płk dypl. inż. Zdzisław SAKOWSKI
OPTYCZNE PRZYRZĄDY CELOWNICZE
DO BRONI STRZELECKIEJ
Poradnik metodyczny w zakresie eksploatacji, obsługiwań
i strzelań z broni strzeleckiej wyposażonej w celowniki optyczne
i noktowizyjne
WARSZAWA 2005 ROK
Spis treści: strona
1. Wstęp............................................................................................................ 4
2. Ogólna charakterystyka przyrządów celowniczych................................. 6
3. Optyczne przyrządy celownicze ............................................................... 11
4. Optoelektroniczne przyrządy celownicze.................................................. 28
1. WSTĘP
Przyrządy celownicze to urządzenia umożliwiające naprowadzanie lufy broni w płaszczyźnie pionowej i poziomej do takiego położenia , przy którym tor pocisku przechodzi przez cel.
W zależności od budowy i zasady działania dzielą się na mechaniczne, mechaniczno-optyczne, optyczne, noktowizyjne, termowizyjne i inne mające zastosowania do broni strzeleckiej oraz pokładowej wozów bojowych.
Mechaniczne przyrządy celownicze stanowią standardowe wyposażenie każdej broni strzeleckiej, natomiast optyczne, noktowizyjne, termowizyjne tylko do broni przeznaczonej do precyzyjnego strzelania, np. snajperska. W ostatnich latach optyczne stanowią już standard w stosunku do broni strzeleckiej nowej generacji.
W oparciu o wnioski z współczesnych wojen lokalnych, wynika że w czasie walk w terenie zurbanizowanym wskazane jest prowadzenie precyzyjnego ognia celem unikania zbędnych strat w ludności nie zaangażowanej w walce. Dlatego też coraz częściej nowoczesna broń wyposażana jest standardowo w celowniki optyczne.
Natomiast w warunkach ograniczonej widoczności coraz rzadziej przewiduje się oświetlanie terenu środkami oświetlającymi a prowadzenie działań w ciemności z wykorzystaniem noktowizji i termowizji. Chociaż oba rodzaje przyrządów celowniczych, noktowizyjne i termowizyjne nie są w pełni odporne na zakłócenia możliwe na polu walki, to posiadają wiele zalet. Najważniejsza z nich to pełne maskowanie swojego stanowiska ogniowego i precyzja prowadzonego ognia.
Szybki rozwój techniki w ostatnich latach pozwala na zastosowanie w konstrukcjach celowników coraz to nowszych technologii i rozwiązań konstrukcyjnych.
W Siłach Zbrojnych RP systematycznie dokonuje się wymiany noktowizorów aktywnych o przestarzałej konstrukcji radzieckiej na nowoczesne produkcji krajowej o wysokich walorach bojowych. Chociaż na najnowsze rozwiązania przyjdzie nam jeszcze długo poczekać, ze względu na kosztowność ich zakupu.
W ramach polskiego przemysłu zbrojeniowego problemami tymi zajmuje się Przemysłowe Centrum Optyki S.A. w Warszawie. W efekcie prowadzonych prac badawczo - rozwojowych w zakresie optoelektroniki opracowano dla potrzeb wojska nowoczesne pasywne celowniki noktowizyjne do broni strzeleckiej.
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZYRZĄDÓW
CELOWNICZYCH
Optoelektroniczne przyrządy celownicze optyczne celowniki wyposażone
w układy elektroniczne wzbogacające ich możliwości. Do tej grupy przyrządów celowniczych zalicza się celowniki noktowizyjne, termowizyjne, wzmacniacze obrazu oraz wszelkiego rodzaju wykorzystujące dodatkowe układy elektroniczne, np. do wyświetlania siatki celowniczej, dalmierze laserowe i kolimatorowe wspomagające celowanie.
Najprostsze optoelektroniczne przyrządy celownicze to zwykłe celowniki optyczne wyposażone w układy wyświetlające (podświetlające) siatkę celowniczą oraz celowniki kolimatorowe.
Nowoczesne celowniki optoelektroniczne przeznaczone głównie do celowania w warunkach ograniczonej widoczności lub do "przenikania" poprzez przeszkody naturalne do celów niewidocznych gołym okiem. Do tej grupy zalicza się celowniki noktowizyjne, termowizyjne i wzmacniacze obrazu. Celowniki noktowizyjne typu aktywnego posiadają własne źródło promieniowania podczerwonego, służące do oświetlania celu. Odbite od celu promienie są wykrywane przez wzmacniacz obrazu i cel widoczny jest w obiektywie przez strzelca.
Celowniki tego typu demaskują stanowisko strzelca, bowiem promieniowanie jest także wykrywalne przez przeciwnika, przez co strzelec narażony jest na wykrycie i zniszczenie.
Celowniki noktowizyjne typu pasywnego wykorzystują źródła światła cząstkowego pochodzące od oświetlenia naturalnego pochodzącego głównie od gwiazd, księżyca. Promienie światła szczątkowego padające na cel zostają wychwycone przez celownik i poprzez wzmacniacz obrazu przetworzone w obraz widzialny w obiektywie.
Celowniki tego typu umożliwiają maskowanie własnego stanowiska a zasięg przechwytywania promieniowania naturalnego odbitego od celu jest stosunkowo większy od możliwości celownika aktywnego ( średnio o około 300%), przez co zwiększa się możliwości obserwacyjne, wykrywanie i niszczenie celów na dalszych odległościach w warunkach ograniczonej widoczności.
