Chruściki (Trichoptera) źródeł okolic Olsztyna.pdf

(2542 KB) Pobierz

SPIS TREŚCI

Uniwersytet Warmińsko–Mazurski

w Olsztynie

Wydział Biologii

W ITOLD S ZCZEPAŃSKI

Chruściki ( Trichoptera )

źródeł okolic Olsztyna

Praca magisterska wykonana

w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska

pod kierunkiem

dr hab. Stanisława Czachorowskiego prof. UWM

OLSZTYN 2003

260422522.051.png

260422522.062.png

260422522.068.png

260422522.069.png

260422522.001.png

260422522.002.png

260422522.003.png

260422522.004.png

260422522.005.png

260422522.006.png

260422522.007.png

260422522.008.png

260422522.009.png

260422522.010.png

260422522.011.png

260422522.012.png

260422522.013.png

260422522.014.png

260422522.015.png

260422522.016.png

260422522.017.png

260422522.018.png

260422522.019.png

260422522.020.png

260422522.021.png

260422522.022.png

260422522.023.png

260422522.024.png

260422522.025.png

260422522.026.png

260422522.027.png

260422522.028.png

260422522.029.png

260422522.030.png

260422522.031.png

260422522.032.png

260422522.033.png

260422522.034.png

260422522.035.png

260422522.036.png

260422522.037.png

260422522.038.png

260422522.039.png

260422522.040.png

260422522.041.png

260422522.042.png

260422522.043.png

260422522.044.png

260422522.045.png

260422522.046.png

260422522.047.png

260422522.048.png

260422522.049.png

260422522.050.png

260422522.052.png

260422522.053.png

260422522.054.png

260422522.055.png

260422522.056.png

260422522.057.png

260422522.058.png

260422522.059.png

260422522.060.png

260422522.061.png

260422522.063.png

260422522.064.png

260422522.065.png

260422522.066.png

260422522.067.png

Składam serdeczne wyrazy podziękowania

Panu dr hab. Stanisławowi Czachorowskiemu prof. UWM

Za inspiracje do twórczego działania,

życzliwą pomoc i cenne wskazówki.

Moim Rodzicom za poświęcenie i trud włożone

w moje wychowanie oraz

Rodzinie i Przyjaciołom za wszelką pomoc i wsparcie

serdecznie dziękuję.

2

SPIS TREŚCI

1. WSTĘP ..................................................................................................................................4

1.1 C HRUŚCIKI (T RICHOPTERA ) - CHARAKTERYSTYKA RZĘDU ................................................4

1.2 C HARAKTERYSTYKA I PODZIAŁ ŻRÓDEŁ ............................................................................6

1.3 P RZEGLĄD DOROBKU DOTYCZĄCEGO CHRUŚCIKÓW ŹRÓDEŁ .............................................7

1.4 P ROBLEM BADAWCZY I CEL PRACY ....................................................................................9

2. MATERIAŁ I METODY ...................................................................................................10

2.1 O GÓLNA CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ ................................................................10

2.2 C HARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH MIEJSC POBORU PRÓB .......................................14

2.2.1 Rezerwat Krajobrazowy „Źródła rzeki Łyny” ..................................................14

2.2.2 Siedliska źródliskowe położone w Lesie Miejskim w Olsztynie ......................18

2.2.3 Tereny źródliskowe rzeki Dymer ........................................................................19

2.3 M ETODY ZBIORU MATERIAŁU ..........................................................................................21

2.4 Z AWARTOŚĆ MATERIAŁU .................................................................................................21

2.5 M ETODY ANALIZY MATERIAŁU I METODY STATYSTYCZNE ..............................................22

3. WYNIKI ..............................................................................................................................23

3.1 O GÓLNA CHARAKTERYSTYKA CHRUŚCIKÓW BADANYCH ŹRÓDEŁ O LSZTYNA I OKOLIC ...23

3.2 R EZERWAT K RAJOBRAZOWY „Ź RÓDŁA RZEKI Ł YNY ” .....................................................33

3.2 T ERENY ŹRÓDLISKOWE RZEKI D YMER .............................................................................39

4. DYSKUSJA .........................................................................................................................41

5. STRESZCZENIE................................................................................................................47

6. ABSTRACT.........................................................................................................................48

7. LITERATURA....................................................................................................................49

8. SPIS TABEL, RYCIN I FOTOGRAFII ...........................................................................52

3

1. WSTĘP

1.1 C HRUŚCIKI ( T RICHOPTERA ) - CHARAKTERYSTYKA RZĘDU

Chruściki ( Trichoptera ) są owadami ( Insecta ) o przeobrażeniu zupełnym. Swą łacińską

nazwę zawdzięczają obecnym na skrzydłach imagines licznym włoskom (łac. trichos – włos,

pteron – skrzydło, czyli włoskoskrzydłe). Chruściki są blisko spokrewnione z motylami

( Lepidoptera – łuskoskrzydłe) i bywają łączone z nimi we wspólną grupę

„odzianoskrzydłych” – Aphiesmenoptera (K RISTENSEN 1984 za C ZACHOROWSKIM 2003).

