Nerwice to grupa przewlekających się zaburzeń spowodowanych wzajemnym oddziaływaniem szczególnych, pojedynczych lub sumujących się urazów psychicznych i podatnej, wrażliwej osobowości. Taki przewlekły, drążący konflikt wewnętrzny uzewnętrznia się w postaci objawów nerwicowych oraz utrudnia osiągnięcie zadowalającego chorych przystosowania życiowego.[1]

Wg Antoniego Kępińskiego wyróżniamy 5 typów nerwic:

1.       nerwica neurasteniczna

2.       nerwica histeryczna

3.       nerwica hipochondryczna

4.       nerwica anankastyczna (natręctwa)

5.       nerwica depresyjna[2]

Nerwica neurasteniczna

Jak pisze autor, słowo neurastenia znaczy dosłownie „słabość nerwów”

(z greckiego asthenos = słaby). [3]

Głównymi objawami w tej nerwicy są:

-          osłabienie, które idzie w parze z nadmierną pobudliwością;

-          drażliwość i wybuchowość;

-          objawy znieczulicy – w uszkodzonym włóknie nerwowym występują objawy porażenne; przykładem jest rwa kulszowa.[4]

2 formy występowania nerwicy neurastenicznej:

1.       forma hiposteniczna – występuje wtedy, gdy dominuje osłabienie;

2.       forma hipersteniczna – występuje wtedy, gdy dominuje drażliwość.[5]

Osłabienie ma charakter stałego uczucia zmęczenia i zwiększonej męczliwości w sferze psychicznej i fizycznej. Występuje tu jedność psychofizyczna, czyli trudno jest oddzielić osłabienie psychiczne od fizycznego. Chory ma charakterystyczną postawę, mimikę twarzy, czuje się fizycznie zmęczony, odczuwa bóle mięśni, zwłaszcza w okolicy lędźwiowo-krzyżowej – ból ten jest spowodowany wzmożonym napięciem mięśni antygrawitacyjnym. Chory odczuwa takie dolegliwości jak:

a.       bóle głowy, które mają typowy charakter:

-     odczucie obręczy  ściskającej głowę – tzw. kask neurasteniczny;

-          odczucie ucisku wewnętrznego głowy – wata w głowie;

-          uczucie zamętu w głowie – w głowie huczy, przelewa się;

b.       kołatanie serca;

c.       bóle brzucha;

d.       zaburzenia potencji (impotencja u mężczyzn, a anorgazmii u kobiet);

e.       problemy z powiekami i gałkami ocznymi – ciężkość powiek, drgania powiek, zmęczenie gałek ocznych;

f.        problemy ze snem – koszmary, płytki sen, trudności z zasypianiem;

g.       zmęczenie umysłowe:

-          niemożność skupienia uwagi,

-          trudności w zapamiętywaniu;

-          uczucie rozproszenia;

-          uczucie zniechęcenia.[6]

Jak autor pisze, charakterystyczne dla neurastenicznego zmęczenia jest to, że w przeciwieństwie do zmęczenia fizjologicznego, które jest najintensywniejsze po dniu wytężonej pracy, występuje ono najsilniej z rana, bezpośrednio po obudzeniu. Najczęściej uczucie zmęczenia zmniejsza się pod wieczór.

Rozdrażnienie neurasteniczne polega na zwiększonej pobudliwości na wszelkie bodźce, przy czym bodziec niezależnie od swojego rodzaju nabiera odcienia bólowego. Chorego wszystko denerwuje i drażni, a także towarzyszy mu uczucie pośpiechu lub nudy. Chory może:

-          tłumić, dusić irytację w sobie, co prowadzi do uczucia wyczerpania (neurastenia hiposteniczna);

-          wyładowywać irytację w formie wybuchów gniewu, rozdrażnienia (neurastenia hipersteniczna).[7]

Typowym przykładem formy hiperstenicznej jest tzw. nerwica dyrektorska, która najczęściej występuje u ludzi na kierowniczym stanowisku. Tacy ludzie żyją w stałym pośpiechu, często wybuchają gniewem, wydają sprzeczne polecenia.[8]