ŁACINA W TERMINOLOGII PRAWNICZEJ
____________________________________________________________________
Nauki historyczne
1. ius — prawo, inne znaczenia: m.in. system prawny, sąd, nauka prawa, rozprawa, orzeczenie, dowód, budynek
2. Iuris- sytuacja prawna jednostki
3. quo iure — jakim prawem (jaka podstawa prawna)
4. ipso iure — z mocy prawa (z samego prawa)
5. ipso facto — z samego faktu
6. Ubi societas, ibi ius — gdzie (jest) społeczeństwo, tam (jest) prawo
7. fontes iuris — źrodla prawa
8. fontes iuris oriundi — źródła powstania prawa
9. fontes iuris cognosccndi — źródła poznania prawa
10. ex nihilo — z niczego
11. mos maiorum — obyczaj przodków (mos - r.m.)
12. longa consuetudo — długi zwyczaj
13. consuetudines loci — zwyczaje miejscowe
14. consuetudines approbatae — zwyczaje przyjęte, aprobowane
15. consuetudines in scriptis redactae — zwyczaje zapisane (zredagowane) w piśmie
16. Summum ius - summa iniuria — NajwyŜsze prawo najwyŜszą krzywdą (niesprawiedliwością) — Zbyt ścisłe przestrzeganie prawa bywa największą nieprawością (Cycero)
17. Summa summarum — Wszystko razem — Wziąwszy wszystko pod uwagę (Plautus)
18. in summa — razem, w ogóle, w całości
19. adiuvandi iuris civilis gratia — pretorskie wyjaśnianie przepisów prawa cywilnego
20. supplendi iuris civilis gratia — pretorskie uzupełnianie istniejących luk w prawie cywilnym
21. corrigendi iuris civilis gratia — pretorskie poprawianie przepisów prawa cywilnego
22. Ius publicum — publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat — Prawem publicznym jest prawo, które dotyczy pomyślności państwa
23. Ius privatum — privatum ius - quod ad singulorum utilitatem spectat — Prawem prywatnym jest to prawo, które dotyczy interesów poszczególnych osób.
24. Ius est ars boni et aequi — prawo jest sztuką dobra i słuszności; prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne;
autor: Celsus (II wiek), potem u Ulpiana. Znajduje się na początku Kodeksu Justyniana (VI wiek).
25. In iure- w urzędzie przed obliczem pretora
26. ius civile — prawo cywilne, obywatelskie obowiązujące w państwie
27. ius canonicum — prawo kanoniczne, prawo stanowione przez zakony
28. ultrisque iuris — oboje praw (cywilne i kanoniczne); (doctor utriusque iuris – doktor obojga praw, tj. rzymskiego i kanonicznego)
29. ius cogens — przepisy bezwzglednie obowiązujące, wiążąca
30. ius dispositivum — przepisy wzglednie obowiązujące wiążąca
31. Ius universale – prawo powszechne, ogólne
32. Ius particulare – prawo partykularne, oddzielne
33. Ignorantia iuris nocet — nieznajomość prawa szkodzi
34. Ignorantia iuris non exculpat — nieznajomość prawa nie uwalnia, nie tłumaczy
35. Ignorantia facti non nocet- nieznajomość faktu nie szkodzi
36. glossa — glosa, przypisek, dopisek, komentarz do orzeczenia sądowego, objaśnienie (średn.)
37. glossa marginalis — glosa na marginesie
38. glossa interlinealis — glosa między wierszami
39. glossa ordinaria (Accursiusa) — glosa zgodna z prawem, uporządkowany zbiór najważniejszych glos
40. ius ducale — prawo książęce (lex ducalis - ustawa książęca)zespół uprawnień księcia w stosunku do ludności lub dóbr
41. forum — agora (gr.), rynek, jarmark, plac, miejsce, sąd
42. forum Romanum — rynek rzymski, inna nazwa to Forum Magnum – plac w starożytnym Rzymie, u stóp Kapitolu
i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymu okresu republiki.
43. loca forensia — miejsce gdzie są rynki, miejsce sprawowania sądu (równoważne z kompetencją sądu)
44. forum liberum — sąd, który można wybrać
45. census fori — wykaz sądów
46. privilegium fori — przywilej (immunitet) sądu, np sądów wojskowych, duchownych
dla osoby nie podlegającej sądom powszechnym, podobnie Prezydent RP
niezawisłość sądów kościelnych
47. praescriptio fori — zarzut niewłaściwości sądu; przypisany sąd; zarządzenie sali sądowej,- domniemanie prawne
48. actor sequitur forum rei — powód idzie na forum pozwanego (do sądu), powód musi zanieść tam powództwo gdzie mieszka pozwany dla powoda sądem właściwym jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego
49. formula processus — formuła procesu
50. Ecclesia vivit lege Romana — Kosciół żyje (posluguje się) prawem rzymskim
51. causae spirituales — sprawy duchowe, wiary
52. causae saeculares — sprawy świeckie
53.Neminem captivabimus nisi iure victum — Nikogo nie więzimy, o ile go prawem nie przekonamy (przywilej nietykalności osobistej nadany szlachcie przez Wladysława Jagiełłę)
Teoria prawa i cześć ogólna prawa cywilnego
54. lex perfecta — to norma prawna opatrzona sankcją nieważności.
55. lex plus quam perfecta — to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności.
56. lex minus quam perfecta — to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną).
57. lex imperfecta — norma prawna pozbawiona jakiejkolwiek sankcji.
58. Praeter legem — obok ustawy - o działaniu nie stojącym w sprzeczności z prawem, ale i nie przewidzianym w prawie; poza prawem
59. contra legem — wbrew ustawie
60. iuxta legem — zgodnie z ustawą; zwyczaje zgodne z prawem
61. Ratio legis — cel ustawy, racja prawna, uzasadnienie ustawowe
62. ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio — gdzie ten sam cel, tam także takie samo uregulowanie (taka sama dyspozycja ustawy), w takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne
63. Per analogiam — przez podobieństwo, analogię
64. Analogia legis — wnioskowanie z ustawy; wnioskowanie poprzez ustalanie konsekwencji prawnych faktu, który nie jest jeszcze szczegółowo uregulowany w prawie
65. Analogia iuris — wnioskowanie z całego systemu prawa; wnioskowanie poprzez zastosowanie do stanu rzeczy, analogia prawa nie uregulowanego w prawie regulacji dotyczącej podobnego stanu (w prawie cywilnym)
66. a contrario — z przeciwieństwa, (wychodząc) z przeciwnego (założenia), przeciwnie, przeciwnym sposobem
67. praesumptio facti — domniemanie faktyczne, relacja opiera się na przyjęciu prawdopodobieństwa wynikającego z doświadczenia życiowego; na podstawie
pewnych faktów o innych, np.: domniemywa się, że po deszczu jezdnia jest śliska
68. Praesumptio iuris tantum — domniemanie wyłącznie prawne, czyli usuwalne, - można je obalić dowodem przeciwnym - np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary, domniemanie ojcostwa w małżeństwie
69. praesumptio iuris ac de iure — domniemanie prawne niewzruszalne - nie można go obalić dowodem przeciwnym; obecnie w polskim prawie występują wyjątkowo - np. domniemanie znajomości danych wpisanych do KRS.
70. Lex generalis — ustawa ogólna
71. Lex specialis — ustawa specjalna, przepis szczególny
72. Lex retro non agit —- ustawa (prawo) nie działa wstecz
73. desuetudo — wygaśnięcie ustawy przez nieużywanie; zaprzestanie;
74. lex posterior derogat legi priori — prawo ustanowione później (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw i tym samym stopniu szczegółowości) należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej.
75. lex posterior generalis non derogat legi priori speciali — przepis ogólny późniejszy nie uchyla przepisu wcześniejszego szczególnego. Jedna z dyrektyw derogacyjnych stosowanych przy wykładni przepisów.
76. lex specialis derogat legi generali — prawo o większym stopniu szczegółowości (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw, obowiązujące w tym samym czasie) należy stosować przed prawem ogólniejszym.
