KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ.doc

KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ

powstała 14.10.1773 roku

Przyczyny powstania Komisji Edukacji Narodowej

1.    Wcześniejsze próby reform oświatowych

-1740r. Collegium Nobilium Stanisława Konarskiego (dla elit szlacheckich)

-1765r. Akademia Rycerska (powstała z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, dla szlachty ale też biedniejszej, stypendia fundowane przez króla)

2.    Hasła oświecenia, które miały wpływ na reformę szkolnictwa w Polsce

-Próby zmiany szkolnictwa z kościelnego na świeckie

-Racjonalizm

-Libertynizm (wolność myśli, wyznania religijnego)

-Nowa moralność oparta o prawa natury

3.    Kasata zakonu jezuitów przez papieża w 1773 roku

Cele Komisji Edukacji Narodowej

-Upowszechnienie wiedzy

-Ujednolicenie szkolnictwa w Polsce

-Upaństwowienie szkół i laicyzacja szkolnictwa

-Odpowiednie kształcenie obywateli – na patriotów (czyli unarodowienie szkoły)

-Program szkolny w duchu oświeceniowym

-Zagospodarowanie majątku po jezuitach

Efekty działalności Komisji Edukacji Narodowej

1.    1775r. Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych i 1785r. Elementarz dla szkół parafialnych Grzegorza Piramowicza; pracownicy Towarzystwa pisali podręczniki i programy szkolne, trwała wymiana myśli z zagranicą, sprowadzano i tłumaczono na język polski podręczniki zagraniczne

2.    Próba zorganizowania kształcenia dla nauczycieli (seminaria nauczycielskie)

Grzegorz Piramowicz

(1735-1801)

-Do 1773r. był jezuitą

-Ignacy Potocki zaprosił go do Warszawy do współpracy

-1775r. został prezesem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych (do 1787r)

-1785r. Elementarz dla szkół parafialnych (dla uczniów)

-1787r. dodatek do Elementarza pt. Powinności nauczyciela (dla nauczycieli, wychowawców, rodziców)

-Powinności nauczyciela

-złożone z 4 części

-pierwsza część o osobie nauczyciela

-2,3 i 4 część to wskazówki odnośnie wychowania fizycznego, moralnego i intelektualnego

Rola i powinności nauczyciela

1.    Fizjokratyzm

-nauczyciel szkoły parafialnej miał uświadomić chłopów, że są częścią większej całości

-ma nauczyć ich patriotyzmu

-ma pokazać im, że mają jakąś wartość

2.    Ciągłe samokształcenie

-nauczyciel musi się ciągle uczyć, rozwijać

3.    Nauczyciel ma być doradcą-przewodnikiem-bezstronnym sędzią

-ma kierunkować ucznia

-ma go nie tylko kształcić ale i wychowywać pod względem moralnym

-ma być bezstronnym sędzią

4.    Nauczyciel a kary

-Ma za bardzo uczniom nie pobłażać, ale i za bardzo nie karać

-Kara ma być adekwatna do winy (najgorsza to wyrzucenie ze szkoły)

-Nauczyciel ma być przyjacielem uczniów

-W sprawie kary powinien się porozumiewać z rodzicami ucznia

-Najskuteczniejszą karą jest zawstydzanie ucznia (początek myślenia kategoriami psychologicznymi) i to jest lepsze niż kary cielesne/bicie

5.    Nauczyciel a nagrody

-za osiągnięcia drobne nagrody typu książki (nie za drogie)

-jawność nagradzania (publiczne wręczanie nagród)

-nagrody w formie publicznych pochwał ustnych

-najlepszą nagrodą dla dziecka jest samoświadomość, że coś zrobiło dobrze

Wychowanie fizyczne

-zwrócenie uwagi na jakość pożywienia i jego rodzaj

-ubranie ucznia powinno być dostosowane do pory roku

-hartowanie organizmu

-higieniczny tryb życia (mycie się, dostęp do świeżej wody i powietrza)

-związek mocy ciała i hartu ducha

-dzieci mają być w ruchu-biegać, ćwiczyć zręczność

Wychowanie moralne

-„częste powtarzanie cnotliwych uczynków czyni człowieka cnotliwym”

-wychowanie moralne podzielone na świeckie i religijne

-wychowanie moralne religijne – zwiększenie jego roli

-wychowanie moralne świeckie – nauczyciel musi uczyć dzieci jak być ludźmi dobrymi, sprawiedliwymi, kochającymi bliźnich a tępić kłamstwo, kradzież, oszustwo – ma to być pokazywane uczniowi na praktycznych przykładach

Wychowanie intelektualne

-metody pracy to nie tylko teoria ale i praktyka (np. przez zabawę)

-bez przymusu

-przedmioty praktyczne mają być dostosowane do potrzeb mieszkańców wsi np. rolnictwo, ogrodnictwo, hodowla, rachunki

-chłopi mają czuć, że szkoła jest wartościowa i im potrzebna i że wychodzi przeciw ich oczekiwaniom np. odpowiedni podział roku szkolnego w szkołach wiejskich dostosowany do sezonowych prac na polu

JAN JAKUB ROUSSEAU   (1712-1788)

-Urodził się w Szwajcarii, uciekł z domu

-Miał 5 dzieci, które oddawał po urodzeniu do przytułku, a pisał o wychowaniu dzieci (żałował tego pod koniec życia)

-1750r. Akademia w Dijon ogłosiła konkurs nt „Czy odrodzenie nauk i sztuk przyczyniło się do poprawy ludzkości” – Rousseau zaprzeczył (z uzasadnieniem) i otrzymał pieniężną nagrodę

-Rousseau uważał, że cechy ludzkości to: prawość, ludzkość,

-głosił, że kultura i cywilizacja rodzą się z egoizmu, pychy i kłamstwa, a nie z tego czy ktoś jest lepszy czy gorszy

-uważał, że oświecenie chce utrzymywać nierówności między ludźmi dla zysku pewnych grup społecznych

-twierdził, że wojny i klęski jak np. głód czy epidemie to efekt kultury

1762r. pierwsza publikacja „Emil czyli o wychowaniu”

-aktualnie uważa się, że książka ta przyczyniła się do odkrycia dziecka, dzieciństwa

-dzięki książce tej dzieci pojawiły się w sztuce (jako dzieci a nie mali dorośli)

1.    Księga 1 to sedno poglądów Rousseau na temat wychowania

2.    „Wszystko w naturze jest dobre” – Rousseau był naturalistą

3.    Jako wzór wychowania uznał wychowanie przez matkę (nie szkołę)

4.    Można urabiać albo człowieka albo obywatela-nie można tego robić naraz

5.    Państwo, kultura i cywilizacja czyli instytucje to największy wróg ludzkości

6.    Wychowanie powinno sprowadzać się do umożliwienia dziecku swobodnego wzrostu i dojrzewania oraz chronienie tego rozwoju przed zgubnymi wpływami zewnętrznymi

7.    Nie wolno psuć dzieciństwa

8.    Największym wrogiem dzieciństwa jest: książka, szkoła, nauczyciel

9.    Czytanie jest plagą dzieciństwa

10. Rousseau podzielił młodość na cztery okresy:

-niemowlęctwo, do mówienia (rozwijanie zdrowia i zmysłów)

-dzieciństwo do 12. roku życia (rozwijanie zdrowia i zmysłów)

-chłopięctwo do 15. roku życia (wykształcenie umysłu)

-młodzieńczość do 20. roku życia (wychowanie moralne)

11. Czytanie dopiero od 12 roku życia

12. Jak dzieci nauczyć czytać? – od słów do liter czyli analityczna metoda nauki czytania (nic pod przymusem-zaciekawiające dziecko zaproszenia)

13. Żadnych pomocy naukowych: wschodu słońca w geografii uczymy się fizycznie obserwując wschód słońca

14. Oświecenie próbuje ujednolicić, zunifikować – Rousseau mówi: nie!

15. Co należy czytać? – Rousseau : „Robinsona Cruzoe” (podstawowa lektura)

16. Rousseau: trzeba uczyć geografii w skali mikro a nie makro tj. miłość do sąsiada a nie do Indian

17. Co jest złe w wychowaniu według Rousseau?: współzawodnictwo, niebezpieczne namiętności, zazdrość, zawiść, zakazy, chciwość, próżność, brzydki strach

18. Nie należy bić dzieci – np. dziecko jak zbije szybę to jest ukarane z ten sposób, że jest mu zimno jak siedzi w pokoju bez szyby

Przeniesienie poglądów Rousseau do szkół

Spróbował tego Jan Bernard Basedow zakładając w 1774r. szkołę Dessau Filanthropen (um) czyli Szkoła Filantropów. Nazwa szkoły pochodziła od programowej idei życzliwego podejścia do dzieci wynikającego z widzenia w nich małych ludzi. Basedow miał poglądy na wychowanie jak Jan Jakub Rousseau (naturalizm). Książka „Elementarwerk”: zawartość książki to treść+miedzioryty Chodowieckiego

W 1773 r. Fryderyk Eberhard von Rochow 1773 zbudował w pobliżu folwarku swego ojca w Reckahn pierwszą dwuklasową pruską szkołę wiejską. W 1776 roku opublikował książkę „Przyjaciel dzieci” z odwołaniami do katechetyki luterańskiej i do Biblii.

