System bezpieczeństwa państwa.docx

„System bezpieczeństwa państwa”

Bezpieczeństwo państwa to stan uzyskany w wyniku zorganizowanej ochrony i obronny przed możliwymi zagrożeniami, wyrażony stosunkiem potencjału obronnego do skali zagrożeń. W sferze zainteresowania każdej władzy i administracji państwowej jest utrzymywane bezpieczeństwa narodowego na możliwie najwyższym poziomie.
Podobnie jest w Polsce, gdzie nad system bezpieczeństwa narodowego urzeczywistnia najlepiej rozwój naszego kraju.

Przez nad system bezpieczeństwa narodowego Polski rozumuje się najczęściej istniejący "zbiór koncepcji założeń, zasad i ustaleń, a także możliwości środków (nieorężnych i zbrojnych) oraz uregulowań prawnych, które w spół czyniąc się mają do niezagrożonego bytu i rozwoju Rzeczypospolitej" (Balcerowicz 1997). Elementem składowym nad systemu bezpieczeństwa narodowego jest system obrony państwa. Określa się go, jako zbiór wzajemnie powiązanych elementów - ludzi, organizacji, urządzeń - działających na rzecz zachowania bezpieczeństwa i nienaruszalności terytorialnej kraju.
Celem systemu obronnego państwa jest uzyskanie zdolności do prowadzenia w pełnym zakresie skutecznych działań obronnych dla przeciwstawienia się agresji militarnej. Ten cel realizują następujące elementy systemu obronnego państwa.

Układ militarny (siły zbrojne);

organy kierowania obronnością;

Układ poza militarny.

Podstawowymi założeniami funkcjonowania poszczególnych elementów i ogniw systemu obronnego państwa są:

Kompleksowość i spójność w procesie rozwiązywania zagadnień ogólnopolitycznych, społeczno-gospodarczych i militarnych w ramach przygotowań obronnych;

Zdolność do skutecznego przeciwstawiania się wszelkim zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo narodowe;

Efektywna integracja (współdziałanie) potencjału militarnego (sił zbrojnych) z odpowiednio przygotowaną administracją i gospodarką narodową oraz zorganizowanym i przygotowanym do obrony społeczeństwem.

Według gen. dyw. prof. dr hab. Bolesława Balcerowicza, system, jako skoordynowany wewnętrznie zbiór elementów organizacyjnych i materiałowych wzajemnie powiązanych i działających celowo, powinien składać się z podsystemów. W punkcie 6 - "system obrony", "Polityki bezpieczeństwa i strategii obrony RP" czytamy: "dla przeciwstawienia się zagrożeniom wojennym, a także w celu realizacji zewnętrznych i wewnętrznych zadań obronnych, utrzymuje się w czasie pokoju i rozwija na czas zagrożenia i wojny system obronny RP" (Balcerowicz, 1997).
Jego głównymi elementami są: siły zbrojne, poza militarne ogniwa obronne i system kierowania obronnością.

Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa.

Bezpieczeństwo obywateli (bezpieczeństwo wewnętrzne) oraz niepodległości i nienaruszalność terytorium RP (bezpieczeństwo zewnętrzne) są interesami narodowymi o egzystencjalnym znaczeniu, których zapewnienie ma charakter bezwzględnego nakazu, uzasadniającego zastosowanie w ich obronie - w razie potrzeby - całego posiadanego zespołu sił i środków, którymi dysponuje państwo. Głównym przedmiotem strategii i polityki bezpieczeństwa jest rozwijanie i regulowanie stosunków z innymi państwami. Prowadząc politykę zagraniczną każde państwo kieruje się trzema głównymi cechami:

