Ściąga.docx

Bior. genetyczna: zróżnicowanie obserwantów wewnątrz populacji jest to zróżnicowanie genów zawartcy w pulach genowych poszczególnych gat. Org. Morskie mają z reguły niższą różn. Genet. Niż lądowe czy słodkowodne, spowodowaną szerszym zasięgiem występowania i przemieszczania się .

Bior. Gat.: wyraża się liczbą gat. Na jednostkę pow lub w danym środo. To inaczej bogactwo roślin i zwierząt wyst. Na Ziemi.

Bior. Podgatunkowa: określana na poziomie typów taksonomicznych

Bior. Funkcjonalna : rozumiana poprzez koncepcje „niszy ekologicznej” opisującej całościowo rolę org. w biocenozie z uwzględnieniem jego powiązań pokarmowych preferencji siedliskowych i oddziaływań międzygat. Jest to szczególnie ważny rodzaj bior. Bo określa stopień zastępowania się gat. Na danym terenie

Bior. Zespołów org: określa jakie zgrupowanie fauny czy flory zmieniają się wraz z gradacją warunków środowiska

Bior. Siedlisk: liczba różnych miejsc , w których mogą bytować różne org. (gładka skała przybrzeżna jest mało zróżnicowanym siedliskiem , przeciwna do rafy koralowej , liczba gat roślin na polu uprawnym , na nieużytkach)

Bior. Ekosystemów: bogactwo siedlisk warunkujących bogactwo ekosystemów

Przyczyny bior:

1.Przyczyny biogenetyczne- gat. Wyst na kuli ziemskiej są efektem ewolucji różnych linii rozwojowych roślin. Na ogół każda z jednostek przypisuje osobniki o podobnej budowie morfologicznej, rozwoju, wymaganiach co do siedlisk

2.czynniki klimatyczne- (ciepło,woda,światło)

W zależności od wymagań świetlnych, rośliny dzielimy na:

-megatermy o dużych wymaganiach cieplnych, żyjące w strefie międzyzwrot. ,pow. 20st. ,wymagają dużej wilgotności

-kserotermy- o dużych wymaganiach cieplnych ,żyjące w strefie międzyzwrt. ,pow.20st ,dobrze znoszą susze

-nerotermy- żyjęce w strefie podzwrot. 15-20st

-mikrotermy- żyjące w str. Umiarkowanej i chłodnej, 0-14st

-hikistotermy- rośliny stref podbiegunowych i pięter wysokogórskich

W zależności od zapotrzebowania na światło rośliny dzielimy na:

-światłolubne- heliofity, wyst w siedliskach w pełni oświetlonych, mające duże zapotrzebowanie na światło, należą do nich rośliny pustyń i półpustyń, stepów, tundry i wysokich gór

-obojętne w stosunku do światła

-cieniolubne- w naturalnych warunkach nigdy nie występują w pełnym oświetleniu (bluszcz)

W zależności od zapotrzebowania na wodę:

-kserofity-przystosowane do siedlisk suchych, ubogich w wodę

-mezofity- okresowo znoszą suszę, np. drzewa i krzewy

-ligrogity- związane z siedliskami wilgotnymi

-hydrofity- związane wyłącznie z siedliskami wodnymi

3.czynniki glebowe

-rośliny wapniolubne (kalcyfity)

-słonorośla (helofity) ,na glebach zasobnych w chlorki NaCl, żyjące w pobliżu morza

-rośliny ortolubne (nitrofilne)

4.czynniki topograficzne:

-wzniesienie nad poziomem morza od czego zależy ilość opadów

-ekspozycja , decyduje o dł okresu wegetacji

-nachylenie i struktura powierzchni podłoża, zbocza strome o podłożu żwirowym- drzewa; łagodne zbocza okresowo zalewane- zwarta roślinność

5.działalność człowieka ( ogień, pożar, wyrąb, koszenie, wypas, uprawy roślin)

6.czynniki  historyczne

-przesłanki – losy dawnych taksonów związane były z losami kontynentów, oceanów ze zmianami klimatycznymi, jakie zachodziły w przeszłości Ziemii

Działania które mają na celu ochronę bioróż. Biol. Na poziomie krajowym powinny przyczynić się do poprawy ochrony całego dziedzictwa naturalnego m.in. przez:

-przyjęcie zasady ochrony i umiarkowanego użytkowania bogactwa zasobów przyrody

- stworzenie spójnego systemu prawnego i finansowego w celu zapewnienia ramowych możliwości realizacji praktycznej ochr. Przyr.; potrzeby ochr. Bioró. i różnorodności krajobrazowej muszą być uwzględniane w planach przestrzennego zagospodarowania kraju, województw ,gmin

-tworzenie warunków ochrony In situ i ex situ bioróż.

-badanie i monitorowanie stanu zasobów przyrody ,czystość gleby, powietrza, wody

-ochronę ras udomowionych zwierząt i odmian roślin

-wdrożenie specjalnej strategii ochr. obszarów wodno-błotnych, są to siedliska ważne dla zachowania boróżn i różnor. Krajobrazowej oraz zachowania bilansu wodnego kraju

-opracowanie prawnych i technicznych rozwiązań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego kraju

-propagowanie wiedzy ekologicznej, zagadnień ochrony ekosystemów naturalnych siedlisk i gat. ochr. Krajobrazu ,kształtowanie norm zachowań sprzyjających ochronie bioróżn.

-zainteresowanie i włączenie w działanie na rzecz ochrony przyrody społeczeństwa oraz niektórych grup społecznych

-ochrone najbardziej zagrożonych ekosystemów oraz gat. I ich siedlisk przez tworzenie i powiększanie narodowej sieci obszarów chronionych

-przygotowanie odpowiednich programów edukacyjnych i stworzenie możliwości ich wdrożenia

WARTOSCI BIOROZNORODNOSCI

1. EKONOMICZNA I MEDYCZNA. Zasoby biologiczne zapewniają rodzaje potrzebnych nam produktów: pożywienie, włókno, materiały budowlane, barwniki.  Bioroznorodnosc ma znaczenie dla rekreacji, stanowi o turystycznych i wypoczynkowych walorach danego obszaru, co jest zrodlem dochodow spolecznosci lokalnej.

Mikororganizmy- istotna rola w wielu ekosystemach. Umozliwily postep w dziedzinie produkcji zywnosci, m.in. bakterie wykorzystywane w produkcji kefirow, jogurtow itp.

Wiele substancji istniejachych w zróżnicowanym srodowisku jest ważne dla zdrowia człowieka. Przez wiele stuleci wszystkie sposoby leczenia oparte były na produktach roślinnych i zwierzęcych.

MEDYCYNA: *ASPIRYNA-może być produkowana z organicznyc czastek pozyskiwanych z wierzby. *Otrzymywany z naparstnicy środek(digitalin) jest stosowany w chorobach serca.*Jad niektórych węży- podst składnik substancji zwiekszajacych krzepliwość krwi.

ROLNICY interesują się roznorodnosci genetyczna roślin uprawnych i zwierzat hodowlanych ze względu na możliwość zwiększenia produkcji . Roznorodnosc wśród roślin uprawnych ma istotne znaczenie dla rolnictwa, np. gat roślin odporne na porazenie przez choroby lub uszkodzenia przez szkodniki.  Niektóre gat sa szczególnie pożyteczne dla rolnikow i ogrodnikow, np. wiele gat owadow zapyla rosliny uprawne, termity i dzdzownice spulchniające ziemie, biedronki jedzące mszyce.

2. EKOLOGICZNA. Birznorodnosc jest warunkiem przetrwania i właściwego funkcjonowania wielu ekosystemow. Ekosystemy wspoltworzone przez miliony organizmow sprzyjają procesowi powstawania gleb i zapewnia jej urodzajność, oczyszczaniu wody(szczególnie ekosystemy terenow podmokłych pelnia role oczyszczajaca i są regulatoram klimatu i zapewniaj jakosc powietrza atmosferycznego, dzięki fotosyntezie utrzymują wlasciwy poziom tlenu.

3. ESTETYCZNA I KULTUROWA. Piękno związane z bioroznorodnoscia jest ważnym zrodlem satysfakji: miejsce odpoczynku, potrzebne urozmaicenie środowiska naturalnego.  Krajobrazy odzwierciedlające różnorodność kultur urzeczywistniają lokalna historie i sa inspiracją dla wielu wyobrażeń ludzi np. malarzy.

BIORÓŻNORODNOŚĆ A MY:

-zaopatrz. w żywność paliwo i włókno

-dostar. zaopatrzenia, schronienia, mat. budowl.

-oczyszcz. powietrza i wody, wpływ na rozkład odpadów

-stabilizajca klimatu

-zapylanie roślin, włączając wiele gat. uprawnych

-regulacja liczebności szkodnikow i chorób

-zachowanie zasobów genet.

