Kryminalistyka – opracowuje metody wykrywania przestępstw i ich sprawców oraz dowodzenia ich winy w sądzie
Kryminologia – bada i gromadzi wiedzę na temat przestępstwa jako szczególnej formy zachowania dewiacyjnego, przestępczości jako zjawiska społecznego oraz osoby sprawcy, ofiary a także instytucji tworzonych przez społeczeństwa celem zapobiegania przestępczości.
Nie posiada własnej metodologii bazuje na metodach innych nauk: biologii, antropologii, medycyny, psychologii, socjologii. Jest nauką interdyscyplinarną.
· Kryminologia a nauki medyczne – koncentracja na osobie sprawcy, na jego cechach biologicznych mających związek z zachowaniami przestępczymi
· Kryminologia a psychologia – badanie psychicznego podłoża przestępstwa, indywidualnych cech osobowości jak emocjonalność, osobowość, poziom rozwoju umysłowego.
· Kryminologia a pedagogika – stosowana głównie w resocjalizacji
· Kryminologia a statystyka – gromadzenie danych na temat przestępczości stanowiących źródło informacji o nasileniu czy dynamice przestępczości.
· Kryminologia a socjologia – traktuje przestępczość jako zjawisko społeczne, patologię społeczną. Szkodliwe zjawiska społeczne zakłócające prawidłowe funkcjonowanie społeczeństwa, oprócz przestępczości to np. alkoholizm, narkomania czy prostytucja.
Kryminologia interesuje się społecznymi uwarunkowaniami przestępczości znajdującymi się w otoczeniu jednostki:
1. Struktury I stopnia – rodzina, grupa rówieśnicza, inne grupy pierwotne
2. Struktury II – sąsiedztwo, społeczność lokalna
3. Społeczeństwo globalne - państwo
Nie każda dewiacja jest patologią, choć zazwyczaj patologie są dewiacjami.
Problem społeczny - zjawiska niepożądane, do których eliminacji społeczeństwo dąży takie jak ubóstwo czy dyskryminacja.
Socjologia prawna – bada genezę, mechanizmy działania i postrzeganie norm prawnych przez społeczeństwo
· Kryminologia a ekonomia – bada związki pomiędzy zjawiskami ekonomicznymi a przestępczością
· Kryminologia a historia – bada historię przestępczości i historię prawa, co pozwala na wybieranie efektywniejszych rozwiązań dziś
· Kryminologia a prawo karne – empirycznie zajmuje się przestępstwem, sprawcą, i społeczną reakcją na czyn zabroniony. Prawo karne – ten sam zakres, ale normatywnie i odpowiadając na pytanie jak jest a nie jak być powinno. Miejscem połączenia obu dziedzin jest nauka i polityka kryminalna. Kryminologia nie jest jeszcze niezależną dziedziną wiedzy (powinna być – analiza instytucji prawa karnego i kontroli społecznej) jest pomocnicza do prawa karnego.
Wartościowanie i system ocen kryminologii
1. Aspekt ontologiczny – wartościowanie charakteru przedmiotu a tym samym badań i ich wyników
2. Aspekt epistemologiczny – problem relacji między badaczem a przedmiotem badań
3. Aspekt aksjologiczny – pytanie o naturę standardu, według którego wartościujemy
Zdaniem Maxa Webbera badania powinny być wolne od znamion wartościujących, wartościujących ideałem jest osiągnięcie neutralności w ocenie wyników badań – taka powinna być kryminologia.
Środki odurzające – substancje chemiczne mogące prowadzić do zmian strukturalnych lub funkcjonalnych w żywym organizmie, przejawiają się w zmianach postrzegania zmysłami, zmianach nastroju, świadomości lub też innych zmianach związanych ze sferą psychiczną lub zauważalnych zmian w zachowaniu. Stanowią ustawowe znamię czynu zabronionego lub też przedmiotu kryminalizacji.
Ofiara – konkretna osoba która wskutek popełnionego przestępstwa ujawnionego bądź nie, doznała szkody materialnej lub niematerialnej.
1. wiktymizacja pierwotna – stawanie się ofiarą w wyniku popełnionego przestępstwa, indywidualne odczucie skutków strat jakie sprawca wyrządził ofierze
2. wiktymizacja wtórna – doznanie powtórnego pokrzywdzenia przez społeczny efekt stygmatyzujący
Przemoc – rzeczywiste użycie siły fizycznej lub groźba jej użycia wobec człowieka, jeżeli zamiar sprawcy obejmuje wyrządzenie szkód fizycznych, bez względu na to czy miała ona charakter instrumentalny czy była celem sama w sobie. Przestępstwo z użyciem przemocy godzi zawsze w sposób bezpośredni lub pośredni w dobra chronione prawnie jak zdrowie, życie. (Czynna napaść, znęcania się, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu)
Agresja – zachowanie, którego celem jest wyrządzenie krzywdy lub sprawienie bólu innej osobie bez względu na to czy cel udaje się osiągnąć. Może przybierać formy:
· Zewnętrzna – wobec ludzi lub innych podmiotów (zwierząt)
· Wewnętrzna – autoagresja
Biologiczne źródła agresji to – genetyczna, hormonalna, neurofizjologiczna
Zygmunt Freud tłumaczył agresję i przemoc jako czynnik wewnętrzny powodowany popędem lub instynktem.
Przestępczość nieletnich
Mogą być stosowane środki wychowawcze, poprawcze, kary i środki karne – celem jest wychowanie.
Wszczęcie postępowania:
· Sygnał negatywnego osądu zachowania nieletniego
· Może wywołać wstrząs psychiczny jako sankcja negatywna
· Oznacza zmianę położenia
Środki niezwiązane ze zmianą środowiska wychowawczego:
1. Upomnienie
2. Nadzór
3. Czasowy pobyt we wskazanej instytucji
4. Warunkowo zawieszone umieszczenie w zakładzie poprawczym
Środki związane ze zmianą środowiska wychowawczego:
1. Wolnościowe – placówka przygotowawcza, rodzina zastępcza
2. Izolacyjne – zakład poprawczy
Zapobieganie przestępczości i reakcje na nią
Kontrola społeczna – działanie mające na celu eliminację określonych zjawisk lub ich skutków uznanych za niepożądane przez podmiot podejmujący tę działalność
Możemy wyróżnić dwie strategie działań zapobiegawczych:
· Represyjna (destruktywna) – działania obliczone na zwalczanie zjawisk, uniemożliwianie dokonania czynów zabronionych przez np. izolację przestępców
· Nie represyjna (kreatywna) – tworzenie możliwości działania by jednostki wybierały zachowania prawne, szkolenie, przekonywanie, propaganda.
Prawo karne ma za zadanie dążyć do:
· Cel sprawiedliwościowy – zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości
· Cel ogólno-prewencyjny – oddziaływanie na społeczeństwo
· Cel szczególno-prewencyjny – oddziaływanie na sprawcę czynu zabronionego
· Cel kompensacyjny – naprawienie lub minimalizacja zła wyrządzonego przestępstwem
Kryminologia klasyczna – Jeremy Bentham, Immanuel Kant, Anzelm Feuerbach
Człowiek – jednostka racjonalna, posiadająca wolną wolę i wybór pomiędzy zachowaniem prawnym a bezprawnym. Indeterministyczna koncepcja człowieka – przestępca to jednostka normalna, świadomie i racjonalnie wybierająca zachowanie nieprawne. Każdy z nas może być przestępcą.
Absolutna koncepcja kary – ma wymiar etyczny i funkcję sprawiedliwościową za wyrządzone zło – kara jako odpłata za czyny.
Koncepcja prawa karnego czynu – podstawa kary to czyn sprawcy, kara to odpłata za wyrządzone zło
Pesymistyczna wizja natury ludzkiej – człowiek jest zły z natury
Wymiar pragmatyczny kary – zachowania człowieka mogą być sterowane jedynie za pomocą obawy przed karą, koncepcja kary służąca prewencji generalnej.
Kryminologia Pozytywistyczna – Cesare Lombroso, Rafaele Garofalo
Deterministyczna koncepcja człowieka – zachowanie ludzi rodzą czynniki, nad którymi nie ma kontroli, przestępca nie może panować nad swoimi czynami. Kryminologia ma odszukać czynniki determinujące określone jednostki do zachowań nieprawnych – etnologia przestępstwa
Kierunek biopsychologiczny
Decydujący wpływ na popełnianie przestępstw mają wewnętrzne cechy pozwalające traktować jednostkę indywidualnie. Cechy te mogą być dziedziczne lub powstałe w wyniku nabycia (uraz, choroba). Cechy te można ustalić, co oznacza ustalenie przyczyn przestępstw.
Kierunek socjologiczny
Na zachowanie człowieka mają wpływ czynniki społeczne. Jeżeli są niekorzystne generują zachowania przestępne. Można ustalić, jakie czynniki generują takie zachowania a ich usunięcie zaowocuje zapobieganiu przestępczości.
Biopsychologiczne teorie pozytywistyczne
1) Antropologiczne- Lombroso, teoria przestępcy z urodzenia, tendencje do popełniania przestępstw można określić po budowie ciała. Przestępca z urodzenia musiał mieć 6 szczególnych cech najczęściej w obrębie głowy, determinowało to o skłonności do konkretnego rodzaju przestępstw.
2) Koncepcja dziedziczenia skłonności do zachowań antyspołecznych – wnioskiem z badań była niemożliwość ustalenia wpływu wywieranego przez dziedziczenia na skłonności do zachowań antyspołecznych. Wykryto jednak związek między zachowaniami przestępnymi naturalnych rodziców a ich dzieci, jednak nie dowiedziono czy decydują czynniki genetyczne czy środowiskowe.
