1. Uzasadnij dzięki czemu jesteśmy zdolni naukowo przewidywać przyszłość?
2. Scharakteryzuj najważniejsze funkcje prognoz.
3. Scharakteryzuj etapy procesu prognozowania.
4. Klasyfikacja prognoz.
5. Podstawowe założenia klasycznej teorii predykcji:
6. Czynniki wpływające na trafność prognozy oraz przesłanki decydujące o wyborze metody prognozowania:
7. Podstawowe zasady predykcji: (zasady budowy prognoz):
8. Prognoza przedziałowa i punktowa.
9. Jaka prognozę możemy uznać za dopuszczalną?
10. Krótko scharakteryzuj podstawowe elementy szeregów czasowych:
11. Podstawowe mierniki ex-post.
12. W jakich sytuacjach można stosować do prognozowania modele średniej ruchomej?
13. Jak budujemy prognozy na podstawie stacjonarnych szeregów czasowych:
14. Scharakteryzuj metodę heurystyczną:
15. Podaj narzędzia weryfikacji modelu prognostycznego
16. Wymień etapy budowy prognoz dla szeregów czasowych zawierających T, C, S, I.
17. W jaki sposób eliminujemy z szeregu wahania sezonowe?
18. Podaj technikę wyodrębniania i eliminacji z szeregu czasowego tendencji rozwojowej.
19. Co wiesz o dekompozycji szeregu czasowego?
20. Wymień znane ci adaptacyjne metody prognozowania:
21. Co wiesz o prognozowaniu metodą wyrównywania wykładniczego Holta:
22. Jakie znasz heurystyczne metody prognozowania i wymień etapy postępowania w metodzie delfickiej.
23. Wymień analogowe metody prognozowania i omów wariant wzorca.
24. Wymień znane Ci funkcje prognoz i omów jedną z nich
25. Co wiesz o prognozowaniu metodą Wintersa?
26. Co wiesz o metodach prognozowania koniunktury gospodarczej?
27. Prognozy ostrzegawcze – pojęcie i sposoby.
28. W jakich sytuacjach możemy stosować do prognozowania modele średniej ruchomej?
29. Prognozowanie na podstawie ekstrapolacji funkcji trendu.
30. Podaj sposób wyodrębniania z szeregu czasowego wahań cyklicznych i sezonowych.
31. Zadanie: znając kwartalne addytywne efekty sezonowe sprzedaży konserw: I=0,825, II=2,525, IV= -4,675 ; wyznacz i zinterpretuj efekt sezonowy w III kwartale.
32. Jak graficznie zidentyfikować T C S / Na podstawie wzrokowej oceny szeregów czasowych dokonaj wstępnej identyfikacji elementów szeregu czasowego
Przewidywanie przyszłości to wnioskowanie o zdarzeniach, które zajdą w czasie późniejszym niż czynność przewidywania.
Możemy przewidywać przyszłość, ponieważ w świecie, w którym żyjemy, panuje pewien porządek. Polega on na tym, że zdarzenia powiązane są różnymi zależnościami oraz na tym, że zależności te podlegają pewnym prawidłowościom. Zarówno prawidłowości te, jak i zależności mogą być różnego typu, mogą mieć charakter funkcyjny, przyczynowo – skutkowy, bezpośredni, pośredni, pierwotny, wtórny, główny, uboczny... Znajomość tych związków pozwala wyjaśnić różne prawidłowości występujące w otaczającym nas świecie oraz stanowi podstawę do budowy prognoz.
Stopień przewidywalności jest bardzo zróżnicowany. W naukach technicznych, przyrodniczych można przewidywać z dużą dokładnością. Natomiast w naukach społecznych i ekonomicznych takie ścisłe przewidywanie nie jest możliwe, ponieważ wpływa na to zbyt wiele czynników o charakterze przypadkowym. Nie można przewidywać zjawisk i procesów przypadkowych, losowych i szczególnych. Gdyby w świecie, w którym żyjemy, panował chaos, gdyby wszelkie zdarzenia zachodziły niezależnie jedne od drugich, przewidywanie przyszłości byłoby niemożliwe.
Funkcja strategiczna
polega na tym, ze prognozy mogą stanowić podstawę długofalowego działania lub długofalowej polityki gospodarczej. Informacje z prognoz długookresowych mogą być podstawa wyboru strategii działania dla długiego i krótkiego okresu. Dotyczyć to może takiej decyzji, jak reorganizacja gospodarstwa.
Funkcja ostrzegawcza prognoz
celem tej funkcji jest możliwość podjęcia działań zapobiegawczo – preferencyjnych w odpowiednim czasie. Może to stanowić podstawę różnorodnych działań, np. zmiany strategii działania. Wtedy funkcja ostrzegawcza jest zarazem funkcją strategiczną.