Owady te występują na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy i w niektórych

wodach mogą stanowić blisko 50 procent dennej fauny (Ł OSZEWSKI 2001). Zasiedlają

wszystkie typy wód śródlądowych a także niektóre zalewy morskie, niektóre żyją wysoko

w górach (np. w Himalajach do 5800 m n.p.m.). Larwy niektórych gatunków żyją w wilgotnej

ściółce. W pewnych przypadkach można spotkać chruściki dla których środowiskiem życia

jest cienka błonka wody (około 2 mm) występująca na podłożu stałym. Przypadek ten

występuje w siedliskach źródliskowych, na obmywanych wodą skałach (głównie

wodospadach) oraz u gatunków tropikalnych żyjących w lasach deszczowych na pniach

drzew bezustannie ociekających wodą. Zasiedlająca naszą strefę klimatyczną trichopterofauna

jest najbogatsza, zarówno pod względem jakościowym jak i ilościowym, w potokach,

strumieniach i chłodnych rzekach górskich. Uboższa fauna występuje w dużych rzekach

i wodach stojących, zwłaszcza ciepłych. Duża liczba gatunków żyje w wodach okresowych,

natomiast nieliczne w torfowiskach (C ZACHOROWSKI 2003).

Do tej pory opisano 11 185 gatunków, w tym 642 kopalne (M ORSE 1999 za

C ZACHOROWSKIM 2003). Opisane gatunki zgrupowano w 45 rodzinach, w tym 12 kopalnych

(624 rodzaje obecnie występujące i 107 fosylne). Szacuje się, że współcześnie występuje

ok. 50 000 gatunków (S CHMID 1984 za C ZACHOROWSKIM 2003), z których zdecydowana

większość (szacunkowo ok. 40 000) występuje w tropikalnych regionach południowo-

zachodniej Azji. W Europie opisano ponad 900 gatunków, z czego w Polsce

udokumentowano występowanie 288 z 18 rodzin (C ZACHOROWSKI 2002). W ostatnich latach

ciągle wykazywane są nowe gatunki dla fauny Polski. Wynika to z jeszcze niedostatecznego

poznania tej grupy, jak i z dyspersji gatunków, czemu sprzyjają antropogeniczne zmiany

krajobrazu.

Chruściki są jednym z najliczniejszych elementów bentosu źródeł. Z 900 europejskich

gatunków w źródłach występuje około 170 (B OTOSANEAU I M ALICKY 1978). Z tej liczby do

4

krenobiontów zaliczyć można ponad 40 gatunków. Krenobionty w Europie odznaczają się

wąskimi zasięgami występowania, często są endemitami. Dużo więcej jest krenofili (około

120 gatunków). Poza gatunkami typowymi dla źródeł (krenobionty i krenofile) liczne są także

gatunki przypadkowe – krenokseny (C ZACHOROWSKI 1999).

Trichoptera przechodzą rozwój z przeobrażeniem zupełnym. W cyklu życiowym

występuje jajo, kilka, zazwyczaj 5, stadiów larwalnych, poczwarka, i owad doskonały –

imago. Cały cykl trwa zazwyczaj jeden rok (jedno pokolenie w roku). Cykliczność rozwoju

jest wyraźniejsza u gatunków klimatu umiarkowanego. Niektóre z gatunków (z ciepłych

jezior ) mogą wydać dwa pokolenia w jednym roku. Acykliczność rozwoju jest obserwowana

u gatunków źródliskowych, natomiast częściowa cykliczność u zasiedlających wody zimne.

Wielkość larw Trichoptera wynosi od 2 do 40 mm, natomiast długość ich domków

dochodzi do 50–60 mm. Wyróżnić można wolnożyjące larwy kampodeoidalne, gąsienicowate

larwy budujące domki oraz formy pośrednie. Wszystkie larwy mają silnie zesklerotyzowaną

głowę, a większość nieschitynizowany odwłok. Natomiast segmenty tułowia wykazują różny

stopień sklerotyzacji w zależności od rodziny, co jest cechą diagnostyczną. Larwy oddychają

licznymi nitkowatymi skrzelotchawkami umieszczonymi na odwłoku.

Dorosłe chruściki ( imago ) są aktywnie latającymi owadami i prowadzą typowo lądowy

tryb życia. Ich rozmiary wahają się w granicach 2–30 mm. Zazwyczaj są niepozornie

ubarwione, głównie w odcieniach brązowych, szarych i czarnych, z rysunkiem brązowym

żółtym lub czarnym. Jedynie gatunki tropikalne mogą być jaskrawo ubarwione. Posiadają

dwie pary dużych skrzydeł, przeważnie podłużnie żyłkowanych. Zawsze w pozycji

spoczynkowej złożone są one w charakterystyczny daszek, zaś długie czułki skierowane są do

przodu.

Aparat gębowy dorosłych chruścików przystosowany jest do zlizywania soków

roślinnych. Imagines niektórych gatunków mogą w ogóle nie pobierać pokarmu. Larwy

posiadają natomiast dobrze rozwinięty aparat gębowy i reprezentują niemal wszystkie

konsumenckie formy odżywiania. Są wśród nich drapieżcy, detrytusofagi, fitofagi, gatunki

wszystkożerne. Niektóre gatunki są wyspecjalizowanymi glonojadami, żywią się gąbkami,

występuje wśród nich także kanibalizm. Pod względem funkcjonalnym wśród larw są aktywni

drapieżcy, filtratorzy, zdrapywacze, zbieracze, wysysacze i rozdrabniacze (C ZACHOROWSKI

2003, Ł OSZEWSKI 2001).

5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin