MSG wykłady Puślecki.doc

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE – WYKŁAD

prof. zw. dr hab. Z. W. Puślecki

1.       Wykład: Międzynarodowy podział pracy i system gospodarki światowej.

MIĘDZYN. STOS. EKONOMICZNE (MSE) JAKO NAUKA

Zjawiska objęte MSE jako nauką mogą być rozpatrywane z 2 punktów widzenia:

·         z punktu widzenia świata jako całości

·         z punktu widzenia kraju lub grupy krajów

MSE jako nauka opierają się na takich samych podstawach metodologicznych jak pozostałe dziedziny teorii ekonomii.

Gł. przyczyny ukształtowania się i rozwoju MSG jako odrębnej dyscypliny w naukach ekonom. należy się doszukiwać w istnieniu suwerennych niezależnych państw poprzedzielanych granicami polit.

Współczesne MSG to stosunki między krajami o różnych poziomach rozwoju gosp. i różnych perspektywach rozwoju. Konstruktywny rozwój tych stos. staje się obiektywną koniecznością ekonom. Wynika to z wzrostu współzależności gospodarczych między krajami, grupami krajów i kontynentami.

MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY (MPP)

Jest zjawiskiem hist. i stanowi szczególną formę ewolucji społ. podziału pracy, dokonującego się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w obrębie różnych organizmów państwowych.

Zaistniał on dopiero wtedy, gdy proces społ. podziału pracy w poszczególnych krajach osiągnął poziom, przy którym asortymentowy i ilościowy wzrost produkcji przekroczył chłonność rynków narodowych.

Przyczyny powstania MPP

·         pojawienie się trwałych nadwyżek pracy

·         stworzenie możliwości przemieszczania się wzrastającej ilości towarów na znaczne odległości (infrastruktura organizacyjno-ekonomiczna i techniczna, rozwój techniki i technologii)

·         rozwój techniki i technologii – główna siła napędowa MPP

MPP – podejścia:

·         podejście statyczne

·         podejście dynamiczne

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE MPP

A) WEWNĘTRZNE

·         warunki naturalne (położenie geogr., klimat, zasoby naturalne, warunki glebowe, czynniki demograf.)

·         osiągnięty poziom rozwoju i struktura gospodarki (zasoby kapitałowe, stan infrastruktury gosp., poziom techniczny, nowoczesność rozwiązań instytucjonalno-systemowych)

·         postęp techniczny

·         czynniki systemowe, które wpływają na miejsce danego kraju w MPP poprzez określanie celów i kierunków jego rozwoju społ.-gosp. oraz warunków ich osiągania

·         zdarzenia i sytuacje nieprzewidywalne (wojna, zaburzenia społ., klęski żywiołowe itp.)

B) ZEWNĘTRZNE

·         stanowią efekt rozwoju MPP, wynikający z przekształceń strukturalnych w gospodarce światowej i mają istotne znaczenie dla krajów o małym lub zacofanym potencjale ekonom.

Tradycyjny MPP – XVIII-XIX w. – typy powiązań gospodarczych, jakie się wytworzyły w okresie upowszechniania produkcji maszynowej i prowadzani a do użytku nowoczesnych środków transportu

·         charakterystyczne ukształtowanie się podziału świata na nieliczną grupę krajów rozwiniętych gospodarczo (stanowiących centrum przemysłowe) i na pozostałe regiony, stanowiące ich zaplecze surowcowo-żywnościowe oraz rynki zbytu

·         przyczyny: rewolucja przemysłowa, wywóz kapitału, migracje ludnościowe, aktywna polityka mocarstw kolonialnych

·         1820-1900 – produkcja przemysłowa świata wzrosła 29-krotnie, handel 31-krotnie

·         szybki rozwój środków transportu (żeglugi parowej, transportu kolejowego) – konieczność wywozu towarów na dalekie odległości)

·         skutek: wykształcenie się dwubiegunowej struktury tradycyjnego MPP, wzmocnione przez:

o        inwestycje zagraniczne krajów uprzemysłowionych w dziedzinach stanowiących źródło zaopatrzeniowe ich własnej produkcji

o        inwestycje w rozwój infrastruktury komunikacyjnej (budowa portów, dróg, kolei żelaznych, statków) – ułatwianie dostępu do zagranicznych rynków zbytu

GOSPODARKA ŚWIATOWA

Jest to system trwałych powiązań ekonom. włączających gospodarki narodowe poszczególnych krajów do procesów produkcji i wymiany o zasięgu globalnym. Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym.

Kształtowanie się GŚ zostało zainicjowane powstaniem na przełomie XV i XVI w. systemu gospodarki europejskiej.

RYNEK ŚWIATOWY

Został ukształtowany w II poł. XIX w., kiedy pojawił się typ powiązań gospodarczych między krajami noszącymi nazwę tradycyjnego MPP.

Po II w. ś. pojawiła się współczesna GŚ – nastąpiły zmiany jakościowe:

·         przekształcenie struktury handlu międzyn.

·         pojawienie się nowych form międzyn. współpracy gosp.

·         ewolucja struktury podmiotowej w GŚ

REGIONY GŚ wg Międzyn. Funduszu Walutowego

·         kraje wysoko rozwinięte

·         kraje rozwijające się (Azja, Afryka, Ameryka Łac.; na pograniczu kwr i krs można wyróżnić kraje szybko się rozwijające – Azja Dalekowschodnia, duże kraje Ameryki Połud.)

·         region Europy Śr. i Wsch.

ZMIANY W GŚ

·         MFW

·         Bank Światowy

·         Światowa Organizacja Handlu – następczyni GATT (1947), funkcjonuje od 1995; obecnie grupuje ponad 150 pań.; gł. cel to liberalizacja

o        8 rund w ramach GATT

o        1 runda w ramach WTO (katarska) – do dziś nie została zakończona, trwa od XI 2001, wydawało się, że w VII się zakończy, tymczasem formalnie jeszcze funkcjonuje

Pytania kontrolne – przykłady

1.       Definicja MPP i czynniki kształtujące MPP

2.       Struktura tradycyjnego MPP i jej skutki

3.       Określenie gospodarka światowej i runku światowego

2.       Wykład: Teoria handlu międzynarodowego i jej ewolucja. Korzyści z wymiany międzynarodowej

Ukształtowanie się teorii wartości międzynarodowych; teoria kosztów komparatywnych

MERKANTYLIZM

·         XVI/XVII – XVIII w.

·         źródło bogactwa – zasoby kruszców szlachetnych

·         utożsamianie wartość towaru z ceną rynkową i podstawowe znaczenie w kształtowaniu się wartości międzyn. przypisywali czynnikom rynkowym

·         to 1. usystematyzowana teoria protekcjonistyczna

ADAM SMITH (szkoła klasyczna)

·         podważył merkantylistyczną teorię handlu międzyn.

·         podstawą jego koncepcji korzyści płynących z wymiany międzyn. jest nauka o podziale pracy i wynikających z niego korzyściach – jest to punkt wyjścia klasycznej teorii wartości międzyn. opartej na pracy (wartość mierzona nakładem pracy)

·         źródłem korzyści z wymiany międzyn. są absolutne różnice w kosztach wytwarzania

·         nie sformułował jednak teorii wartości międzyn.

·         źródło bogactwa kraju – rozmiary produkcji

DAVID RICARDO

·         uczynił istotny krok w kierunku sformułowania teorii wartości międzyn.

·         podst. problem teorii wymiany międzyn. sprowadza się do racjonalnego podziału zasobów każdego kraju uczestniczącego w wymianie midzyn. oraz w racjonalnym międzyn. podziale pracy

·         pomijał wpływ na stosunki wymiany wzajemnego popytu na towary importowe

·         korzyści komparatywne – względne różnice w kosztach wytwarzania; najtańsza produkcja to ta, w której względna przewaga w kosztach wytwarzania jest stosunkowo największa lub różnica na niekorzyść jest stosunkowo najmniejsza (+ niżej)

JOHN STUART MILL i prawo wzajemnego popytu

·         uwzględnił wpływ na stosunki wymiany wzajemnego popytu na towary importowe

·         stosunek wymienny między 2 krajami kształtuje się w granicach określonych przez korzyści komparatywne zależne od stosunku wzajemnego popytu

·         kraj odnosi większe korzyści z wymiany, jeśli jego popyt na towary z kraju partnera jest słabszy od popytu kraju partnera na towary tego kraju

Klasyczną teorię korzyści komparatywnych miało stanowić rozważanie 2 zagadnień:

·         wartości międzyn.

·         korzyści z wymiany międzyn.

Co należy rozumieć przez korzyści komparatywne?

·         Wymiana międzyn. jest możliwa i korzystna dla 2 krajów również wtedy, gdy koszty produkcji wszystkich towarów w 1 z krajów są wyższe niż w drugim

·         wystarczy, aby istniała różnica między kosztami względnymi tych towarów w każdym kraju

Teorię korzyści komparatywnych można sprowadzić do 2 punktów:

·         ustalenie relacji między kosztami poszczególnych produktów wewnątrz każdego kraju

·         porównanie tych relacji z innymi krajami

JOHN STUART MILL i teoria wzajemnego popytu

·         uzupełnienie teorii Ricarda równaniami wzajemnego popytu, czyli teorią wartości międzyn.

·         2 linie rozumowania w rozwoju nauki o MSE

o        zapoczątkowana przez Milla polega na odchodzeniu od warunków produkcji i uwzględnia w znacznie większym stopniu czynniki czysto rynkowe – współczesna koncepcja wartości (ceny) międzyn.

o        druga linia mówi, że czynnikami określającymi wartość międzyn. są warunki produkcji

Przesłanki teorii wzajemnego popytu Milla

·         doskonała przenośność czynników produkcji wewnątrz każdego kraju oraz niepełna przenośność, względnie jej brak, między krajami

·         założenie wymiany naturalnej (towar za towar)

·         stanowi próbę stworzenia specjalnej wartości międzyn. niezależnej od teorii wartości krajowej.

W ujęciu klasycznym teoria wartości krajowej opiera się na kosztach produkcji towarów. Wartość międzyn. wyznaczać będą nie koszty absolutne, a stosunek między tymi kosztami.

Ewolucja teorii kosztów komparatywnych (egzamin!)

·         szkoła neoklasyczna (Marshall, Harrod, Viener)

o        teoria kosztów realnych

·         matematyczna szkoła równowagi ogólnej (Pareto, Ohlin, Samuelsson, Leontief) – podkreśla konieczność całkowitego oderwania się od koncepcji kosztów realnych; rachunek kosztów i korzyści komparatywnych w wymianie międzyn. powinien opierać się na pieniężnych, rynkowych cenach czynników produkcji

MARSHALL

·         rozszerzył analizę elastyczności wzajemnego popytu

·         najkorzystniejszy stosunek wymienny w handlu zagr. uzyskują te kraje, które zgłaszają stosunkowo niewielki popyt na dobra importowane

...