Funkcja weryfikacyjna
występuje wówczas, gdy prognozy dają także wcześniejsze rozeznanie o stopniu realizacji celów. Np. prognozy plonów zbóż wykonane metodami biometrycznymi informują o prawdopodobnych plonach, gdy rośliny są jeszcze na polu. W wyniku takich prognoz mamy rozeznanie co do stopnia realizacji wcześniej założonych zadań.
Funkcja aktywizująca
polega na pobudzeniu do podejmowania działań sprzyjających realizacji prognozy, gdy zapowiada ona zdarzenia korzystne i przeciwstawiających się jej realizacji, gdy przewidywane zdarzenia są oceniane jako niekorzystne.
Ogólnie możemy powiedzieć, ze zadaniem prognoz jest stworzenie dodatkowych przesłanek w procesie podejmowania decyzji i zmniejszanie niepewności.
1. OKREŚLENIE ZAKRESU PROGNOZOWANIA:
Określenie obiektu, zjawiska, zmiennych mających podlegać prognozowaniu, celu wyznaczania prognozy.
2. HORYZONT PROGNOZY:
Określamy jak daleko chcemy prognozować, przewidywać. Im krótszy horyzont tym prognoza jest bardziej szczegółowa.
3. WYBÓR METODY PROGNOZOWANIA:
Zastosowanie metody powinno być poprzedzone szeroką i wnikliwą analizą – aby poznać wady i zalety metod oraz warunki ich stosowania. O wyborze metody decyduje:
- charakter procesu zmian prognozowanego zjawiska
- horyzont czasu objęty prognozą
- rodzaj posiadanych informacji
- możliwości techniczne i osobowe
4. ZBIÓR INFORMACJI:
Informacje do budowy prognoz mogą pochodzić z różnych źródeł:
- wewnętrzne: zapisy, rejestry, raporty od jednostki gospodarczej
- zewnętrzne: ustawy, dokumenty rządowe, banki, instytucje naukowe, GUS
Dane są prawdziwe, gdy odpowiadają przedmiotowi, którego dotyczą, gdy są kompletne i wiarygodne.
5. WYKONANIE OBLICZEŃ:
6. WERYFIKACJA – OCENA REALNOŚCI I TRAFNOŚCI:
Jest możliwa dopiero po upływie czasu który obejmuje prognoza.
7. MONITORING:
W celu dokonywania odpowiednich korekt.
Kryterium podziału
Rodzaje prognoz
Horyzont czasowy
Długo-, średnio- i krótkoterminowe, perspektywiczne i ponadperspektywiczne , operacyjne i strategiczne
Charakter lub struktura
Proste i złożone, ilościowe i jakościowe
Stopień szczegółowości
Ogólne i szczegółowe
Zakres ujęcia
Światowe, międzynarodowe, krajowe i regionalne
Metoda opracowania
Indukcyjne, dedukcyjne, minimalne, średnie, maksymalne, czyste (pierwotne), weryfikowane, modelowe
Cel lub funkcja
Ostrzegawcze, badawcze, normatywne, aktywne, pasywne i inne
Predykcja: proces ekonometrycznego wnioskowania w przyszłość.
Założenia:
Trafność prognozy: to prawdopodobieństwo spełnienia się przewidywania.
Czynniki:
· HORYZONT PROGNOZY: jest to okres na jak długo przewidujemy przyszłość. Im horyzont prognozy jest dalszy, tym prawdopodobieństwo zaistnienia przewidywanego stanu maleje. Prognozy o długim horyzoncie nie są przydatne dla praktyki gospodarczej i należy z nich rezygnować.
· GŁĘBOKOŚĆ RETROSPEKCJI: jest to długość okresu, w którym obserwuje się zjawisko stanowiące przedmiot prognozy. W długim okresie można wykryć więcej czynników określających dane zjawisko, siłę ich wpływu i znaczenie. Im dłużej obserwujemy tym łatwiej jest określić czynniki istotne a pominąć przypadkowe.
· METODY PROGNOSTYCZNE: do budowy prognoz należy stosować takie metody, które najlepiej odzwierciedlają rzeczywistość gospodarczą w zakresie danego zjawiska. O wyborze metody prognozowania decyduje:
o specyfika rozpatrywanej sytuacji
o charakter zmian
o właściwości metod
o horyzont prognozy
o rodzaj informacji którą dysponujemy
o możliwości techniczne i osobowe
o koszty zastosowania metody
· INFORMACJE PROGNOSTYCZNE: są to dane statystyczne, jakie posiadamy, ważne jest aby poprawnie określały dane zjawisko. Prognoza zbudowana na podstawie błędnych i niekompletnych informacji, niezgodnych z rzeczywistym poziomem zjawisk w przeszłości nie odzwierciedli także prawidłowo przebiegu zjawisk w przyszłości.
