TKANKI
Zespoły komórek, pełniące wyspecjalizowane funkcje, oraz wytwarzana przez nie istota międzykomórkowa noszą nazwę tkanki (textus, gr. histos - utkanie, tkanka). Rozróżnia się cztery rodzaje tkanek: nabłonkową, łączną, mięśniową i nerwową.
Tkanka nabłonkowa (textus epithelialis), czyli nabłonek (epithelium), jest rodzajem tkanki, w której główną masę stanowią komórki; istota międzykomórkowa jest bardzo skąpa. Dlatego nabłonki są układem ściśle upakowanych komórek tworzących błony. Komórki nabłonka są w organizmie ludzkim bardzo liczne. Ocenia się, że stanowią ok. 60% wszystkich komórek organizmu. Nabłonek oddzielony jest od błon łącznotkankowych (na których leży) cienką błoną podstawną. Jest ona utworzona z warstwy granicznej, będącej tworem tk. nabłonkowej, substancji podstawowej i włokien retikulinowych tk. łącznej. Błona podstawna jest z reguły znacznie pofałdowana , co z jednej strony zapewnia mocne łączenie się z nią komórek nabłonkowych, a z drugiej strony zwiększa powierzchnię, przez którą przenikają do nabłonka substancje odżywcze
BŁONA PODSTAWNA
Nabłonki znajdują się na podłożu tkanki łącznej właściwej, z którą się łączą przez wyspecjalizowaną strukturę zwaną błoną podstawną.
Z pomocą błony podstawnej nabłonek:
Ø łączy się z podłożem mechanicznie, co jest szczególnie ważne dla nabłonków, na które działają siły mechaniczne, jak np. naskórek.
Ø transportuje substancje odżywcze i metabolity do i z naczyń krwionośnych tkanki łącznej. Jest to sposób odżywiania nabłonka, który nie ma naczyń krwionośnych. Wyjątek stanowi unaczyniony nabłonek prążka naczyniowego narządu ślimaka.
Ø zachowuje kształt swoich komórek.
Pochodzenie i funkcje nabłonków. Nabłonki mogą pochodzić ze wszystkich trzech listków zarodkowych: ekto-, mezo- i endodermy. Nabłonek pochodzenia mezodermalnego, wyścielający naczynia krwionośne i chłonne, nazywa się śródbłonkiem (endothelium), a wyścielający jamy ciała (np. otrzewnej) - nabłonkiem surowiczym (mesothelium). Nabłonek pochodzenia ektodermalnego wyściela jamy ośrodkowego układu nerwowego i nazywa się ependymą. Nowotwory wywodzące się z nabłonka nazywane są nabłoniakami (epithelioma), z wyłączeniem nowotworów śródbłonka i ependymy.
Funkcje nabłonka:
Ø funkcja ochronna: ochrona głębiej położonych tkanek przed uszkodzeniami mechanicznymi, chemicznymi i termicznymi (np. naskórek, nabłonek jamy ustnej)
Ø funkcja resorpcyjna: wchłanianie (zazwyczaj ze światła wewnętrznego przewodu
różnych substancji (np. nabłonek jelitowy, nabłonek kanalików nerkowych)
Ø funkcja wydzielnicza: produkcja i wydzielanie różnych substancji (np. gruczoły,
wyściółka nabłonkowa żołądka).
Ø funkcja barierowa: regulacja transportu różnych substancji poprzez nabłonkową. Warstwę . Funkcja ta ma dwa aspekty: z jednej strony, niektóre typy nabłonka mają za zadanie maksymalne ułatwienie tego transportu, cechują się zatem znaczną przepuszczalnością (np. śródbłonek większości naczyń włosowatych), z drugiej zaś istnieją bardzo szczelne pokrywy błonkowe uniemożliwiające swobodny przepływ substancji szczelinami międzykomórkowymi i wymuszające ich selektywny transport przez błonę i cytoplazmę k, (np. śródbłonek naczyń włosowatych w mózgu, nabłonek jelitowy).
