PRAWO FINANSOWE
PUBLICZNE
_____________________________________________
SKRYPT
MATERIAŁY Z PODRĘCZNIKA
"Polskie Prawo Finansowe Finanse Publiczne" E. Chojna-Duch i „Polskie Prawo Podatkowe” J. Głuchowskiego.
ORAZ WYKŁADÓW
SPIS TREŚCI
I. Finanse Publiczne …………………………………………… 3
II. Prawo Budżetowe …………………………………………….7
III. Budżet Unii Europejskiej .……………………………….14
IV. Dyscyplina Finansowa ……………………………………15
V. Finanse Samorządu Terytorialnego ……..….………….15
VI. Najwyższa Izba Kontroli ………………………...……….18
VII. Prawo Podatkowe ………………………..……………….20
VIII. Postępowanie Podatkowe ……………………..……….23
IX. Międzynarodowe Prawo Podatkowe ….…………..……28
X. Poszczególne Podatki ………………….………..…………29
XI. Zamówienia Publiczne ………………………..…..……..34
XII. System Bankowy ……………………..…..………….…..35
XIII. Prawo Dewizowe ……………………..…..………….…..40
I. Finanse publiczne.
1. Finanse – zjawiska związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych, immanentnie związane z pieniądzem.
- Prawo finansowe jest dyscypliną prawa publicznego.
2. Finanse publiczne to:
1) Zjawiska związane z wydatkowaniem publicznych zasobów pieniężnych.
2) Publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące (gromadzenie i przepływ, wydatkowanie środków pieniężnych).
3) Wyraz stosunków społecznych i ekonomicznych powstających w trakcie nieustannych, dynamicznie ujętych procesów gromadzenia dochodów i przychodów oraz dokonywania wydatków i rozchodów na cele publiczne.
4) Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:
- pobieranie i gromadzenie dochodów.
- wydatkowanie środków publicznych.
- finansowanie deficytu.
- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne.
- zarządzanie długim publicznym.
3. Finanse publiczne a finanse prywatne.
Finanse publiczne
Finanse prywatne
- Równowaga finansów publicznych i przemieszczanie zasobów publicznych zdominowane przez interwencję państwa, wyznaczane przez władzę publiczną.
- Równowaga finansów prywatnych i przemieszczanie zarobków prywatnych kształtowana głównie przez prawa gospodarki rynkowej.
- Przynajmniej jeden z podmiotów w stosunkach finansowych jest podmiotem prawa publicznego (wyposażonym w atrybut władzy – państwa, województwo, powiat, gmina, zakłady publiczne).
Podmioty uczestniczące w stosunkach finansowych są podmiotami prawa prywatnego lub podmiotami z nimi zrównanymi (banki państwowe, spółki Skarbu Państwa).
- Możliwość władnego, wiążącego kształtowania sytuacji prawnej jednego podmiotu (podporządkowanego) przez inny (nadrzędny), w celu zapewnienia dochodów władzy publicznej.
- Równorzędny charakter stosunków prawnych.
- Związane z realizacją interesu publicznego.
- Zasadniczo związane z realizacją interesu prywatnego, indywidualnego (wyjątek - np. finanse fundacji lub niektórych stowarzyszeń).
- Koncentracja zasobów publicznych.
- Rozdrobnienie zasobów prywatnych, operacje nie mają wpływu na kształtowanie się równowagi finansowej państwa.
- Wysoki stopień reglamentacji prawnej (dotyczące źródeł dochodów, sposobu wydatkowania środków pieniężnych oraz organizacji zasobów pieniężnych) - w postaci norm prawnych kształtujących instytucje finansowo-prawne jak i norm prawnych wynikających z planów finansowych.
- Funkcjonują głównie w ramach uregulowań prawa prywatnego, niektóre ich aspekty wogóle nie podlegają reglamentacji prawnej (np. sposoby rozliczeń pieniężnych pomiędzy nie-przedsiębiorcami).
- Mogą mieć charakter scentralizowany (finanse państwa) jak i zdecentralizowany (finanse województwa, powiatów i gmin).
- Zawsze charakter zdecentralizowany.
