Psychologia
dla pracowników
socjalnych
m
Carole Sutton
&
Przekład: Elżbieta Józefowicz
wił
GWP
GDAŃSKIE WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE GDAŃSK 2007
Tytuł oryginału: SOCIAL WORK, COMMUNITY WORK AND PSYCHOLOGY
Copyright © Carole Sutton, 1994
Copyright © for the Polish edition by Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne sp. z o.o.,
Gdańsk 2002
Poniższe ryciny i tabele wydrukowano za zgodą:
Rycina 1.1 i Tabela 1.1: copyright Open University; Rycina 1.2: copyright C. Sutton, M. Herbert, przedruk za zgodą NFER-Nelson; Tabela 2.1: copyright British Agencies for Adop-tion and Fostering; Tabela 2.2: copyright M. Herbert, przedruk za zgodą NFER-Nelson; Tabela 5.1 i 5.3: copyright NSPCC; Tabela 5.2: copyright Cyril Greenland, Preuenting C.A.N. Deaths: Ań International Study ofDeaths Due to Child Abuse and Neglect, London and New York (Tavistock Publications); Rycina 5.2: copyright Nursing Times; Rycina 7.1: copyright Cary L. Cooper, Rachel D. Cooper, Lynn H. Eaker, (Penguin Books); Tabela 7.2: Journal of Psychosomatic Research, 11, Holmes and Rahe, Pergamon Press Ltd; Tabela 7.3: copyright Michael Rutter (Penguin Books); elementy depresji klinicznej (s. 160-161): Catalan, 1988, W: Essential Psychiatry, copyright Blackwell Scientific Publications.
Wszystkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w żaden inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotograficznie, elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach masowego przekazu bez pisemnej zgody Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego.
Wydanie pierwsze w języku polskim
Recenzja wydawnicza: prof. dr hab. Anna Michalska
Redakcja: Hanna Kościelecka
Redakcja merytoryczna: dr Joanna Staręga-Piasek
Korekta: zespół
Skład: Marek Smoliński
Projekt okładki: Agnieszka Przerwa
Fotografia na okładce: Tomasz Dyczewski
ISBN 978-83-89120-30-4 ISBN 83-89120-30-5
Druk i oprawa: WDG Drukarnia w Gdyni sp. z o.o.
ul. Św. Piotra 12, 81-347 Gdynia
tel. (58) 660-73-10, tel./fax (58) 621-68-51
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne sp. z o.o.
ul. Bema 4/1A, 81-753 Sopot, tel. (058) 551 11 01, fax (058) 550 16 04
e-mail: gwp@gwp.pl, http://www.gwp.pl
Spis treści
Wprowadzenie
Co psychologia może zaproponować pracownikom socjalnym
i animatorom życia społecznego? ...................................... 7
Rozdział l
Ludzie jako elementy systemu ....................................... 21
Rozdział 2
Aspekty ludzkiego rozwoju .......................................... 41
Rozdział 3
Umiejętności interpersonalne i komunikacja ........................... 62
Rozdział 4
Dzieci i ich rodziny................................................. 85
Rozdział 5
Maltretowanie dzieci .............................................. 106
Rozdział 6
Interwencje w sytuacjach kryzysowych i poradnictwo................... 130
Rozdział 7
Praca socjalna na rzecz ochrony zdrowia psychicznego.................. 145
Rozdział 8
Praca w społecznościach i grupach. .................................. 169
Rozdział 9
Kontynuacja rozwoju zawodowego. ...................... . . .......... 199
Rozdział 10
Wartości i etyka .................................................. 223
Dodatki ......................................................... 233
Aneks A......................................................... 241
Aneks B......................................................... 247
Bibliografia...................................................... 250
Indeks haseł ..................................................... 260
Co psychologia może
zaproponować pracownikom
socjalnym i animatorom życia
społecznego?
Pracownicy socjalni, kuratorzy, animatorzy życia społecznego i psycholodzy mają wspólny obszar zainteresowań: ludzkie przeżycia i cierpienia. Choć różnią się punktem widzenia, korzystają z różnych tradycji i przyjęli inny zakres odpowiedzialności, to ich celem jest zrozumienie przyczyn tych cierpień, wspieranie osób słabych i bezradnych oraz poprawa ludzkiej kondycji. Wymienione grupy zawodowe często łączy wspólny obszar działania, a ich przedstawiciele uczestniczą w coraz liczniejszych zespołach interdyscyplinarnych, spotykają się i razem podejmują różne przedsięwzięcia.
Wielość wspólnych zadań pozwala przypuszczać, że mogą się od siebie dużo nauczyć, wymieniając się specjalistyczną wiedzą, wynikami badań i doświadczeniami. Co zatem psychologia może zaproponować w dziedzinie pracy socjalnej i pracy na rzecz społeczności lokalnej i jak one w zamian mogłyby wpływać na dalszy rozwój psychologii? Jak możemy się korzystnie dzielić wiedzą, ideałami i umiejętnościami?
Zacznijmy od przyjrzenia się naturze poszczególnych specjalności. Psychologia jest przede wszystkim dyscypliną naukową, dziedziną badań, w której stosuje się metody naukowe w celu poznania istoty ludzkich doświadczeń: myśli, zachowań i uczuć. Aby uzyskać magisterium z dziedziny psychologii, studiuje się ją zwykle przez trzy lata, po czym przez co najmniej kolejne dwa poznane zasady psychologiczne stosuje się w zakresie edukacji, zdrowia psychicznego, poradnictwa lub przemysłu. Inni psycholodzy zajmują się pracą badawczą1.
Praca socjalna jest specjalnością, w której wiedzę się stosuje. Osoby zdobywające uprawnienia pracownika socjalnego lub kuratora są od razu kształcone do działań praktycznych. Spoczywa na nich ogromna odpowiedzialność, z czego zdają sobie
1 Dotyczy Wielkiej Brytanii (przyp. red.).
Psychologia dla pracowników socjalnych
sprawę już od początku szkolenia. Można bowiem z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że pracownik socjalny specjalizujący się w pracy z rodzinami i z dziećmi stanie przed koniecznością badania przypadków podejrzenia o emocjonalne lub fizyczne maltretowanie dziecka czy też o wykorzystywanie seksualne2. Przypuszczalnie będzie musiał umieszczać dzieci w rodzinach zastępczych i opiekować się zarówno rodzicami naturalnymi, jak zastępczymi, przyjmować i rozpatrywać wnioski o adopcję, przeprowadzać związane z tym wywiady i dokonywać ustaleń, a także prowadzić nakazany przez sąd nadzór nad młodocianymi przestępcami.
Zadaniem innej grupy pracowników socjalnych może być organizowanie opieki nad osobami nie w pełni samodzielnymi, a więc w podeszłym wieku, upośledzonymi umysłowo, chorymi psychicznie czy z innymi ułomnościami fizycznymi bądź sensoryczny-mi. Niektórzy z tych pracowników po krótkim dodatkowym przeszkoleniu rozpatrują wnioski dotyczące przymusowego leczenia psychiatrycznego.
Kolejna grupa pracowników socjalnych jest zatrudniona w instytucjach zbiorowej opieki. Część z nich mieszka w domach opieki nad dziećmi i młodzieżą lub w ośrodkach dla osób upośledzonych umysłowo i chorych psychicznie, troszcząc się o tych, którzy nie mogą pozostawać w swych domach rodzinnych. Są też pracownicy zajmujący się podopiecznymi dziennych ośrodków opiekuńczych i terapeutycznych.
Szczególną grupą pracowników socjalnych są kuratorzy sądowi, których obowiązki polegają na nadzorowaniu przestępców (zwykle powyżej siedemnastego roku życia) i innych osób stających przed sądem. Bywają także zatrudniani w ośrodkach opieki dziennej, w schroniskach, gdzie zajmują się animacją życia lokalnej społeczności.
Animacja życia lokalnej społeczności to oddzielna specjalizacja, odrębna od pracy socjalnej3. Profesjonalny animator życia społecznego jest przygotowany do angażowania młodzieży i innych grup w działalność na rzecz lokalnej społeczno...
marek1123