Zapewnieniem bezpieczeństwa państwa

wzrostem jego siły i rozwoju

wzrostem pozycji międzynarodowej

We współczesnych uwarunkowaniach Polska spełnia szczególną rolę w dziedzinie bezpieczeństwa. Wynika to z położenia geopolitycznego RP. Położenie Polski w centrum Europy powoduje, że z militarnego punktu widzenia nasze terytorium stanowi obszar o specjalnym znaczeniu strategicznym na europejskiej linii Wschód - Zachód (Brzeziński 1997).
W takich uwarunkowaniach, szczególną właściwością polityki bezpieczeństwa jest koncentracja na potencjalnych zagrożeniach i wyzwaniach okresu pokoju. Jej głównym celem jest eliminowanie lub minimalizowanie zagrożeń. Te działania realizowane są na zewnątrz i wewnątrz. W strefie zewnętrznej jest to: zabieganie o sojusze wojskowe, uczestnictwo w procesie rozbrojenia i kontroli zbrojeń oraz budowa wzajemnego zaufania. Natomiast w strefie wewnętrznej jest to budowanie odporności na działania zewnętrzne poprzez kreację zdolności do skutecznej reakcji. Instytucjonalnie za politykę bezpieczeństwa zewnętrznego odpowiedzialności ponoszą: Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Obrony Narodowej.
Pragmatycznym efektem strategii i polityki bezpieczeństwa są określone działania państwa w zakresie realizacji jego interesów - zwłaszcza interesów i zagrożeń wynikających z celowego działania innych państw i zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego.
Uwzględniając powyższe pragmatyczne podejście, Rada Ministrów, w dniu 23.05.2000 r. przyjęła dokument pt. "Strategia obronności RP", który jest wykładnią polskiej strategii i polityki bezpieczeństwa oraz określa strategiczne cele polskiej polityki bezpieczeństwa i jej podstawowe zasady. I tak, do strategicznych celów polskiej polityki bezpieczeństwa należy:

zagwarantowanie niepodległości i suwerenności, integralności terytorialnej państwa oraz nienaruszalność jego granic;

zagwarantowanie ochrony demokratycznego porządku konstytucyjnego, w tym w szczególności pełni praw i wolności oraz bezpieczeństwa obywateli RP;

stworzenie jak najlepszych warunków dla wszechstronnego i stabilnego rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, zachowania dziedzictwa narodowego i rozwoju narodowej tożsamości;

wnoszenie wkładu w budowę demokracji, praw człowieka, praworządności oraz solidarności.

Podstawowe zasady polskiej polityki bezpieczeństwa można przedstawić w pięciu następujących pkt.:

Polska traktuje bezpieczeństwo w sposób kompleksowy uwzględniający znaczenie i wpływ czynników politycznych, militarnych, ekonomicznych, społecznych, środowiskowych, energetycznych itd.;

Polska realizuje swoją politykę bezpieczeństwa zgodnie z Konstytucją RP, szanuje prawa międzynarodowe, nie ma żadnych żądań terytorialnych;

w działaniach na arenie międzynarodowej Polska kieruje się wartościami, ideałami i zasadami ujętymi w Traktacie Północnoatlantyckim i traktatach Europejskich;

Polska ściśle wiąże swoje bezpieczeństwo z bezpieczeństwem państw NATO i członków UE;

Polska dąży do tego, aby użycie siły na arenie międzynarodowej było wyłącznie realizacją prawa do obrony, przewidzianego w Karcie Narodów Zjednoczonych.

Struktura systemu obronnego państwa. Charakterystyka podsystemów.

Stosowanie do wyznaczonych celów i zadań strategicznych, Polska utrzymuje system obronności o potencjale gwarantującym sprostanie wyznaniom i skutecznie przeciwstawienie się wszystkim potencjalnym zagrożeniom zewnętrznym. System ten stanowią wszystkie siły i środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane. Składa się on z trzech podstawowych elementów: podsystemu kierowania oraz dwóch podsystemów wykonawczych - militarnego (Siły Zbrojne RP) i poza militarnego (pozamilitarne ogniwa obronne).

podsystem kierowania (obronnością) jest przeznaczony do przygotowywania i zapewnienia sprawnego funkcjonowania państwa zarówno w okresie zagrożenia jak i wojny a tworzą go organy państwowe oraz samorządowe. Składowymi owego podsystemu są: Sejm i Senat RP, Prezydent PR, Premier wraz z Radą Ministrów, Ministrowie, centralne organy administracji państwowej, wojewodowie (terenowe organy administracji rządowej), samorządy terytorialne oraz elementy dowodzenia (podsystem dowodzenia) Siłami Zbrojnymi RP a więc: SG WP, dowództwa OW i Rodzaju Sił Zbrojnych, dowództwa związków taktycznych i oddziałów.

podsystem militarny - tworzą Siły Zbrojne RP, które są podstawowym elementem systemu obronnego państwa. Działając w narodowym systemie obronności i systemie sojuszniczym, Siły Zbrojne RP są przygotowane do wykonywania trzech rodzajów zadań strategicznych: zadań obronnych w razie wojny (odparcie bezpośredniej agresji na terytorium Polski lub udział w odparciu agresji na inne państwo sojusznicze), zadań reagowania kryzysowego oraz zadań stabilizacyjnych w czasie pokoju. Ponadto są one gotowe do udziału w reagowaniu na zagrożenia poza militarne. Trzema zasadniczymi rodzajami Sił Zbrojnych RP są: wojska lądowe, wojska lotnicze i obrony powietrznej oraz marynarka wojenna. We wszystkich rodzajach sił zbrojnych występują: wojska operacyjne - przygotowane do wydzielenia w podporządkowanie dowództw NATO do działania w strukturach wielonarodowych oraz wojska obrony terytorialnej - pozostawiające pod dowództwem narodowym przeznaczone do prowadzenia działań na obszarze kraju.

podsystem poza militarny
Ustawa Konstytucyjna stanowi, że organizacje władz państwa na czas stanu wojennego i skutki prawne jego wprowadzenia określa ustawa. Może być ona przyjęta w czasie pokoju lub narastania zagrożenia wojennego. Tymczasem przedsięwzięcia związane z przygotowaniem i tworzeniem warunków sprawnego kierowania obroną państwa na czas wojny. Szczególnie delikatna materia jaką jest układ poza militarny, nie może funkcjonować bez zasadniczych ustaleń.
Tak więc system poza militarny powinien stworzyć warunki niezbędne do przygotowywania oraz działania sił zbrojnych, a także przetrwania ludności w czasie zagrożenia i wojny.
W skład systemu poza militarnego wchodzą wszystkie ogniwa wykonawcze administracji publicznej z wyjątkiem Sił Zbrojnych RP, inne instytucje państwowe, a także przedsiębiorcy i stowarzyszenia, na których się nakłada lub którym zaleca się wykonywanie zadań obronnych w warunkach obowiązujących przepisów prawnych. Ogniwa tego podsystemu funkcjonują w ranach działów administracji rządowej oraz struktur terytorialnych systemów obronności państwa.
Realizowane przez nie zadania można określić następująco:

zapewnienie ochrony ludności i struktur państwa w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa narodowego i na wypadek wojny;

zasilanie zasobami ludzkimi i materiałowymi Sił Zbrojnych RP oraz wsparcie wojsk sojuszniczych prowadzących operacje na terytorium RP;

utrzymanie materialnych i duchownych podstaw egzystencji ludności i jej przetrwania w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.

W literaturze przedmiotu funkcjonują różne podziały poza militarnych ogniw. Zwykle jednak w systemie obronności dzielone są one na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze.
Informacyjne ogniwa systemu obronności realizują zadania mające na celu ochronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjne osłabianie przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronności oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i własne społeczeństwo.
Do zadań ogniw ochronnych należy zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochrona ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i niezbrojnych oddziaływań kryzysowych.
Podstawowym celem gospodarczych ogniw systemu obronności jest zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwanie ludności w nadzwyczajnych warunkach kryzysu i wojny.
Spotkać można także inny podział ogniw poza militarnych, a mianowicie:

ogniwa ochrony państwa (przewidziane m.in. do rozpoznania i zwalczania wszelkich form zagrożeń.
Zadania: działalność wywiadowcza i antyterrorystyczna, ochrona granic, ochrona i obrona określonych budynków, utrzymanie porządku publicznego itp.).

