TKANKA
zespół wyspecjalizowanych komórek, pełniących wspólnie określone funkcje oraz wytwarzana przez nie istota międzykomórkowa.
TKANKA NABŁONKOWA
inaczej nabłonek, jest zbudowana z komórek, które ściśle siebie dotykają, a między tymi komórkami jest mało substancji komórkowych. Leży na błonie podstawnej, a pod spodem tkana łączna właściwa.
to taka substancja, która jest wytwarzana przez komórki, jej funkcją jest wzmacnianie komórek, ale w niej komórek nie ma.
w nabłonkach nie ma naczyń krwionośnych. Są one w tkance łącznej właściwej, która jest pod błoną podstawną. Krew dostarcza substancje odżywcze, które w drodze dyfuzji dostają się do komórek nabłonka przez błonę podstawną.
PODZIAŁ NABŁONKÓW Z UWAGI NA KSZTAŁT KOMÓREK
JEDNOWARSTWOWE
płaski
sześcienny
walcowaty
wielorzędowy
WIELOWARSTWOWE
JEDNOWARSTWOWE:
- utworzony przez jedną warstwę płaskich wielobocznych komórek
- jądro komórkowe (owalne) jest w centralnej części komórki
- nabłonek ten wyścieła naczynia krwionośne i limfatyczne; są z niego zbudowane pęcherzyki płucne
- utworzony przez jedną warstwę sześciennych komórek
- jądra komórkowe są okrągłe i są w części centralnej komórki
- wyścieła przewody wydzielnicze niektórych gruczołów np.: ślinowych
- komórki mają kształt walca
- jądro komórkowe (owalne) jest blisko błony podstawnej
- wyścieła żołądek
- znajduje się również w jelicie cienkim i tam komórki walcowate mają wypustki cytoplazmatyczne – mikrokosmki
- mikrokosmki zwiększają powierzchnię chłonną komórek walcowatych
- w jelicie cienkim człowieka odbywa się wchłanianie z różnych substancji pokarmowych
-zbudowany z komórek – jedna warstwa, ale komórki mają różną wysokość
jądra komórkowe są na różnych wysokościach
-wszystkie komórki leża na błonie podstawnej
-wyścieła drogi oddechowe
-komórki nabłonka mają rzęski – migawki – wypustki cytoplazmy
- rzęski mają zdolność ruchu
- falują w stronę jamy nosowej
- pomiędzy tymi komórkami znajdują się komórki kubkowe – nie mają rzęsek, ale wydzielają śluz
- do śluzu przylepiają się pyły, które wydostają się do dróg oddechowych
- ruch rzęsek sprawia, że śluz z pyłem cofa się w stronę jamy nosowej
WIELOWARSTWOWE:
-od 6 do 20 warstw komórek
-warstwę powierzchniową tworzą najbardziej płaskie komórki
-leży na skórze właściwej- tworzy naskórek
-wyścieła jamę ustną, przełyk
-warstwa powierzchniowa:
-rogowacieje, tzn. wypełnia się białkiem
-jądra komórkowe zanikają, a te komórki stają się martwe i ulegają zniszczeniu
-w naskórku odbywa się ciągła odbudowa utraconych komórek
-w głębszych warstwach naskórka powstają komórki macierzyste
-wyścieła pęcherz moczowy
-rzadko występuje w organizmie
-pokrywa częściowo błonę śluzówki spojówki
TKANKA MIĘŚNIOWA
-z komórek, które są zdolne do rozkurczania się
-między komórkami mięśniowymi nie występują substancje międzykomórkowe
-w tkance łącznej właściwej są naczynia krwionośne(odżywiają tkankę mięśniową) i nerwy
-cytoplazma w komórkach mięśniowych nazywa się sarkoplazmą
-praca mięśni szkieletowych zależy od woli człowieka
-zbudowana z komórek długich o kształcie cylindrów
-w każdej komórce są wszystkie organelle komórkowe i wiele jąder
-w siateczce śródplazmatycznej są zgromadzone jony wapnia –są potrzebne do skurczu mięśnia
-cytoplazma zawiera czerwony barwnik mięśni – joblobinę, oraz ziarenka glikogenu
-występują liczne włókienka, które nazywają się miofibryle, one ciągną się przez całą długość komórek i są przyczepione do błony komórkowej na jej biegunach, ułożone są równolegle
-miofibryle składają się z odcinków – sarkomerów
-sarkomer to jednostka kurczliwa – każdy sarkomer jest ograniczony przez dwie poprzeczne białkowe błony, oznacza się literą „z”; w każdym sarkometrze są mniejsze jednostki strukturalne, które nazywają się filamentami: grube i cienkie
grube filamenty
z białka miozyny, zajmują środek sarkomeru
cienkie filamenty
z białka aktyny, jednym końcem przyczepione do błony „z” a drugi koniec mają wolny
-buduje ściany serca
-składa się z długich cylindrycznych komórek, a niektóre z nich się rozgałęziają
-komórki są ułożone jedne nad drugimi
-wstawki - połączenia między komórkami, które ułożone są w szeregu
-są prostopadłe do długiej osi komórki
-maja często kształt schodkowy
-w centrum każdej komórki jest jedno lub dwa jądra komórkowe
-każda komórka jest wypełniona cytoplazmą i zawiera organelle żywieniowe
-występują miofibryle zbudowane z sarkomerów
-skurcze komórek mięśnia sercowego nie są zależne od naszej woli
-występuje np.: w ścianie żołądka, jelit, tętnic
-zbudowana z komórek wrzecionowatych
-jądro komórkowe w części centralnej
-skurcze tych mięśni nie są zależne od naszej woli
-w komórkach nie ma miofibryli
-wewnątrz komórki są zagęszczenia cytoplazmy, tworzą one ciałka gęste
-między ciałkami gęstymi są rozpięte filamenty miozynowe i aktynowe
-filamenty są nieuporządkowane
TKANKA CHRZĘSTNA
-łącznie z kośćmi tworzy szkielet człowieka
-jest wytrzymała na obciążenia
-sprężysta
-zbudowana z komórek chondrocyty i substancji międzykomórkowej
-chondrocyty znajdują się w jamkach substancji międzykomórkowej(we wgłębieniach)
-substancja międzykomórkowa zbudowana z substancji podstawowej(budowa białkowo cukrowa); włókna kolagenowe, elastynowe
-od zewnątrz okrywa ochrzęstna (zbudowana z tkanki łącznej i właściwej zbitej)
-w zależności od ilości włókien kolagenowych wyróżnia się 3 rodzaje chrząstek
a) szklista
-chondrocyty w jamkach
-drobne włókienka kolagenowe i elastynowe
-odporna na ścieranie
-buduje szkielety zarodków
-tworzy pierścienie chrzęstne na tchawicy, oskrzelach
-występuje w częściach przymostkowych żeber i na powierzchniach stawowych kości
b) sprężysta
-dużo włókien elastynowych a mało kolagenowych
-występuje w małżowinie usznej
c)włóknista
-dużo włókien kolagenowych a mało elastynowych
-buduje dyski między kręgami
-do wewnątrz chrząstki nie wnikają naczynia krwionośne ani nerwy, one docierają tylko do ochrzęstnej – krew dostarcza do ochrzęstnej tlen i substancje odżywcze drogą dyfuzji do chrząstki
TKANKA KOSTNA
-łącznie z chrząstką tworzy szkielet
-stanowi magazyn wapnia
-zbudowana z komórek kostnych(osteocyty) i substancji międzykomórkowej(substancje podstawowe, włókna kolagenowe)
-dwa rodzaje kości: gąbczasta i zbita
a) Gąbczasta
-nasady kości długich, krótkich
-wewnątrz kości płaskich
-zbudowane z beleczek kostnych o budowie rozgałęzionych, beleczki te łączą się wypustkami, między beleczkami szpik krwiotwórczy czerwony (dzieli się na komórki macierzyste, krwinki, białka czerwone)
b) Zbita
-tworzy zewnętrzną warstwę kości płaskich i krótkich
-trzony kości długich
-osteon (jednostka strukturalna, zbudowana z 4-20 blaszek kostnych, każda z nich ma wygląd rurki; leżą jedne w drugich; w kanale Kawersa są naczynia krwionośne i mięśnie
TKANKA OKOSTNA
-pokrywa powierzchnię kości
-zbudowana z dwóch warstw: wewnętrznej (rozrodcza-twórcza, bierze udział w reperacji kości po złamaniach) i zewnętrznej (tkanka łączna właściwa zbita, z komórek słabo zróżnicowanych)
KREW
-zaopatruje poszczególne komórki ciała w tlen i substancje odżywcze
-zbiera z komórek produkty przemiany materii np.: CO2
-roznosi hormony po komórkach
-przenosi ciepło z pracujących mięśni, gdzie powstaje w nadmiarze i przenosi do skóry
-krwinki białe: procesy obronne
-roznosi leki
-do 6l
-pH= 7,35 lekko zasadowe
-krew zbudowana z komórek i osocza
a) komórki(krwinki czerwone, białe i płytki krwi) powstają w szpiku czerwonym z komórek macierzystych (z wyniku ich podziału)
-krwinki czerwone(erytrocyty) mają kształt krążków, brak jądra kom. i organelli; wypełnione cytoplazma(w niej barwnik krwi: hemoglobina- transport tlenu z płuc do tkanek, jest w niej żelazo, jest ona utlenowana, przenosi CO2 z tkanek do płuc); w krwi 4-6 mln w 1mm3
-krwinki białe(leukocyty), 4-11tys w 1mm3, kształt kulisty, duże jądro kom., wydostają się z naczyń krwionośnych włosowatych do różnych tkanek, tam gdzie jest zapalny; niszczą bakterie i wirusy – funkcja obronna, większa ilość białych krwinek ma zdolności do wchłaniania wirusów i bakterii(trawią je); limfocyty, które wytwarzają specjalne białka – przeciwciała- łączą się z wirusami, bakteriami i w ten sposób je unieszkodliwiają
-płytki krwi(trombocyty), w 1mm3 200-300tys., są to fragmenty komórek; nie mają jądra kom., ale mają wszystkie pozostałe organelle i cytoplazmę; zawierają białko: tromboplastyna (bierze udział w krzepnięciu krwi)
-funkcja płytek – udział w krzepnięciu krwi
b)osocze(woda; białka-albuminy, globuliny, fibrynogen; aminokwasy-cukier; tłuszcze; sole nieorganiczne) osocze, które jest pozbawione fibrynogenu zamienia się w surowicę
TKANKA ŁĄCZNA
Ze względu na budowę i funkcje wyróżnia się:
1) grupę tkanek łącznych właściwych (włóknistych)
a) tkankę łączną luźną/wiotką
b) tkankę łączną zbitą
c) tkankę łączną siateczkową
2) tkankę tłuszczową żółtą i brunatną
3) tkankę chrzęstną i kostną
4) do grupy tkanek łącznych zalicza się również krew i limfę
TKANKI ŁĄCZNE WŁAŚCIWE (WŁÓKNISTE)
- komórki o różnej budowie
- substancja międzykomórkowa- z substancji podstawowej w postaci żelu, białek i cukrów; włókna
Włókna- mogą być trzy rodzaje. Włókna kolagenowe zbudowane z białka kolagenu (tworzą pasma, są wytrzymale na rozerwanie, ale nie są sprężyste), elastyczne = sprężyste zbudowane z białka elastyny (tworzą rozgałęzienia, są rozciągliwe, elastyczne a po rozciągnięciu powracają do normalnej formy), retikulinowe = siateczkowe budowa białka
TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA LUŹNA = WIOTKA
- z komórek
- z substancji między komórkowej (substancja podstawowa występująca w postaci żelu , zbudowana z białek i cukrów), włókna - wszystkie rodzaje, luźno ułożone
Tkanka łączna w organizmie człowieka wypełnia przestrzenie między różnymi narządami i tkankami a w narządach tworzy rusztowania i wiąz, które opierają się komórce dla danego narządu.
TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA ZBITA
- z substancji między komórkowej (substancja podstawowa występująca w postaci żelu , zbudowana z białek i cukrów), wszystkie rodzaje włókien, jest ich bardzo dużo i są zbite
Tkanka buduje skórę właściwą, ścięgna, ale przewaga włókien kolagenowych, więzadła dużo włókien sprężystych
TKANKA ŁĄCZNA SIATECZKOWA
- z substancji między komórkowej (substancja podstawowa występująca w postaci żelu , zbudowana z białek i cukrów), włókna siateczkowe i retikulinowe
Buduje więzły chłonne i tam tworzy miąz w którym występują krwinki białe zwane limfocytami, które pełnią funkcje obronne, występują w śledzionie
TKANKA TŁUSZOWA- z bardzo dużej ilości komórek tłuszczowych
- z małej ilości między komórkowej
- dwa rodzaje: żółta i brunatna
Tkanka tłuszczowa żółta
- jej komórki zawierają jedną dużą kroplę tłuszczu w cytoplazmie, a jądro komórkowe i pozostałe organelle zepchnięte
- pełni funkcję zapasową
- wypełniona tłuszczem
- komórki mają kolor żółty, żółte barwniki zwane LIPOCHROMY
- tkanka występuje w wielu obszarach ciała, tworzy warstwę podskórną, chroni organizm przed utratą ciepła i przed urazami mechanicznymi
- występuje wokół serca i nerek
- wypełnia jamę szpikową
- stanowi składnik szpiku żółtego
Tkanka tłuszczowa brunatna
- tłuszcz właściwy czyli obojętny
- mają dużo mitochondriów (centra energetyczne komórki)
- w mitochondriach są związki chemiczne CYTOCHROMY (biorą udział w łańcuchu oddechowym, a w nim powstaje energia)
- tkanka występuje u noworodków i dzieci poniżej 1 roku życia
- występuje pod skórą a w następnych latach zastępuje ją tkanka tłuszczowa żółta
- u malutkich dzieci główną funkcją – wytwarzanie ciepła
- tkanka ta występuje u zwierząt zasypiających na zimę
KOMÓRKA NERWOWA
- jej funkcją jest wytwarzanie i przewodzenie impulsów nerwowych (kierunek przewodzenia jest jeden, od dendrytów do ciała komórki i do końca aksonu)
- przekazywanie impulsu nerwowego z jednej komórki na drugą lub z komórki nerwowej na komórkę gruczołową lub mięśniową odbywa się dzięki SYNAPSIE
SYNAPSA
- to obszar który składa się z błony, która należy do aksonu
- z błony która należy do komórki mięśniowej lub gruczołowej lub następnej komórki nerwowej ze szczeliny synaptycznej
OSŁONKA MIELINOWA- aksony o średnicy większej niż 5 (mikrometrów) otoczone są osłonką mielinową i są nazywane włóknami mielinowymi lub rdzennymi
- występuje na aksonach w odcinkach jak gdyby pierścienie mielinową bez mieliny są tylko rozgałęzienia
MIELINA
- to substancja lipidowa czyli tłuszczowa, jest izolatorem dla aksonu
- na aksonach pokrytych osłonką mielinową impulsy biegną szybciej (z mieliną przewodnictwo skokowe i impulsy biegną od 3-100 m/s; bez mieliny jest przewodnictwo ciągłe 0,5-2 m/s)
Agata_2690