Marai Sandor - Księga ziół.pdf - Sándor Márai - ChomikKulturalny

SANDOR MARAI

KSIĘGA ZIÓŁ

FÜVES KÖNYV

przekład — Feliks Netz

Czytelnik — Mała Proza

Warszawa 2003 — wydanie 4

ISBN — 978 83 07 03190 3

DEDYKACJA

Książkę tę dedykuję Senece, ponieważ uczył, że bez moralności nie ma

człowieka.

I Epiktetowi, ponieważ uczył o tym, co jest w naszej mocy.

I Markowi Aureliuszowi, który nauczył się od Epikteta, czym jest to, co

jest w naszej mocy — i był cierpliwy.

I Montaigne'owi, ponieważ był pogodnego usposobienia i nie przejmował

się tym, co stanie się z jego dziełem po śmierci.

I w ogólności stoikom, którzy pocieszali, kiedy nie było pociechy na

ziemi, i nauczali, aby nie bać się śmierci ani niewolnictwa, ani biedy, ani

choroby.

I dwóm – trzem mężczyznom, którzy byli moimi przyjaciółmi i

prawdziwymi mężczyznami.

I dwóm – trzem kobietom.

O TYM, JAKI JEST CEL TEJ KSIĄŻKI

Czytelniku, ta książka chciałaby być szczera. Napisał ją człowiek,

którego wiedza jest skromna i ograniczona. Ta książka nie chce niczego

więcej, niż wszystkie niezliczone książki w czasie zaprzeszłym i

przeszłym dokonanym, które pragnęły mówić o losie ludzkim na ziemi.

Chciałby ów człowiek opowiedzieć, jak należy mieszkać, jeść, pić, spać;

jak chorować i jak zachować zdrowie, jak kochać i jak się nudzić, jak

sposobić się na śmierć i jak pogodzić się z życiem. To niewiele, bowiem

człowiek w ogóle, a autor tej książki w szczególności, mało wie o sobie i

świecie. Ale dostatecznie dużo jak na trud wyznaczony człowiekowi. Bo

też i niczego więcej nie możemy się w życiu podjąć.

Zatem ta książka, Czytelniku, będzie szczera i nie będzie mówić o

ideach i bohaterach, lecz tylko o tym, co ma związek z człowiekiem.

Autor, pisząc tę książkę, nie chce pouczać, lecz sam się uczyć. Chce uczyć

się z książek, jakie pisali przed nim mędrcy i wtajemniczeni, chce uczyć

się z życia ludzi, na tyle, na ile udało mu się obserwować i zrozumieć,

chce uczyć się ze znaków życia, a więc z liter, z człowieczego serca, z

traw, a jednocześnie ze znaków na niebie. Bowiem wszystko to razem

tworzy ludzki los. Nie jest to książka uczona, lecz taka jak książki, które

uczą rzeczy elementarnych. Ten, który ją napisał, nie zna absolutnej

prawdy i często myli się w szczegółach. Bo jest człowiekiem. Ale

szuka bezwzględnej prawdy i nie wstydzi się, kiedy się myli w

szczegółach. Bo jest człowiekiem. Więc ta książka będzie taka, jak dawne

zielniki, które prostymi przykładami pragnęły odpowiedzieć na pytanie, co

trzeba robić, gdy kogoś boli serce albo gdy Bóg go opuścił.

A kto to wie lepiej, niech lepiej to powie.

O WARTOŚCI ŻYCIA

Wartość życiu może nadać jedynie służba sprawie człowieka. Brzmi to

cokolwiek oschle i ogólnikowo. Ale to jedyna prawda, jaką poznałem, z

wszystkimi następstwami. Nikt nie może siedzieć, jak byczek Fernando,

na kwitnącej łące i bezkarnie wąchać pięknych kwiatów. Jesteś

człowiekiem, musisz więc żyć po ludzku, pośród ludzi.

Żyjesz po ludzku, jeżeli żyjesz sprawiedliwie. Jeżeli u spodu każdego

twojego uczynku i słowa leży ten oto zamiar — nie szkodzić ludziom.

Jeżeli usiłujesz — nie zwracając na siebie uwagi i nie popisując się —

pomagać ludziom. Czasami tylko w ten sposób, że nie przemilczasz

prostych prawd. Czasami, że nie przekazujesz dalej cudzych kłamstw.

Czasami jedynie przez to, że nie mówisz tak, kiedy wszyscy wołają tak,

tak! Nie godzić się — przez całe życie, konsekwentnie — z kłamstwem

większe to bohaterstwo, niż okazyjnie, bijąc się w piersi, głośno przeciwko

niemu protestować.

Tylko wtedy spoczniesz w spokoju na łożu śmierci, jeżeli każdego

dnia, w pełni tego świadom, służyłeś prawdzie. Czasami prawda jest

prosta i skromna. Lecz ty nie przebieraj. Taka jest wartość życia.

O TYM, JAK TRZEBA ŻYĆ I PISAĆ

Każdy mędrzec, którego myśli udało mi się poznać, uczył, że należy

tak żyć i pisać, jakbyśmy każdą naszą czynność wykonywali w życiu po

raz ostatni, jakby po każdym napisanym przez nas zdaniu śmierć miała

postawić kropkę. Jedynie świadomość śmierci, pozbawiona

czułostkowości, lęku i nierozumnego tchórzostwa, nadaje naszemu życiu i

pisaniu prawdziwego dostojeństwa. Trzeba żyć i pisać z wiarą w

nieodwracalność losu, a więc spokojnie, bardzo uważnie, z jednakową siłą

obserwując świat i nas samych, nasz rozum i naszą namiętność, ludzkie

zamiary i nasze związki z wszechświatem. Jest to jedyna postawa godna

człowieka — sam Bóg więcej nie żąda od nas. I nie ma większego grzechu

ni bardziej daremnego trudu, niż chcieć czegoś więcej lub czegoś innego

nad to, czego Bóg żąda od nas.

O LUDZKIM CHARAKTERZE

Najciekawszym zjawiskiem, z jakim spotykamy się w życiu człowieka,

jest jego charakter. Nic nie jest tak interesujące, zaskakujące,

nieobliczalne, jak proces, w którym człowiek zdradza

właściwości swojego charakteru. Cokolwiek przedstawia świat —

krajobrazy i cuda natury, nieprzejrzane odmiany ziemskiej fauny i flory,

nic nie jest tak swoiste, jak charakter jednego czy drugiego człowieka.

Kiedy naszą ciekawość, z jaką obserwujemy rzeczy tego świata,

przeniesiemy na człowieka, od razu poczujemy, że poznanie ludzkiego

charakteru było prawdziwym zadaniem naszego życia. Wszystko inne, co

poznaliśmy, jedynie wzbogaciło naszą wiedzę. Lecz nasza dusza wzbogaci

się tylko poprzez poznawanie charakterów. Jest to bowiem najbardziej

bezpośrednie ludzkie doświadczenie, tak — charakter to człowiek.

A skoro charakter — to człowiek, daremnie próbujemy go zataić; bo

człowiek w równie znikomym stopniu może ukryć swój charakter, jak

jakaś czapka – niewidka zdolna jest ukryć istotę jego

ciała. Do jakiegoś czasu możemy nosić sztuczne brody i chodzić w

przebraniu, lecz w jednej chwili spada z nas wszelki kostium i ukazuje się

prawda. W końcu jeden gest, jedno słowo, jeden postępek odsłania nasz

prawdziwy charakter — bal maskowy może być tylko krótkotrwały.

Natomiast spotkanie z prawdziwymi właściwościami charakteru jest

największym ludzkim przeżyciem.