77. de lege lata — o ustawie obowiązującej,
78. de lege ferenda — o ustawie, która ma być uchwalona,
79. erga omnes — wobec wszystkich, prawo/norma skuteczne wobec podmiotów trzecich, np. prawa rzeczowe
80. inter partes — między stronami, np. zobowiązania z umów
81. da mihi factum, dabo tibi ius — daj mi fakt, dam ci prawo; udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo (a przyznam ci rację, a wymierzę sprawiedliwość).
82. iura novit curia — sąd (urząd) zna prawo
83. sensu stricto — w ścisłym znaczeniu
84. sensu largo — w szerokim znaczeniu
85. clara non sunt interpretanda — jasne teksty nie podlegają (nie wymagają) wykładni,
86. ex definitione — (co wynika) z definicji
87. qui suo iure utitur, neminem laedit — nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego prawa; kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodzi.
88.prior tempore potior iure — pierwszy w czasie, lepszy w prawie; pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa
89.expressis verbis — wypowiedziane wyraźnie słowami; dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie
90. superfluum — coś ponad; np. zbędne powtórzenia nie wnoszącego nowości do systemu prawa
91. numerus clausus — określona liczba, liczba zamknięta, ograniczona np. ograniczone prawa rzeczowe
92. prima facie — na pierwszy rzut oka,
93. genus — rzeczy oznaczone co do gatunku; rzeczy zamienne, rodzajowo oznaczone,
94. species — rzeczy oznaczone indywidualnie, rzeczy odrębnie kwalifikowane ze względu na ich cechy indywidualne (obraz, rzeźba), niezamienne
95. genus perire non censetur — rzeczy oznaczone co do gatunku nie giną, gatunek nie ginie
96. inter vivos — między żyjącymi, np. czynności prawne - umowy
97. mortis causa — na wypadek śmierci, np. czynności prawne - zapis, testament
98. causa solvendi — celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów. Przykładem jest zapłata długu.powód zwolnienia się
99. causa Donandi — dokonuje się czynności tylko po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna.powodem jest darowizna.
100. causa obligandi vel acquirendi — celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów. Przykładem będą sprzedaż i najem.
101. ubi loqui potuit et debuit — gdzie mógł i powinien mówić
102. ad incertas personas — do niepewnych osób; (oferty) adresowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców
103. per facta concludentia — przez zaistnienie pewnych faktów; w sposób dorozumiany
104. ad solemnitatem — (forma czynności prawnej zastrzeżona) pod rygorem nieważności
105. ad probationem — (forma czynności prawnej zastrzeżona) dla celów dowodowych
106. ad eventum — (forma czynności prawnej zastrzeżona) dla wywołania określonych skutków prawnych
107. reservatio mentalis — zastrzeżenie dokonane w myśli, zmieniające treść słów wypowiedzianych głośno; potajemne zastrzeżenie, restrykcja. Wola nie jest zgodna z oświadczeniem woli.
108. essentialia negotii — przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej - składniki treści czynności cywilnoprawnej, które określają typ tej czynności (w szczególności typ umowy) i charakter wynikającego z niej stosunku prawnego
109. naturalia negotii — przedmiotowo nieistotne składniki treści czynności prawnej - składniki treści czynności cywilnoprawnej, które powinny się znaleźć w jej treści, jednakże jeśli strony ich do tej treści nie włączą, czynność jest ważna, a brakujące elementy można ustalić na podstawie przepisów dyspozytywnych, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów
110. accidentalia negotii — podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej, które nie wpływają na istotę tej czynności jednakże mocą woli stron zostały podniesione do rangi istotnych. Np. warunek, termin, polecenie, kara umowna. dodatkowe ważności czynności prawnej
111.negotium claudicans — "czynność prawna kulejąca", czynność prawna dokonana przez osobę do tego nie niezdolną (np. małoletni) lub nieupoważnioną (np. pełnomocnik bez upoważnienia). Staje się czynnością ważną od momentu zawarcia (ex tunc) jeżeli potwierdzi ją właściwa osoba ( np. opiekun małoletniego lub np. mocodawca rzekomego pełnomocnika), przy odmowie staje nieważna od momentu zawarcia (ex tunc).
112. dies a quo — termin początkowy
113. dies ad quem — termin końcowy
114. computatio civilis — sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba, ...
lilinka971