ogniwa gospodarczo-obronne przewidziane do realizacji zadań związanych z przygotowaniami i funkcjonowaniem gospodarki narodowej w okresie zagrożenia i na czas wojny.

ogniwa ochrony ludzkości i dóbr kultury przeznaczone do ochrony ludzkości i środowiska naturalnego, dóbr kultury - zarówno w czasie wojny jak i pokoju (katastrofy i klęski żywiołowe - akcje ratunkowe).

ogniwa polityczno-administracyjne i społeczne (resorty, organizacje społeczno-polityczne i zawodowe mające wpływ na utrzymanie pozycji Polski jako suwerennego podmiotu w społeczności międzynarodowej).

Reasumując - zasadniczym zadaniem poza militarnych ogniw obronnych jest stworzenie niezbędnych warunków do funkcjonowania Sił Zbrojnych RP oraz pozostałych struktur państwa, a także zapewnienie materialnych i moralnych podstaw przetrwania narodu w okresie wzrostu zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny oraz w czasie innych sytuacji kryzysowych o charakterze niemilitarnym (klęski żywiołowe, katastrofy itp).

Powinności obronne władz lokalnych i instytucji w czasie pokoju, kryzysu militarnego i czasu wojny.
Zgodnie z art. 2 ustawy "O powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej" z dnia 21 listopada 1967, umacnianie obronności RP należy m.in. także do organów samorządu terytorialnego.
Z wielu zadań, którymi jest obarczona administracja samorządowa można przytoczyć następujące (bez podziału na szczeble):

znajomość i akceptacja zadań obronnych przez organ samorządowy ( w niezbędnym zakresie) realizowanym na terenie administrowanym;

przygotowanie stanowisk umożliwiających kierowanie działaniami na terenie administrowanym, w reżimie doraźnym i kryzysowym;

wdrożenie jednolitych procedur osiągania gotowości do działania przez organy samorządowe, zespoły reagowania kryzysowego, podsystem poza militarny, siły zbrojne;

organizowanie wykonania zadań na terenie administrowanym, przez podsystem militarny;

przygotowywanie do dyspozycji wojska niezbędnych urządzeń wspracia logistycznego podsystem poza militarny;

przygotowanie do dyspozycji wojska:

baz danych dotyczących całokształtu działalności samorządu,

niezbędnej ilości ludności cywilnej do inżynieryjnej rozbudowy terenu,

przygotowanie systemu ochrony ważnych obiektów o znaczeniu lokalnym;

przygotowanie i utrzymanie do dyspozycji wojska punktów pobierania wody;

ustalenie możliwości przekazania do dyspozycji wojska niezbędnych źródeł zaopatrzenia w artykuły żywnościowe;

przygotowanie do dyspozycji wojska niezbędnych nośników energii;

udostępnienie organom wojskowym niezbędnych informacji o możliwościach podsystemu poza militarnego;

uwzględnienie w odpowiednim stanie technicznym istniejących budowli obronnych;

nadzorowanie opracowania planu świadczeń osobistych i rzeczowych na rzecz wojska i innych jednostek organizacyjnych (gminy, miasta);

wdrożenie jednolitych procedur alarmowania i wzajemnego informowania.

Przeglądając zakres i ilość realizowanych zadań przez administrację, można stwierdzić bez przesady, że bez ogniwa samorządowego nie byłoby systemu obronności w RP.
Obrona ojczyzny jest obowiązkiem wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej i jest ona realizowana w ramach powszechnego obowiązku obrony co oznacza także, że obywatele są zobowiązania świadczyć na rzecz tejże.
Wykonywanie pewnych czynności lub oddanie do użytkowania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych na cele obronne przez poszczególnych obywateli, podmioty gospodarcze i administrację publiczną - jest istotą świadczeń na rzecz obrony a obejmują one: świadczenia osobiste, rzeczowe (doraźne i etatowe) oraz szczególne. I tak:

świadczenia osobiste to wykonywanie prac na rzecz: przygotowania obrony państwa lub zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków a czas wykonywania ich w okresie pokoju nie może przekraczać12 godzin (dla kurierów lub osób dostarczających przedmioty świadczeń osobistych - 48 godzin). Taki rodzaj świadczeń może być nakładany najwyżej 3 razy w roku. W czasie mobilizacji i podczas wojny - świadczenia osobiste obejmują te same czynności a czas ich wykonywania nie może przekraczać jednorazowo 7 dni.

świadczenia rzeczowe polegają na przekazaniu (przekazanie jest z góry zaplanowane) posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do dyspozycji sił zbrojnych, OC lub jednostek organizacyjnych wykonujących zadania dla potrzeb obrony państwa. Świadczenia te dzielimy ze względu na przeznaczenie przedmiotów świadczeń na:

doraźne - obejmujące świadczenia przeznaczone do użytkowania przez siły zbrojne, formowanie OC i świadczeń nie wchodzą w skład owych struktur organizacyjnych,

etatowych - obejmują przedmioty świadczeń takie jak np.: pojazdy, maszyny, urządzenia, budynki itp. i są przeznaczone do uzupełnienia etatowego sił zbrojnych i państwowych jednostek organizacyjnych.
Czas wykonywania świadczeń rzeczowych w okresie pokoju nie może przekraczać jednorazowo: 24 godz. w związku z ćwiczeniami powszechnej samoobrony; 48 godz. w celu sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej oraz 7 dni w związku z ćwiczeniami wojskowymi.

świadczenia szczególne - to odpłatne zobowiązania realizowane przez administrację rządową i samorządową (publiczną), instytucje państwowe oraz przedmioty gospodarcze. Polegają one na:

adaptacji posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do potrzeb obrony państwa, przy czym nie następuje w tym przypadku zmiana ich przeznaczenia i właściwości;

przystosowaniu obiektów będących w budowie i wytwarzanych rzeczy ruchomych do potrzeb obrony państwa - bez zmiany ich właściwości i przeznaczenia;

gromadzeniu, przechowywaniu i konserwacji przedmiotów niezbędnych do wykonywania zadań obronnych;

wykonywaniu zadań mobilizacyjnych na rzecz sił zbrojnych.

Obowiązek wykonywania świadczeń nakłada wójt lub burmistrz a także prezydent miasta na wniosek:

w okresie pokoju - komendantów Wojskowych Komend Uzupełnień (WKU), starosty, organu OC;

w czasie mobilizacji - komendantów WKU, organów OC, kierowników jednostek organizacyjnych wykonujących zadania na rzecz obrony, starosty.

W czasie mobilizacji lub wojny wójt lub burmistrz (prezydent miasta) może nałożyć obowiązek świadczeń na podstawie wniosków doraźnie zgłoszonych przez dotychczas uprawnione organy oraz przez dowódców jednostek wojskowych.

Bibliografia

J. B. Balcerowicz "Wybrane problemy obronności państwa" Akademia Obrony Narodowej Warszawa 1997

Z. Brzeziński "Wielka szachownica" Warszawa 1997

A. Grabuciński "Przygotowania organizacyjno-mobilizacyjne układu poza militarnego systemu obrony państwa" Tezy do konwersatorium. Akademia Obrony Narodowej Warszawa 1998

J. Słaby "Zadania i obowiązki organów samorządu terytorialnego na rzecz obrony i bezpieczeńśtwa państwa". Akademia Obrony Narodowej 1995

A. Sosnowski i Z. Zamiar "Wybrane aspekty zarządzania bezpieczeństwem państwa" Akademia Świętokrzyska Kielce 2001