1. ZASADA PREDYKCJI NIEOBCIĄŻONEJ: Stosuje się ją wtedy, gdy wnioskowanie jest wielokrotnie powtarzane. Nieobciążoność predykcji oznacza, że w przypadku wielokrotnego powtarzania procesu wnioskowania błędy prognoz będą miały charakter losowy o średniej 0 i nie będą występować błędy systematyczne.
2. ZASADA PREDYKCJI NAJWIĘKSZEGO PRAWDOPODOBIEŃSTWA: kiedy prognozujemy kilka razy lub tylko jeden raz wtedy ważne jest aby prognoza miała duże szanse okazać się trafną.
3. ZASADA PREDYKCJI MINIMALIZUJĄCEJ OCZEKIWANĄ STRATĘ: stosujemy ją gdy w ślad za zbudowaniem prognozy idzie odpowiednia działalność gospodarcza, a więc błędna prognoza prowadzi do strat.
4. ZASADA PREDYKCJI PUNKTOWEJ I PRZEDZIAŁOWEJ:
- punktowa: polega na wyborze jednej liczby, uznanej za najlepszą w danych warunkach
- przedziałowa: polega na wyznaczeniu przedziału liczbowego któremu można przypisać prawdopodobieństwo że wartość zmiennej prognozowanej się w nim znajdzie ( przedział predykcji ).
Predykcja punktowa polega na wyborze jednej liczby, uznanej za najlepszą, w danych warunkach, ocenę wartości interesującej nas zmiennej w przyszłym okresie.
Predykcja przedziałowa – polega na wyznaczeniu przedziału liczbowego (Ip) o takiej właściwości, ze można mu przypisać rozsądnie bliskie jedności prawdopodobieństwo tego, ze rzeczywista wartość zmiennej prognozowanej znajdzie się w tym przedziale. Przedział ten nazywa się przedziałem predykcji i można go zapisać następująco:
P{Yt+p E Ip}= gama
Gdzie: P – prawdopodobieństwo
Gama – z góry obrana wartość; najczęściej przyjmuje się za gamę liczby: 0,9 i 0,95.
Chcąc zbudować przedział, konieczna jest znajomość rozkładu zmiennej prognozowanej.
Prognoza dopuszczalna (dla określonej zmiennej i ustalonego okresu) jest to najczęściej ta prognoza, która została zbudowana zgodnie z teorią predykcji i rząd jej dokładności jest dostateczny w świetle wybranych mierników tej dokładności. Najczęściej przyjmuje się błąd średni predykcji (SBP). Za prognozę dopuszczalną uznaje się te, której lad średni predykcji jest niższy od przyjętej liczby „fi”. Wartość „fi” wynika z konkretnych warunków praktycznych wymaganej dokładności przewidywania. Może on kształtować się różnie dla zmiennych prognozowanych. Praktycznie w rolnictwie za prognozę dopuszczalną uważa się tą, której błąd średni prognozy nie jest większy niż 5% wartości oszacowanych prognoz.
Szereg czasowy – poziom zjawiska przedstawiony w czasie.
W każdym szeregu czasowym występuje zawsze co najmniej jeden z następujących elementów:
1. WAHANIA PRZYPADKOWE (I): zwane nieregularnymi, losowymi bądź incydentalnymi. Wynikają z czynników nie dających się przewidzieć. Mogą wynikać z wpływu czynników biologiczno – klimatycznych na wyniki produkcyjne i ekonomiczne rolnictwa, nagłych zmian polityki rządu i innych nie przewidzianych czynników.
2. WAHANIA SEZONOWE (S): to takie zmiany, które powtarzają się regularnie w tym samym okresie każdego roku, wahania te występują wokół stałego (przeciętnego) poziomu lub wokół trendu zmiennej i wyrażają wpływ zachowań ludzi wynikających z kalendarza czy specyfiki produkcji, na kształtowanie się zmiennej prognozowanej. (np. większa podaż zbóż po żniwach, większa produkcja mleka w okresie wiosny i lata).
3. WAHANIA CYKLICZNE (C): wyrażają się w postaci długookresowych, rytmicznych zmian wartości zmiennej prognozowanej wokół przeciętnego poziomu lub wokół trendu tej zmiennej. W gospodarce rynkowej wynikają one z przebiegu cyklu koniunkturalnego. Są to takie zmiany, które powtarzają się regularnie w analogicznych jednostkach czasu.
4. TENDENCJA ROZWOJOWA – TREND (T): przedstawia regularne i systematyczne zmiany, jakim podlega zjawisko w ciągu długiego czasu. Wyznacza rozwój zjawiska w czasie.
Mierniki ex-post cechują się tym, że są oblicz...
simonprz