4. System finansowy – całokształt uporządkowanych wewnętrznie instytucji finansowo-prawnych, funkcjonujących w państwie i regulujących gospodarkę finansową określonej kategorii podmiotów działających na jego terytorium (system finansowy państwa, gminy, spółdzielni, spółki akcyjnej).
5. Polityka finansowa – świadoma i celowa działalność osób i instytucji polegająca na ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych. W polityce finansowej mamy więc do czynienia z ustalaniem celów jak i środków realizacji – jedne i drugie mają charakter finansowy.
6. Warunki prawidłowej polityki finansowej:
- cele muszą być możliwe do osiągnięcia.
- cele muszą być wzajemnie niesprzeczne.
- środki realizacji muszą być dostosowane do celów – pod względem merytorycznym i siły oddziaływania.
- cele i środki muszą być jasno określone i znane ich adresatom.
7. Zjawiska finansowe – nie mają charakteru jednorodnego. Jeżeli za kryterium przyjmiemy związek jaki istnieje między ruchem pieniądza a ruchem wartości materialnych stanowiących ekwiwalent pieniądza – to z przedmiotowego punktu widzenia – wśród zjawisk finansowych można wyróżnić pieniężne przychody i wydatki:
1) pierwotne – takie, przy których ruchowi pieniądza towarzyszy jednoczesny i przeciwnie skierowany ruch wartości materialnych (np. przy kupnie-sprzedaży towarów).
2) wtórne (redystrybucyjne) – takie, przy których ruchowi pieniądza nie towarzyszy wzajemne świadczenie materialnego ekwiwalentu (np. daniny publiczne, dotacje budżetowe).
3) emisyjne (kredytowe) – związane z kreacją pieniądza, którego ruch następuje bez materialnego ekwiwalentu.
8. Instytucja finansowo-prawna – zespół norm prawnych, który realizuje określoną funkcję wobec finansów.
9. Gospodarka finansowa – ogół czynności uczestników stosunków finansowych, których treścią jest gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych, jak również planowanie i organizacja posiadanych zasobów
pieniężnych (np. tworzenie funduszy wewnętrznych wprowadzających samoograniczenia w działalności finansowej danego podmiotu).
10. Funkcje finansów publicznych:
a) fiskalna – funkcja podstawowa, dostarczanie podmiotom publicznym (np. jednostkom samorządu terytorialnego), środków finansowych (dochodów) przeznaczonych na realizację celów publicznych (ich zadań).
b) redystrybucyjna (rozdzielcza, regulacyjna) – przenoszenie wartości z sfery produkcyjnej do nieprodukcyjnej, gromadzenie środków finansowych przez określony fundusz (najczęściej budżetowy) i rozdzielanie (wypłacanie) ich określonym podmiotom ( na płaszczyźnie przedmiotowej).
c) stymulacyjna – oddziaływanie na stosunki społeczne, w szczególności gospodarcze, zachęcanie lub zniechęcanie do określonych rodzajów aktywności, za pomocą rozwiązań i ukierunkowania strumieni finansowych na zachowanie różnych podmiotów (oddziaływanie dzieli się na pozytywne i negatywne).
d) ewidencyjno-kontrolna (informacyjna) – wyciąganie pewnych wniosków o stanie finansów państwa dzięki rejestracji i analizie zjawisk finansowych, kontrola przebiegu procesów gospodarczych za pomocą analizy kształtowania się przepływów finansowych (badanie strony finansowej procesu gospodarczego).
11. Instytucje objęte systemem finansowym:
- Służące gromadzeniu przez pewną grupę środków pieniężnych (podatki, opłaty, cła) – funkcja dwoista.
- Służące wykonywaniu środków pieniężnych przez państwo/gminę (dotacje, wynagrodzenia, stypendia) – funkcja dwoista.
Np. państwo decyduje kto zyskuje (gromadzi) z jednej strony wydatek, z drugiej przepływ.
- Służące organizacji zasobów pieniężnych (formy organizacji zasobów), państwo/gmina (budżet/fundusze celowe), zespoły prawnie określonych zasad regulujących postępowanie ze środkami uzyskiwanymi przed dany podmiot ze źródeł jego przychodów oraz podejmowanie decyzji w sprawach dokonywania wydatków.
