Rozdz. IV
KONTROLA ŚRODOWISKA WEWNĘTRZNEGO
Stałe środowisko wewn. jest bezpośrednio zależne od układów:
ü sercowo-naczyniowego
ü oddechowego
ü trawiennego
ü gruczołów dokrewnych
oraz od termoregulacji,
które są pod stałą kontrolą układu nerwowego autonomicznego i gruczołów dokrewnych.
I. HOMEOSTAZA
Równowaga homeostatyczna - równowaga pomiędzy środowiskiem zewn. i wewn. organizmu
Zakłócają ją zmiany w środ. zewn., przywrócenie równowagi wymaga współdziałana większości układów w org.
Kontrola i regulacja odbywa się przez ośrodki ośrodkowego ukł. nerwowego - ośrodki odbierają informacje od receptorów i programują adekwatną do zapotrzebowania odpowiedź.
Odp. przekazywana jest do narządów wewn. za pośrednictwem:
ü układu nerwowego autonomicznego
ü gruczołów wydzielania wewn.
ü rozsianego układu wydzielania wewn.
Komórki nerwowe ukł. autonomicznego i komórki wewnątrzwydzielnicze rozsianego ukł. wydzielania wewn. - wspólne właściwości:
ü wychwytywanie prekursorów amin
ü ich dekarboksylacja
ü wytwarzanie amin
ü duża zawartość esterazy cholinowej
ü synteza peptydów.
Wydzielanie przekaźników chemicznych przez neurony zwojowe (zakończenia komórek nerw. zwojowych) i hormonów przez komórki rozsianego ukł.wewnątrzwydzielniczego może być:
ü kontrolowane przez ośrodk. ukł. nerwowy
ü wyzwalane przez czynniki działające miejscowo w narządach wewn.
II. UKŁAD AUTONOMICZNY
Tworzą komórki nerwowe, które za pomocą wypustek przewodzą impulsy nerwowe do narządów wewn.
Łuk odruchowy autonomiczny - min. 2 neurony:
ü przedzwojowe (w ośrodkowym układzie nerwowym) - wypustki tworzą włókna nerwowe przedzwojowe kończące się na drugich neuronach -
ü zwojowych (w zwojach autonomicznych) - wypustki, czyli zazwojowe aksony. tworzą włókna zwojowe kończące się synapsami na komórkach narządów wewn.
Ukł. autonomiczny - podział:
ü część współczulna
ü cz. przywspółczulna
1. CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA UKŁ. AUTONOMICZNEGO:
Pierwsze neurony współczulne - w istocie szarej rdzenia kręgowego w rogach bocznych,
mają wypustki - włókna przedzwojowe które za pośr. gałęzi łączących białych wchodzą do zwojów pnia współczulnego, gdzie kończą się synapsami na drugich neuronach.
Wypustki drugich neuronów - włókna zazwojowe - przez gałęzie łączące szare wracają do nerwów rdzeniowych i z nimi biegną do mięśni i skóry.
Włókna te unerwiają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych oraz gruczoły i komórki mięśni gładkich skóry.
Na zakończeniach włókien przedzwojowych, (wł. nerwowych typu B) wydziela się acetylocholina, a na zakończeniach wł. zazwojowych (typu Cs) uwalnia się inny transmitter - noradrenalina.
TRANSMITTER NORADRENERGICZNY
Noradrenalina (NA) jest częściowo syntezowana w zakończeniach włókien współcz. zazwojowych i częściowo wychwytywana z krwi krążącej. Na zakończeniach wł. typu Cs jest magazynowana w pęcherzykach synaptycznych noradrenergicznych.
Efekt działania noradrenaliny na komórki narz. wewn. zależy od stosunku ilościowego w błonie komórkowej receptorów wrażliwych na NA.
RECEPTORY ADRENERGICZNE:
ü alfa
ü beta
Występują w błonie kom. komórek narządów wewn., stanowią kompleks złożony z enzymu i substratu, jakim są adenozynotrifosforany - ATP. Pod wpływem noradrenaliny i adrenaliny oraz ich pochodnych amin katecholowych następuje aktywacja reakcji enzym - substrat.
RECEPTOR ALFA - kompleks adenozynotrfosfatazy (ATPazy) z adenozynotrifosforanem (ATP) i jonami wapniowymi, receptory te są najbardziej wrażliwe na cząsteczki noradrenaliny.
RECEPTOR BETA - kompleks cyklasy adenylowej z ATP, najsilniej reagują pod wpływem izopropylonoradrenaliny (isoproterenol)
PRZEWODZENIE W ZWOJACH WSPÓŁCZULNYCH
Neurony przedzwojowe - na zakończeniach uwalniana jest acetylocholina.
Wiązanie acetylocholiny z receptorem nikotynowym daje szybkoe działanie pobudzające, które równie szybko ustępuje.
Pobudzenie za pośr. receptora muskarynowego jest wolne ale trwa znacznie dłużej.
Neurony pośredniczące - cząsteczki acetylocholiny uwalniane z zakończeń neuronów przedzwojowych pobudzają n. pośredniczące. a te oddziałują hamująco na n. zwojowe.
Na synapsach n. pośredniczących wydzielana jest dopamina.
2. CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA UKŁADU AUTONOMICZNEGO
TRANSMITTER CHOLINERGICZNY
III. WYDZIELANIE WEWNĘTRZNE
1. HORMONY PODWZGÓRZOWE
WAZOPRESYNA
OKSYTOCYNA
HORMONY PODWZGÓRZOWE UWALNIAJĄCE I HAMUJĄCE
2. PRZYSADKA - CZĘŚĆ GRUCZOŁOWA
HORMON WZROSTU - GH
PROLAKTYNA - PRL
HORMON LIPOTROPOWY - LPH
HORMONY TROPOWE
3. PRZYSADKA - CZĘŚĆ POŚREDNIA
4. HORMONY KORY NADNERCZY
GLIKOKORTYKOIDY
MINERALOKORTYKOIDY
ANDROGENY
5. GRUCZOŁ TARCZOWY (TARCZYCA)
TRANSPORT HORMONÓW GRUCZOŁU TARCZOWEGO
REGULACJA WYDZIELANIA HORM. TARCZYCY
ROLA HORMONÓW TARCZYCY W ORG.
KALCYTONINA
6. CZYNNOŚĆ WEWNĄTRZWYDZIELNICZA JAJNIKÓW
REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW JAJNIKÓW
7. CZYNNOŚĆ WEWNĄTRZWYDZIELNICZA JĄDER
ROLA TESTOSTERONU W ORG.
8. GRUCZOŁY PRZYTARCZYCZNE
9. CZYNNOŚĆ WEWNĄTRZWYDZIELNICZA TRZUSTKI
10. SZYSZYNKA
11. HORMONY RDZENIA NADNERCZY
ROLA HORM. RDZENIA NADNERCZY W ORG.
12. CZYNNOŚĆ HORMONALNA GRASICY
13. HORMONY TKANKOWE
IV. TERMOREGULACJA
dietetyka2009