Ø funkcja zmysłowa: odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego (np. kubki smakowe)
Do klasyfikacji używa się trzech kryteriów:
Ø kształtu komórek,
Ø kształtu jąder,
Ø liczby warstw komórek
Można wyróżnić trzy typy komórek nabłonkowych w zależności od ich kształtu:
Ø płaskie komórki nabłonkowe są cienkimi, spłaszczonymi komórkami o wielokątnym kształcie.
Ø komórki sześcienne (kostkowe, brukowe) są krótkimi, cylindrycznymi komórkami o wielokątnej podstawie; widziane z boku mają kształt sześcianu i przypominają kostkę do gry.
Ø walcowate (cylindryczne) komórki nabłonkowe, o podstawie najczęściej sześciokątnej, widziane z bok wyglądają jak niewielkie kolumienki lub cylindry.
Jednak w rutynowych preparatach histologicznych na ogół nie widać granic komórek i dlatego nie można stosować w praktyce mikroskopowania kryterium kształtu komórek. Zamiast tego stosuje się:
Kryterium kształtu jąder:
Ø nabłonek płaski ma jądra komórkowe owalne, wydłużone, leżące równolegle do powierzchni
Ø nabłonek sześcienny ma jądra komórkowe okrągłe
Ø nabłonek walcowaty - jądra owalne, wydłużone, leżące prostopadle do powierzchni
Ø nabłonki składające się z jednej warstwy komórek są nazywane nabłonkami jednowarstwowymi,
Ø natomiast nabłonki składające się z kilku lub wielu warstw komórek - nabłonkami wielowarstwowymi.
W ZALEŻNOŚCI OD PEŁNIONYCH FUNKCJI WYRÓŻNIAMY:
Ø nabłonek pokrywający - którego rola polega na pokrywaniu i chronieniu błon łącznotkankowych;
Ø nabłonek gruczołowy - który wytwarza różnorodne wydzieliny;
Ø nabłonek zmysłowy - którego komórki mają zdolność reagowania na bodźce ze środowiska zewnętrznego i przekazywania Ich elementom tkanki nerwowej. Komórki tego nabłonka są rozmieszczone bądź w skupieniach na większej przestrzeni, bądź też pojedynczo lub w grupach między komórkami nabłonka pokrywającego. Nabłonek zmysłowy występuje w narządach zmysłów (kubki smakowe, błona węchowa, siatkówka oka, narząd spiralny w uchu wewnętrznym).
W zależności od kształtu komórek nabłonek pokrywający dzielimy na:
Ø płaski
Ø sześcienny (brukowaty)
Ø walcowaty (cylindryczny)
Ze względu na liczbę warstw komórek na :
Ø jednowarstwowy
Ø wielowarstwowy
NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY PŁASKI
Ø składa się z jednej warstwy komórek
Ø spłaszczonych, wielobocznych o owalnym jądrze, leżącym w części środkowej cytoplazmy
Ø jest przystosowany do pełnienia funkcji filtracyjnych, dializacyjnych, biernego transportu gazów (C02, 02) oraz transportu substancji za pomocą transcytozy
NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY SZEŚCIENNY
Ø sześciennych z centralnie położonym kulistym jądrem
Ø nabłonek sześcienny pełni często funkcje wydzielnicze lub funkcje czynnego transportu jonów.
NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY WALCOWATY
Ø tworzą komórki wydłużone w których jądro leży blisko podstawy
NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY WIELORZĘDOWY
Ø składa się z komórek o różnych wysokościach jedne z nich są wysokie, inne nisko kończące się klinowato między komórkami wysokimi.
Jest także nazywany nabłonkiem rzekomowielowarstwowym. Niektóre nabłonki wielorzędowe mają na wolnej powierzchni rzęski lub stereocylia, np. na...
dietetyka2009