3) Zaburzenia struktury chromosomów – niewykluczone, że u osób posiadających dodatkowy chromosom powoduje to zachowania przestępcze o charakterze agresywnym. Istnieje jednak związek między posiadaniem dodatkowego chromosomu a zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu. Nie ma jednak dowodów na związek pomiędzy zaburzeniami ilości chromosomów a zachowaniami przestępnymi.
4) Koncepcje zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego – zmiany organiczne w OUN mogą przyczynić się do powstawania zachowań kryminalnych, jednakże taki związek może mieć wpływ na wyjaśnienie niewielkiej części przestępczych zachowań. Uszkodzenia OUN prowadzą do zaburzeń funkcjonowania mózgu, co może prowadzić do zakłóceń rozwoju psychicznego. Powoduje to trudności z adaptacją warunków społecznych, co może mieć wpływ na prawdopodobieństwo zachowań przestępnych w tej grupie. Wpływ społeczeństwa może te tendencje wywołać, wzmocnić lub też zneutralizować.
5) Pozostałe koncepcje somatyczne
1. Niedoboru witamin
2. Nieprawidłowego poziomu cukru
3. Reakcje alergiczne
4. Nadmiar lub niedobór określonych hormonów
Każdy czynnik powodujący zaburzenia pracy ludzkiego organizmu może mieć wpływ na zachowanie człowieka. Nie można jednak tym czynnikom przypisać podstawowego znaczenia, nie można ignorować znaczenia wpływów społecznych.
Oligofrenia – niski poziom sprawności umysłowej może utrudniać społeczną adaptację i tak przyczynić się do zachowań przestępczych. Nie bez znaczenia pozostaje tu jednak pozytywny lub negatywny wpływ środowiska.
· IQ 90 i więcej – norma
· IQ 80-89 – ociężałość umysłowa
· IQ 50-79 – debilizm
· IQ 26-49 – imbecylizm
· IQ do 25 – idiotyzm
Koncepcje typów psychosomatycznych typy psychosomatyczne:
· Sangwinik – silnie reaguje, niewytrwały w działaniu
· Choleryk – silnie reaguje, wytrwały w działaniu
· Melancholik – słabo reaguje, wytrwały w działaniu
· Flegmatyk – słabo reaguje, niewytrwały w działaniu
Typy Psychosomatyczne Kretschmera z którymi łączył on skłonności do zapadania na choroby psychiczne i temperament, w praktyce spotykamy głównie typy mieszane
· Typ asteniczny – wysoki, szczupły, ostre rysy twarzy – typ schizofreniczny
· Typ atletyczny – średni lub wysoki, szczupły, dobrze umięśniony, koścista twarz, szerokie ramiona
· Typ pykniczny – średni lub mały, tęgi, grube rysy twarzy, słabo umięśniony, duży brzuch
· Typ dysplastyczny – nieregularna budowa ciała, często tęgi, mężczyźni mają cechy kobiet a kobiety mężczyzn
Teoria Hansa Eysencka – podział jednostek na:
· Ekstrawertycy – łatwi do pobudzenie, łatwo tracący pobudzenia, poszukujący stymulacji, aktywni i impulsywni, spontaniczni i optymistyczni aż do braku krytycyzmu, nieopanowani, co może prowadzić do agresji. Trudniejsi do asocjalizacji.
· Introwertycy – trudni do pobudzenia, z trudnością się wygaszają, nietowarzyscy, powściągliwi raczej nieśmiali, systematyczni i sumienni raczej pesymistyczni skoncentrowani na życiu wewnętrznym.
Pozytywistyczne koncepcje socjologiczne
1) Ekologiczne – szkoła chicagowska, przestrzenny rozkład przestępczości w miastach, w zależności od ukształtowania środowiska w obrębie otoczenia zmienia się skala przestępczości. Koncepcja stref:
· Centralna – instytucje handlowe, finansowe i kulturalne, pojawianie się tysięcy interesantów. Duża przestępczość nieletnich słabnąca wraz z oddalaniem się od strefy I.
· Przejściowa – część instytucji ze strefy I oraz po części przemysł
· Willowa – zajmowana przez zamożniejszą część obywateli pracujących w strefie II
· Podmiejska – obejmująca tereny poza granicami miasta.
Istotny wpływ czynników kulturowych, demograficznych a także architektonicznych i urbanistycznych na poziom przestępczości. Niestabilność warunków życia, niedostatek regulacji oraz słabość kontroli społecznej mają wpływ na wzrost przestępczości w dużych skupiskach ludzkich.
2) Strukturalne – zróżnicowanie społeczne, uplasowanie w grupie społecznej determinuje ilość możliwych do podjęcia działań. Merton stwierdził, że wszyscy członkowie społeczeństwa podlegają naciskowi społecznemu celem skłonienia ich do osiągania cenionych w tym społeczeństwie wartości. Cena roli czynników biopsychologicznych – pozwala dzielić ludzi na lepszych i gorszych dając tym lepszym przeświadczenia o własnej wyższości i poczucie słuszności przy wyrządzaniu krzywdy gorszym. Może to być wykorzystane do manipulacji nastrojami społecznymi, mogą powodować zachowan...
xavi.hernandez