12. Środkami publicznymi są:
1) dochody publiczne:
a) daniny publiczne, do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw.
b) pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych, do których zalicza się:
- opłaty.
- dochody z mienia, w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze oraz dywidendy od wniesionego kapitału.
- dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw.
- dochody ze świadczenia usług.
- spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej.
- inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów, o ile są pobierane przez organy finansowe z dochodów publicznych lub przed podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki.
2) środki pochodzące z budżetu UE.
3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi.
4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące:
a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych.
b) z prywatyzacji majątku SP oraz majątku JST.
c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych.
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów.
5) przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł.
13. Środki publiczne mogą być przeznaczane na:
1) wydatki publiczne.
2) rozchody budżetu państwa i budżetów JST.
14. Rozchodami publicznymi są:
1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów.
2) wykup papierów wartościowych.
3) udzielone pożyczki.
4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku SP oraz majątku JST.
5) pożyczki udzielane na finansowanie zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE.
15. Prawo finansowe:
- „dyscyplina pogranicza” o charakterze interdyscyplinarnym.
- przedmiot regulacji – gospodarka finansowa państwa (działalność finansowa).
16. Działy prawa finansowego:
- prawo budżetowe – „Ustawa o finansach publicznych”.
- prawo finansowe samorządu terytorialnego – „Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego”.
- prawo podatkowe – „Ordynacja podatkowa”.
- prawo celne (prawo celne i podatkowe łącznie określane jest jako prawo daninowe).
- publiczne prawo bankowe.
- prawo dewizowe.
- międzynarodowe prawo finansowe – umowy międzynarodowe, normy dotyczące unikania podwójnego opodatkowania, normy Unii Europejskiej.
- prawo rynku finansowego – nadzór nad działalnością podmiotów rynku kapitałowego, finansowego.
17. Źródła prawa finansowego:
- konstytucja.
- prawo wspólnotowe, traktaty, prawo pierwotne Unii Europejskiej.
- ratyfikowane umowy międzynarodowe (wymagana zgoda sejmu i senatu w drodze ustawy).
- ustawy + dyrektywy Unii Europejskiej.
- akty wykonawcze (o charakterze powszechnie obowiązującym).
- prawo miejscowe.
18. Skarb Państwa - ustawa dotycząca Skarbu Państwa nie została uchwalona.
- państwo jako podmiot stosunków cywilnoprawnych oraz państwa jako podmiot uprawnień organizacyjnych wobec państwowych osób prawnych.
- złożona szczególna osoba prawna składająca się z wielu jednostek organizacyjnych, działających na różnych szczeblach zarządzania majątkiem państwowym.
- instytucja dysponująca majątkiem i prowadząca działalność finansową oraz gospodarczą, w szczególności polegającą na dokonywaniu wydatków i gromadzeniu dochodów.
- Budżet – strumienie środków pieniężnych. ≠ Skarb Państwa – sfera skarbowa – mienie państwa.
19. Administracja finansów publicznych (znaczenie podmiotowe):
- zespół osób, organów i jednostek organizacyjnych, któremu powierza się wypełnianie zadań państwa lub samorządu terytorialnego w dziedzinie gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych
(kierowaniu lub wykonywaniu działalności finansowej).
- element w strukturze organów państwa i samorządu terytorialnego.
20. Organy zarządzające finansami publicznymi (Centrum Strategii Finansów Publicznych):
- programowanie finansów publicznych.
- projektowanie i tworzenie prawa finansowego.
- planowanie finansowe.
- organizacja i kierowanie wykonawstwem planowych zadań finansów.
- kontrola finansów.
21. Organy podatkowe:
- wykonują zadania państwa lub samorządu terytorialnego związane z konkretyzacją indywidualnych uprawnień i obowiązków prawno-finansowych podmiotów biernych stosunków prawno-finansowych.
- wydają indywidualne akty finansowe.
- tworzą resort finansowy.
22. Polityka finansowa – Rada Ministrów:
1) ds....
jadzia1988