1785r. publikacja podręcznika Salzmanna (też z miedziorytami Chodowieckiego)

John  Locke (1632-1704) Był lekarzem, filozofem, empirykiem, sensualistą.  Problematyką pedagogiczną zajął się on w rezultacie objęcia opieki lekarskiej i wychowawczej nad synem swego przyjaciela lorda Ashley’a, późniejszego I hrabiego Schaftesbury.

W 1690 roku wydał dzieło pt. O rozumie ludzkim
W 1693 roku Myśli o wychowaniu , będące zbiorem rad dla wychowawców.

Głosił optymistyczną tezę wychowania, że szczęście człowieka zależy przede wszystkim od niego samego, od jego wychowania, od tego czy jest on w stanie kierować się własnym rozsądkiem. Wychowanie kształtuje człowieka.

Od niego pochodzi zasada „W zdrowym ciele, zdrowy duch”
Wychowanie powinno być: fizyczne, umysłowe, moralne. Wychowanie fizyczne polega na kształtowaniu i hartowaniu ciała. Wychowanie moralne polega na kształtowaniu poczucia honoru, natomiast wychowanie moralne powinno się kierować zasadą użyteczności.

W wychowaniu należy „rozwijać naturalne skłonności dziecka”, w procesie wychowawczym należy wykorzystywać spontaniczność dziecka.

Zadaniem nauczyciela jest wspomaganie natury i jej korygowanie.

Locke znacznie większą wagę przywiązywał do wychowania niż do kształcenia umysłu, do cnoty niż do wiedzy, ponieważ ważniejsze jest być dobrym i uczciwym człowiekiem niż dużo wiedzieć. W jego wychowaniu preferowana była łagodność.

Kary fizyczne jako środek wychowawczy należy maksymalnie ograniczyć.

Podstawowym środkiem wychowawczym powinno być okazywanie szacunku i dezaprobaty, dlatego, że dzieci od lat najmłodszych są czułe na pochwałę i naganę.

Największe znaczenie w wychowaniu miała miłość matki do dziecka i dziecka do matki.

W wychowaniu zwracał uwagę na osobowość dziecka. Powinno się je traktować jako istotę rozumną. Dziecka należy uczyć co jest dobre, a co złe. Tym samym odrzucił twierdzenie, że jest ono miniaturą człowieka dorosłego.

Do najważniejszych środków wychowawczych wg Locke’a należą: kształtowanie nawyków, przykład, napominanie, rozsądna perswazja. Locka można uznać za prekursora poglądów Rousseau na wychowanie.
 

Utylitaryzm
W wychowaniu i kształceniu preferowane było wszystko to co praktyczne, użyteczne i przynoszące zysk. „Nie nauki humanistyczne, lecz pożyteczne”.

„Nie zapisana karta” (tabula rasa)
Twierdził, że umysł przychodzącego na świat człowieka jest jak „nie zapisana karta” (tabula rasa). Wyróżniał dwa rodzaje wiedzy: wrażenia zmysłowe i wewnętrzną pracę umysłu czyli refleksję. Z jego teorii o umyśle, czyli „nie zapisanej karcie” wynika, że w chwili urodzenia wszyscy ludzie są sobie równi. Wszelkie różnice międzyludzkie powoduje wychowanie.

Oświata stanowa

Locke uważał, że oświata powinna być stanowa. Zalecał dla ludu tylko rzemieślnicze szkółki parafialne, mające przygotować młodzież do pracy w manufakturach. Dla szlachty i arystokracji oraz bogatego mieszczaństwa postulował wyższy poziom edukacji, której produktem miał być gentelman.

Z programu szkoły eliminował logikę i retorykę. Kładł nacisk na nauki przyrodnicze, zajęcia praktyczne, języki nowożytne. Usuwał z programu język grecki i ograniczał nauczanie łaciny.  Muzykę umieszczał na ostatnim miejscu.

Koncepcję wychowania tworzył na podstawie własnych doświadczeń uczniowskich i nauczycielskich, wiedzy medycznej, badań nad umysłem ludzkim i doświadczeń politycznych.