LOGIKA
Definicje
· Większość logików zgadza się ze sobą w tym, że definicji nie można zdefiniować. Wittgenstein sugerował, że termin „definicja”, podobnie jak termin „gra”, tworzy rodzinę znaczeniową, nie ma bowiem zestawu cech, który przysługiwałby wszystkim definicjom i tylko im. Można próbować określić definicję jako zdanie (układ zdań) odpowiadające na pytanie o strukturze „co to jest a?”
Definicja normalna jest zdaniem złożonym z dwóch członów: definiowanego (definiendum) i definiującego (definiens), połączonych spójnikiem definicyjnym („jest to”, „to tyle, co” etc.). Dwoma głównymi typami definicji są: definicja realna i definicja nominalna.
- Definicja realna jest to jednoznaczna charakterystyka przedmiotu przez podanie cech jemu tylko właściwych. W postaci klasycznej – charakterystyka definiowanego gatunku przez podanie nadrzędnego rodzaju (genus proximum) i różnicy gatunkowej (differentia specifica).
- Definicja nominalna polega na wskazaniu znaczenia danego wyrażenia przez podanie wyrażenia równoznacznego (definicja treściowa) lub równoważnego (definicja zakresowa).
a) definicja analityczna (sprawozdawcza) podaje przyjęte w danym języku znaczenie definiowanego wyrażenia;
b) definicja syntetyczna (projektująca) podaje znaczenie nowe, wprowadzane na mocy konwencji terminologicznej;
c) definicja regulująca modyfikuje zastane w języku znaczenie wyrażenia w celu uściślenia go;
Definicje wyraźne charakteryzują się tym, że ich definiendum zawiera tylko definiowany termin. Wszystkie pozostałe definicje to definicje kontekstowe (definicje w uwikłaniu).
Definicją cząstkową jest zdanie lub układ zdań podający tylko niektóre kryteria stosowalności danego wyrażenia (np. definicja ostensywna), definicją pełną jest zdanie lub układ zdań podający wszystkie kryteria stosowalności danego wyrażenia.
Ze względu na budowę, definicje można podzielić na: równościowe, równoważnościowe i implikacyjne (nie jest to podział wyczerpujący). Ze względu na stylizację, definicje można podzielić na: definicje w stylizacji słownikowej (definiendum i definiens użyte są w metajęzyku), definicje w stylizacji semantycznej (definiendum użyte jest w metajęzyku, definiens – w języku zwykłym) i definicje w stylizacji przedmiotowej (definiendum i definiens użyte są w zwykłym języku).
· Definicja sprawozdawcza musi spełniać wymóg prawdziwości. Jest adekwatna wtedy i tylko wtedy, gdy definiendum = definiens. Definicja sprawozdawcza jest nie adekwatna, gdy:
- jest za szeroka (definiendum jest podzbiorem właściwym definiensa);
- jest za wąska (definiens jest podzbiorem właściwym definiendum);
- jest za szeroka i za wąska (zakresy definiensa i definiendum krzyżują się);
· Najczęstsze błędy w definicji to: ignotum per ignotum (tłumaczenie niezrozumiałego przez niezrozumiałe), którego szczególnym przypadkiem jest pośrednie lub bezpośrednie błędne koło (kwestia istnienia prymitywów semantycznych), oraz formułowanie definicji negatywnej.
· Należy jeszcze wspomnieć o pseudo-definicjach perswazyjnych, to jest próbach definiowania terminów, w których dokonywana jest niedopuszczalna manipulacja na ich znaczeniach, mająca na celu określenie danego terminu w wygodny dla definiującego sposób. Pseudo-definicje perswazyjne można często oskarżyć o esencjalizm – przypisywanie każdej nazwie dokładnie jednego znaczenia, istoty.
· Argumenty semantyczne –
- argument z powszechnie przyjętego znaczenia – najczęściej wykorzystywany w rozważaniach klasyfikacyjnych;
- argument „kontestacyjny” – atakuje przyjętą przez kogoś w definicji terminologię (jako wywołującą niepożądane konsekwencje lub okazującą niewielką przydatność);
lilinka971