Św. Otton z Bambergi.doc

Św. Otton z Bambergi

Corocznie dwie archidiecezje (Szczecin-Kamień i Gdańsk) oraz dwie diecezje (Koszalin-Kołobrzeg i Pelplin) wielkiego Pomorza, od ujścia Odry aż do ujścia Wisły, w dniu 3 lipca wspominają w liturgii postać św. Ottona z Bambergi. To był największy misjonarz słowiańskiego, zachodniego Pomorza. Ta kraina, poczynając od ujścia Odry na wschód, znajdowała się w granicach Państwa Polskiego już pod rządami księcia Mieszka I. W 1000 r. powstało w Kołobrzegu biskupstwo podległe metropolii w Gnieźnie. Krótko jednak potem wystąpiła fala reakcji pogańskiej połączona w czasie z najazdem czeskiego księcia Brzetysława. Biskupstwo w Kołobrzegu upadło. Pomorze powróciło do pogaństwa i uniezależniło się politycznie od Piastów. Książę Bolesław Krzywousty na początku XII w. zbrojnie opanował tę krainę (1121 r.) i wspierał akcję chrystianizacyjną. Księstwo Zachodniopomorskie ze stolicą w Szczecinie stało się lennem polskim. Akcja misyjna długo nie przynosiła rezultatu. Cóż z tego, że książę pomorski w Szczecinie Warcisław przyjął chrzest, skoro jego poddani dalej trwali w pogaństwie. Przybyły z Hiszpanii bp Bernard niemal nie stracił z ich rąk życia podczas pierwszej próby misyjnej. W końcu dzieło misji zachodniopomorskiej zostało szczęśliwie dokonane przez bpa Ottona z Bambergi.

Urodził się w szlacheckiej rodzinie von Mistebachów w Szwabii. Już w młodości odbywał podróże do Polski. Jako kapłan pełnił w Polsce ważne funkcje: prowadził szkołę katedralną w Gnieźnie, był w Płocku kapelanem księżnej Judyty Salijskiej, siostry cesarza Henryka IV, żony księcia polskiego Władysława Hermana. W Niemczech został najpierw kapelanem i kanclerzem cesarza Henryka IV, a potem biskupem Bambergi (grudzień 1102 r.). Jest to miasto nad rzeką Regnitz w północnej Bawarii (według dzisiejszych granic związkowych). „Święty wszedł do miasta, mimo zimy (1 lutego 1103 r.), boso i w szacie pokutnej, co na wiernych wywołało silne wrażenie.” Godził cesarza Henryka IV i następnie Henryka V z papieżem Paschalisem II. Owocem jego pertraktacji był konkordat wormacki (1122 r.), według postanowień którego cesarz ograniczył niektóre swe uprawnienia wobec Kościoła. Głównie chodziło o prawo inwestytury, którego egzekwowanie szkodziło misji Kościoła i było przedmiotem krytyki Stolicy Apostolskiej. „Największe jednak zasługi położył Święty jako pasterz swojej diecezji, którą zorganizował wzorowo tak pod względem administracyjnym, jak przede wszystkim duszpasterskim.” Wiele dobra wyświadczył zakonom.

Książę polski Bolesław Krzywousty (syn księcia Władysława Hermana i księżnej Judyty) poprosił św. Ottona o przybycie do Polski i pokierowanie misją chrystianizacyjną na Pomorzu zachodnim. Biskup przybył, ale zanim pojechał na Pomorze do pogańskich Słowian, jakiś czas spędził w Gnieźnie. Modlił się u grobu św. Wojciecha, czyniąc go patronem misji zachodniopomorskiej. W 1124 r. dotarł na Pomorze. W odróżnieniu od bpa Bernarda, bp Otton przybył w towarzystwie bogatego orszaku, co zrobiło na pomorskich poganach duże wrażenie. Pomorscy panowie, za swym księciem Warcisławem, przyjmowali z rąk bpa Ottona chrzest św. W kolejnych pomorskich miastach (np. Szczecinie, Kamieniu Pomorskim, Stargardzie) wznoszono kościoły. Gorliwie pomagali bpowi Ottonowi w misji benedyktyni z opactwa św. Michała położonego koło Bambergi. Na Wolinie bp Otton napotkał opór, ale łagodnością i z wsparciem księcia Warcisława dokonał chrystianizacji wyspy.
Misja trwała osiem miesięcy. Orszak bpa Ottona szczuplał w liczbie, bowiem w kolejnych miastach zostawali należący do orszaku księża-zakonnicy. „W ciągu ośmiu miesięcy ochrzcił 22 tysiące Pomorzan, pozyskał dla Chrystusa wszystkie miasta.” Bp Otton przez Gniezno powrócił do Bambergi.
Polityka jednak wtargnęła w jego pomorskie dzieło. Oto książę Warcisław wymówił zależność lenną Bolesławowi Krzywoustemu i poddał się cesarzowi Lotarowi. Na gruncie kościelnym poddał się metropolii w Magdeburgu lekceważąc tym samym metropolię w Gnieźnie. Co więcej, napadł i złupił Płock. W odpowiedzi Bolesław Krzywousty ponownie wyruszył zbrojnie na Pomorze zachodnie. Zatrwożony Warcisław poprosił bpa Ottona o mediację pokojową. Przyniosła ona pomyślny rezultat. Bolesław przebaczył, a Warcisław złożył mu hołd lenny i uznał kościelną zależność Pomorza od metropolii w Gnieźnie, a nie w Magdeburgu.
Bp Otton postanowił raz jeszcze wyruszyć na Pomorze zachodnie, by umocnić swe niedawne sukcesy misyjne. W 1128 r. stanął znowu na zachodniopomorskiej ziemi. Założył wiele kolejnych placówek duszpasterskich. Postanowił też utworzyć biskupstwo na Wolinie, co stało się faktem krótko po jego śmierci. Po zakończonej misji powrócił do Bambergi, gdzie 30 czerwca 1139 r. oddał swą duszę Bogu. Pochowano go w jego ulubionym benedyktyńskim opactwie pod Bambergą na Górze Św. Michała (Michelsberg). Pół wieku później, pap. Klemens III dokonał jego kanonizacji.

Dodajmy, że kontakty Pomorza zachodniego z Bambergą trwały jeszcze długo po śmierci św. Ottona. Benedyktyni z Bambergi założyli w 1180 r. swój własny przeorat pw. św. Jakuba w Szczecinie. Książę szczeciński Barnim III w połowie XIV w. tocząc spory z roszczeniami Brandenburgii „ożywił kult św. Ottona, odbył pielgrzymkę do jego grobu i nawiązał ścisłe kontakty z klasztorem św. Michała w Bamberdze, sprowadzając stamtąd wykształconych zakonników”.
Powstałe w 1140 r. biskupstwo na Wolinie objął kapelan księcia Bolesława Krzywoustego Wojciech. Pierwotnie było zależne od metropolii gnieźnieńskiej. Potem bezpośrednio od Rzymu. W końcu XII przeniesiono jego siedzibę do Kamienia Pomorskiego. Uległo upadkowi w 1535 r., gdy tamtejszy biskup dokonał apostazji na rzecz herezji luterańskiej. W ten sposób protestantyzm zniszczył dzieło bpa Ottona. Pomorze zachodnie ze swą książęcą dynastią Gryfitów uległo w XVI w. protestantyzacji i weszło w skład I Rzeszy Niemieckiej. Ziemie zachodniopomorskie po II wojnie światowej powróciły w granice Polski. W miejsce protestanckiej ludności niemieckiej przybyli polscy katolicy. Pod względem kościelnym Pomorze zachodnie włączono w skład administracji apostolskiej w Gorzowie Wielkopolskim. Stan diecezjalnych struktur Kościoła uregulowano ostatecznie na Pomorzu zachodnim dopiero w 1972 r., gdy pap. Paweł VI erygował diecezję szczecińsko-kamieńską i diecezję koszlińsko-kołobrzeską. W ten sposób Pomorze zachodnie stało się znowu ziemią katolicką, o co tak bardzo około 800 wcześniej zabiegał św. Otton.
Obecnie głównym ośrodkiem kultu św. Ottona z Bambergi w Polsce są Pyrzyce na Pomorzu zachodnim. Za miastem bije „źródło św. Ottona”, przy którym misjonarz w ciągu dwudziestu dni ochrzcił około siedmiu tysięcy Pomorzan.

(opr. na podstawie książki pt. Święci na każdy dzień pióra ks. Wincentego Zaleskiego, Wyd. Salezjańskie Warszawa 1996)