-korzyści kulturowe, estetyczne

-zdolność ekosystemów do dostos. się do zmian

PRZYCZYNY PRZEOBRAŻENIA I ZUBOŻENIA ZBIOROW. ROŚLIN W SKALI LOKALNEJ:

1.Zróżn. war. glebowych: (zawartość CaCO3, wys n.p.m, rodzaj skały macierzyst) W miarę przes. się granicy uprawy następ. zubożenie fitocenoz, pojawia się coraz więcej gat.

2.War. klimatyczne: mała ilość opadów, wys. temp., zjaw. mrozowe.

3. czynniki agrotechniczne: stosow. pestycydów, uprawa uproszczona i ogr. zabiegów uprawnych, monokultury, pola pozostaw. bez uprawy, oczyszcz. mat. siewnego- silne oczyszcz. powoduje że nie ma innego gat.niż uprawny, masowe pojawienie się org. obcych szkodników roślin- roś inwazyjne,

PRZYCZYNY ZUBOŻENIA BIORÓŻNORODNOŚCI WSKUTEK TURYST.

Schodzenie ze szlaków powod. niszcz. roślin i płoszenie zwierz., powst. miejsc rekreacji co powod. zubożenie roślin., śmiecenie, spaliny, zanieczyszcz. powietrza, zagroż. pożarowe, hałas, zrywanie roślin

ZUBOŻENIA BIORÓŻNORODNOŚCI W SKALI GLOBALNEJ:

Nadmierna ekstraporacja zas. przyrody, sposoby kształt. przestrzeni np. nie kontrol. turyst. i niezorganizow. zabudowa, rozwój turyst, zanieczyszcz. gleby, wody, powietrza które sa przyczyna nadm. zużycia nawozów sztucz. w roln. I przemyśle 

Obecnie w Polsce obszary objele prawną ochrona obejmuja 33% powierzchni kraju
- parki narodowe
- parki krajobrazowe
Park narodowy – obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi o powierzchni nie mniejszej niż 1000ha na którm ochronie podlega cala przyroda.
Park narodowy to:
-zachowanie różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nie ożywionej i walorów krajobrazowych.
-przywrócenie właściwego stanu zasobów i składników przyrody
-odtworzenie zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, zwierząt lub siedlisk grzybów
Powierzchnia PN podzielona jest na obszar:
-ochrony ścisłej
-czynnej i krajobrazowe
a na obszarach granicznych wyznacza się otuline PN
Teren PN udostępniony jest do zwiedzania, lecz ruch turystyczny odbywa się wyłącznie na wyznaczonych obszarach, szlakach, drogach, scieżkach
W Polsce jest 23  PN w tym 7 wpisanych jako rezerwat Biosfery UNESCO
Działalność edukacyjna na polskich PN:
-muzea przyrodnicze
-ośrodki edukacyjne
-stacja terenowa
-Centrum Edukacji Ekologicznej

Pieniński PN – środkowa część Pienin z najwyższym szczytem Trzy Korony oraz liczne rezerwaty, powyginane sosny porastające szczyty skał.1000 gatunków roślin naczyniowych, 167 gatunków roślin górskich, 400 gatunków glonów, 230 gat. Mchów. Strome zbocza południowe – buczyna i jedlina na zboczach północnych – buczyna karpacka, jodła, buk ekosystemy najbogatsze w Polsce. Np. ekosystemy suchej łąki pienińskiej z przelotem pospolitym i koniczyną pogórkową. Ciekawą grupą ekosystemów murawy naskalne. Z podłożem wapiennym związana smagliczka skalna. Występuje tu: Chryzantem Zawadzkiego, Rozchodnik wielki, Róża alpejska, Kozibród wschodni.
Ojcowski PN – w woj. Małopolskie na wyż. Krakowsko – częstochowskiej. Bogactwo flory to ok 1000 gatunków roślin naczyniowych skupionych w ok. 30 zespołach roślinnych, 230 gat. Mchów -
Rośliny naczyniowe: Obuwik pospolity, Chober miękko włosy, Ostnica Jana. Na terenie znajdują sie pojedyncze ostańce np. maczuga herkulesa, Brama Krakowska, Jary, wąwozy, jaskinie: Łokietka, Ciemna. W OPN znajduje się Muzeum im. Prof. Wł. Szafera. Występuje tu: Buczyna karpacka – Dolina Prądnicka

Babiogórski PN – woj. Małopolskie. Najwyższy szczyt – Diablak 1725m n.p.m. pokryty rumowiskiem skalnym. 500 gatunków Roślin naczynowych, 200 gat. Mchów oraz liczne porosty . Na Babiej Górze jest piętrowy układ roślinności górskiej: Regiel dolny, Regiel górny, pas kosodrzewiny, Piętro alpejskie. Występuje: zespół – buczyny karpackiej, czosnek Niedźwiecki, zimoziół północny, wyblin jednolistny, rogownica alpejska.
PN Gór Stołowych – Kotlina Kłodzka, zasadniczymi drzewostanami są lasy świerkowe. Osobliwością PN są formy skalne o fantastycznych kształtach: Błędne skały, szczeliniec. Rośliny:650 gatunków, 270 gatunków mchów, 60 gatunków chronionych porostów. Różnorodne zbiorowiska trawiaste ok. 300ha obszaru parku, łąki bagienne. Występują: Goryczka orzesiona, Lilia złotogłów, snieżyczka przebiśnieg, Pełnik europejski, Storczyk, Lilia bulwkowata.
Magurski PN – najmłodszy park w Polsce, w Beskidzie niskim. Dominują ekosystemy leśne. Wyróznia się dwa piętra: piętro podgórza – sztuczne zbiorowiska z przewagą sosny, piętro regla dolnego z naturalnymi lasami bukowymi. Występowanie: języcznik zwyczajny, Zimowit jesienny, Kruszczyk błotny. W Beskidzie znajduje się wiele cerkwi, są one dziedzictwem.

Karkonoski PN – charakterystyczne formy rzeźby skałki ostańcowe (słonecznik, Końskie łby) torfowiska. Położenie: Województwo dolnośląskie. Występuje piętrowość roślinna. Flora liczy 900 gat. roslin naczyniowych: dziewięćsił bezłodygowy (Endemity: skolnica bazaltowa, dzwonek karkonoski). Gatunki synantropijne (ok 150 gat.): naparstnica purpurowa, szczaw alpejski, marchewnik anyzowy. Pod ścisłą ochroną znajduje się 1718 ha. Można spotkać: wodospad szklarki 13m, wodospad Kamieńczyka 27m
Gorczański PN – objemuje pasma Gorców, masywy Turbacza, Gorca, Dolinę kamiennicy. Znajduje się w  Płd. Części województwa małopolskiego. Szatę roślinną tworzy rozległy kompleks leśny. – największy zespół buczyny karpackiej wraz z bogatym runem. Występuje: żywokost sercowaty. 6% stanowią ekosystemy…… Na stanowiskach podmokłych wytworzyły się młaki koziołkowo – turzycowe a na wilgotnych bujne łąki ostożeniowe. 130 gatunków roślin związanych z …..  Występują: Jastrzębiec pomarańczowy, Krousy, Salamandra.
Bieszczadzki PN – przy granicy z Słowacją i Ukrainą. Chronione długie pasma górskich łąk, zwane połoninami wraz ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin. Fragmenty puszczy karpackiej z ostojami ptaków i ssaków: wilk, ryś, niedźwiedź, puchacz. Las zajmuje ok. 80% powierzchni. 780 gat. roślin naczyniowych, 250 gat. mchów, 500 gat. porostów i 1000 gat. grzybów. Udział gat. synantropijnych jest stosunkowo niski. Świadczy to o trudnych warunkach życia, które tam występowały. Powyżej 1150m znajdują się połoniny.
Białowieski PN, Rezerwat biosfery i dziedzictwa ludności – związany z żubrem, który jest symbolem Parku. 1000 gatunków roślin. 728 gat. roślin naczyniowych. 277 gat. porostów ponad 300 gat. grzybów.
Narwiański PN – w województwie podlaskim. Dolina Górnej Narwi. 90% obszaru zajmują bagna, tereny podmokłe. Występuje dużo zwierząt wodnych.
Biebrzański PN – chroni rozległe torfowiska różnorodności gatunków roślin i ptaków. Duzo zbiorowisk wodnych, bagienne, torfowiska, zbiorowiska leśne. Cenna grupa zbiorowiska mechowskich. Duza ilość storczyków, rosiczek, widłaków <- rzadkie gatunki, widłak goździsty, widłak jałowcowy.
Świętokrzyski PN – pasmo gór swietkorzyskich – Łysogóry . rumowiska. Flora typowo leśna, 670 gat. naczyniowych. Symbolem obok gołobony jest jodła, 35 gat. drzew tj. buk, jodła. Dużo pomników przyrody.
Wielkopolski PN – wraz z otuliną obejmuje część pojezierza poznańskiego, głownie teren leśny. Flora to ok. 1120 gatunków roslin naczynowych. Sosna zwyczajna 70% udziału w lasach. Liczne rosliny runa leśnego np. konwalia dwulistna