O TYM, CO JEST PRAWDZIWYM ŻYCIOWYM

DOŚWIADCZENIEM

Zatem prawdziwe ludzkie doświadczenie sprowadza się przede

wszystkim do poznania samego siebie. Poznawanie świata jest

interesujące, pożyteczne, niepokojące lub pouczające; poznanie nas

samych jest najdłuższą podróżą, najbardziej poruszającym odkryciem,

najbardziej kształcącym spotkaniem. Podróż do Rzymu czy wyprawa na

Biegun Północny nie są tak zajmujące, jak dowiedzenie się czegoś

istotnego o naszym charakterze, a więc o prawdziwej naturze naszych

skłonności, o naszym stosunku do świata, do dobra i zła, do ludzi, do

namiętności. Od czasu, gdy mój umysł dostatecznie dojrzał, szukam w

życiu już tylko tego jednego doświadczenia.

O POZNANIU CIAŁA

Równocześnie z poznawaniem naszego charakteru winniśmy poznawać

naturę naszego ciała. Ale tylko tak, jakby to była natura złego i

niewiernego sługi. Nasz charakter jest panem, nasz umysł wydaje rozkazy;

ciało jest tylko sługą. Tak też należy się z nim obchodzić, rozumnie i

godnie, bezstronnie i surowo, jak ze sługą, który w każdej chwili jest skory

do niewierności, ucieczki i buntu. Musimy poznać jego naturę, skłonności

i, na ile to możliwe, pojednać go ze światem, z perspektywami, z

odwiecznym rytmem życia. Sługą jest ciało i jest całkiem dziecinne.

Skłonności naszych organów są tak pierwotne, jak żądania małego

dziecka. Ciało domaga się wszystkiego, każdej przyjemności,

nieprzerwanie żąda wszelkiego rodzaju zaspokojenia. Wtedy trzeba

obchodzić się z nim surowo. Materia, z jakiej jest wykonane, zachowuje

więzy krwi z ziemią, wodą i gwiazdami; w ciele jest coś odwiecznego, a

jednocześnie tak śmiesznie ulega rozkładowi i przemija. W bardzo krótkim

czasie, kiedy ów sługa znajduje się pod naszymi rozkazami, musimy

poznać jego naturę i jakość, jego tajemnicze potrzeby oraz życzliwie i

zdecydowanie dać mu to wszystko, co może być mu niezbędne, by

wypełnił swoje zadanie i nie mącił naszego umysłu ani nie wadził

naszemu charakterowi. Zaś sam charakter niech nie toleruje żadnego buntu

niewolników.

O ZMYSŁACH

Rozumiem to tak — musimy zachować godność wbrew naszym

zmysłom. Jedynie dzięki ostrożności i godności oraz doświadczeniu

możemy pozostać panami naszych zmysłów. Kto jest gwałtowny wobec

siebie, ponosi klęskę. Wojsko zmysłów to jest dzika horda. Zmysły walczą

przeciwko człowiekowi wszystkimi sposobami, niczym zapaśnicy catch –

as – catch – can, nie przestrzegają żadnych reguł gry, kopią, szczypią i

gryzą. W ich buncie jest coś trwożliwego i zarazem wspaniałego.

Człowiek żyje dopóty, dopóki są w nim namiętności. Ale namiętności

można wychowywać. Samolubstwo, lubieżność, cielesne głody można

zaczarować w coś człowieczego. Zachłanność można przekształcić w

pożyteczną człowieczą wolę. Tak jak można oswoić wiatr, ogień i światło,

i stosowne siły oddać w pożyteczną służbę człowiekowi — nawet jeżeli są

tak potężne, iż biczują morze, podpalają lasy i miasta — człowiek jest

silniejszy! — tak samo można poskromić siły i namiętności, które

przenikają na wskroś ludzkie ciało, panują nad naszymi sercami i

nerwami. Te dzikie siły można wychować tak, by służyły człowiekowi. Ku

temu trzeba wiele doświadczenia, wiele smutku, wiele woli i nadludzkiej

siły.

Marai Sandor - Księga ziół.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: