają się rzadsze i przechodzą w pojedyncze dość liczne naczynia żylne powierzchowne, uchodzące do żył głębokich.
Kończyna górna – są tu dwie stałe żyły powierzchowne :
- żyła odpromieniowa (V.Cephalica),uchodząca do ż.pachowej lub ż.podopbojczykowej
- żyła odłokciowa (V.Basilica) ,uchodząca do jednej z dwoch żył ramiennych
Kończyna dolna – analogicznie dwa naczynia żylne powierzchowne stałe :
- żyła odpiszczelowa (V.Saphena magna) ,uchodząca do żyły udowej
- żyła odstrzalkowa (V.Saphena parva) ,uchodząca do żyły podkolanowej
Tułowie : żyły powierzchowne wpadają do żył głębokich zakresu żyły główne dolnej lub górnej (granica między tymi zakresami przebiega n wys.pępka)
Głowa i szyja : dwa naczynia powierzchowne tj.
- żyła szyjna przednia (V.jugularis anterior),uchodzi doż.szyjnej zewnętrznej
- żyła szyjna zewnętrzna (V.jugularis externa) ,powstaej z ż.zażuchwowej i ż.usznej tylnej uchodząc do ż.podobojczykowej .Przed ujściem zbiera dopływy : ż.szyjną przednią, ż.nałopatkową i żż.poprzeczne szyi.
Żyły głębokie odpowiadają mniej więcej układowi tętniczemu :
Głowa i szyja – krew odprowadza ż.szyjna wewnętrzna (v.jugularis interna) rozpoczynająca się opuszką żyły do której uchodzą poprzez zatokę esowatą pozostałe zatoki opony twardej mózgowia.
Kończyna górna – krew odprowadza żyła podobojczykowa,powstająca z żyły pachowej a ta z kolei z dwóch żył ramiennych.
Żyła szyjna wew. i żyła podobojczykowa łączą się ze sobą tworząc tzw kąt żylny ( w miejscu tym uchodzą pnie limfatyczne – po lewej pień piersiowy ,po prawej – pień chłonny prawy) i dalej żyłę ramiennogłowową lewą i prawą – VV.brachicephalicae (żyły te zwane były dawniej bezimiennymi). Żyły te po krótkim przebiegu tworzą Żyłę głowną górną (V.cava superior).Żyła ta zbiera drobne dopływy ze ścian i narządów klp, a następnie uchodzi do przedsionka prawego serca.
Ponadto należy wspomnieć o największym dopływie żyły głównej górnej tj.żyle nieparzystej (v.azygos).Żyła ta zbiera krew żylną ze ścian klp (żż.międzyżebrowe) i powstaje ze zlania się ż.lędźwiowej wstępującej prawej i żyły podżebrowej prawej . Ponadto uchodzą do niej analogiczne lecz mniejsze żyły nieparzyste (leżące po stronie lewej kręgosłupa) krótka i krótka dodatkowa,a także dopływy trzewne (przełyk,osierdzie).
Kończyna dolna – żyła podkolanowa, przechodzi w żyłe udową ,która z kolei przechodzi bezpośrednio żyłę biodrową zewnętrzną .Ta łączy się z żyłą biodrową wewnętrzną zbierająca krew z narządów miednicy mniejszej i tworzą żyłę biodrową wspólną. Obie żyły biodrowe wspólne zlewając się tworzą żyłę główną dolną (V.cava inferior).
Dopływami żyły głównej dolnej są analogiczne do tętnic żyły ścian jamy brzusznej i parzystych narządów miąższowych (nerki,nadnercza,gonady).
Z narządów nieparzystych krew żylną odporowadza żyła wrotna (v.portae) ,powstająca z żyły śledzionowej i żyły krezkowej górnej. Żyła wrotna prowadzi krew bogatą w składniki odżywcze lecz słabo utlenowaną do wątroby ,gdzie rozgałęzia się stopniowo aż do poziomu żył międzyzrazikowych,które przechodzą w sieć naczyń włosowatych. Kapilary z kolei uchodzą dożył środkowych, które przechodząc kolejno w naczynia większego kalibru tworzą ostatecznie trzy żyły wątrobowe (prawą, lewą i środkową) uchodzące do żyły głównej dolnej tuż przed jej wejściem do przedsionka prawego.
Istnieją zespolenia układu żyły wrotnej z układem żyły głównej dolnej- marskość wątroby
- poprzez żyły okołopępkowe z żyłmi nabrzusznymi dolnymi i gornymi
- poprzez żyłę żołądkową lewą z żyłami przełykowymi
- poprzez żyłę prostniczą górną ze splotami żylnymi okołoodbytniczymi
Poza żyłą główną górna i dolną do przedsionka prawego uchodzą ponadto naczynia żylne zbierające krew z serca tj . zatoka wieńcowa (sinus coronarius), żż.przednie serca i żż.najmniejsze serca.
Poza krążeniem dużym mamy także układ krążenia małego ,którego zadaniem jest dostarczenie krwi odtlenowanej do obszaru wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych i dalej z pęcherzyków krwi utlenowanej do krążenia dużego. Stąd w krązeniu małym naczynia tętnicze tj.prowadzące krew od serca ,zawierają krew słabo wysyconą tlenem,zaś naczynia płucne żylne zawierają krew bogatą w tlen.
Układ ten rozpoczyna się pniem płucnym ,który wychodzi z przedsionka prawego i dzieli się po krótkim przebiegu na dwie tt.płucne prawą i lewą.Tętnice te z kolei w zależnośi od budowy płatowej i segmentowej płuc dzielą się po str.prawej na tt.górnopłatową i t.pośrednią (do płata środkowego i dolnego),zaś po str.lewej dzielą się na tt.gorno i dolnopłatową. Kolejne podziały tych naczyń prowadzą sieci kapilar okołopęcherzykowych z których z kolei wychodzą naczynia żylne płuc.Naczynia te przebiegają w przegrodach międzyzrazikowych i dalej miedzysegmentowych tworzą ostatecznie po dwa końcowe naczynia żylne w każdym płucu tj.żyłę płucną górną i dolną , które uchodzą do przedsionka lewego serca .
Układ nerwowy człowieka składa się z układu somatycznego i układu autonomicznego.
W skład układu somatycznego wchodzi :
- ośrodkowy układ nerwowy ( mózgowie i rdzeń kręgowy)
- obwodowy układ nerwowy (nerwy i zwoje )
W skład układu autonomicznego wchodzi :
- układ współczulny
- układ przywspólczulny
Wypustki komórek nerwowych wychodzące poza ośrodkowy układ nerwowy tworzą nerwy,które w zależności od kierunku przewodnictwa bodźców nerwowych nazywamy ;
- nerwami ruchowymi
- nerwami czuciowymi
- nerwami mieszanymiruchowo-czuciowymi
- nerwy zmysłowe
W zależności od miejsca wyjścia nerwów określamy je jako
- nerwy czaszkowe (mózgowe)
-...
MalinJusi