W ostatnich latach zastosowano do celowników wzmacniacze obrazu wkomponowane w układ optyczny. Celowniki z wzmacniaczami obrazu posiadają znacznie większy zasięg widzenia w warunkach ograniczonej widoczności i są całkowicie niewykrywalne przez przeciwnika, bowiem nie emitują promieniowania podczerwonego. Nowej - III generacji celowniki noktowizyjne wzmacniają obraz widziany w nocy nawet 100 do 1000 razy, przez co cel odległy o np.. 400m
w księżycowa noc widziany jest w okularze takiego celownika bardzo wyraźnie.
Wada je jedynie monochromatyczny obraz (szaro - zielony), lecz zaleta całkowita niewykrywalność, bowiem celownik nie emituje na zewnątrz żadnego promieniowania.
Ze względu na małe wymiary im masę mogą mieć zastosowanie praktycznie każdej broni strzeleckiej.
Najnowsze urządzenia optoelektroniczne to celowniki termowizyjne. Rejestrują promieniowanie podczerwone o bardzo słabym natężeniu, przez co możliwa jest obserwacja rozkładu temperatur na obserwowanej przestrzeni, tj. emitowanych przez żywe organizmy, urządzenia wydzielające ciepło, np. silniki pojazdów, pracujące radiostacje. Celowniki tego typu ze względu na znaczna cenę, w zasadzie stosowany jest do broni stanowiącej wyposażenie grup specjalnych oraz broni snajperskiej najnowszej generacji.
Kolejna grupę stanowią celowniki z dalmierzem laserowym, umożliwiającym bardzo dokładny pomiar odległości do celu a w najnowszych generacjach także wypracowanie danych do strzelania.
Prostsze urządzenia celownicze produkcji krajowej zastosowane do broni strzeleckiej to prostej konstrukcji celowniki kolimatorowe emitujące czerwony punkt w osi celowania służący jako punkt celowniczy. Celowniki tego typu jako prototypy zostały zastosowane w modelowych rozwiązaniach do 5,56 mm karabina szturmowego kbs wz.96, 9 mm pistoletów maszynowych PM-84P.
Innym prostym celownikiem stosowanym na świecie do pistoletów są laserowe wskaźniki celu. Celownik ten emituje wiązkę czerwonego widzialnego światła. W czasie celowania wiązka odpowiada punktowi celowania, co umożliwia na celne i szybkie strzelanie bez konieczności stosowania standardowych przyrządów celowniczych a jedynie poprzez skierowanie broni w kierunku celu i naprowadzenie czerwonego punktu na cel.
Najnowszym rozwiązaniem w zakresie celowników do broni strzeleckiej jest system kierowania strzałem np. FCS-2001. Jest przenośnym skomputeryzowanym dzienno - nocnym celownikiem laserowym mogącym mieć zastosowanie do broni strzeleckiej, maszynowej, wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych. Pozwala on na precyzyjne wykrycie celów ruchomych
i nieruchomych z dużą dokładnością pomiaru odległości od 150 do 1500 m.
Celownik FCS-2001 emituje jako w osi celowania czerwony punkt, służący do celowania. W warunkach nocnych stosowany jest łącznie z noktowizorem N/SEAS. Celownik przekazuje strzelającemu informacje o celu poprzez alfanumeryczny panel monitora, który przekazuje wiadomości tekstowe służące operatorowi za dane wyjściowe do strzelania.
Prostszej konstrukcji jak np. lunetki występują coraz częściej w wyposażeniu broni strzeleckiej pododdziałów zmechanizowanych. broń wyposażona w optyczne przyrządy celownicze ułatwia prowadzenie obserwacji, wykrywania celów, określania odległości i precyzyjne prowadzenie ognia tak w warunkach dziennych jak i w ograniczonej widoczności.
W wojskach zmechanizowanych naszych SZ RP dotychczas występowały tylko optyczne przyrządy celownicze w wyposażeniu co trzeciego granatnika przeciwpancernego RPG-7, karabinu maszynowego km PKMN i karabinu wyborowego kbw SWD.
Obecnie każdy nowej konstrukcji 5,56mm karabin kbs wz.96 i kbk wz.96 może być przystosowany do montażu dowolnych optycznych przyrządów celowniczych (lunetki, noktowizora, celownika kolimatorowego, lunetki ze wskaźnikiem laserowym), w zależności od potrzeb zamawiającego.
Celownik optyczny wyposażony jest w obiektyw, układ odwracający (soczewkowy lub pryzmatyczny) i okular. Wewnątrz konstrukcji układu optycznego celownik ma wmontowane znaki celownicze (skala, nić, pręcik) przeznaczone do celowania. Na zewnątrz celownika optycznego znajdują się elementy nastawcze i regulacyjne. Są to bębenki nastawy odległości strzelania i poprawek bocznych oraz elementy służące zgrywaniu nastaw „zerowych” czyli przystrzeliwania.
Celowniki optyczne dzielimy na dzienne, dzienno - nocne, i nocne (noktowizyjne), ponadto w grupie celowników można wyróżnić celowniki kolimatorowe (typu „RED POINT”- czyli „czerwony punkt”) oraz ze wskaźnikiem laserowym - wydzielające cienką smugę światła w kierunku punktu celowania. Najnowsze konstrukcje celowników optycznych do broni strzeleckiej wyposażane są dodatkowo w laserowe dalmierze do pomiaru odległości do celu.
Działania bojowe wojsk mechanizowanych mogą być prowadzone nie tylko w warunkach dziennych ale także w o różnych porach doby i o różnym stopniu widoczności terenu. Dlatego też dużo uwagi poświęca się działaniom w warunkach nocnych, gdzie możliwości obserwacji terenu, wykrywania przeciwnika i celowania z broni strzeleckiej są utrudnione. W warunkach tych korzysta się z celowników dzienno - nocnych, (z podświetlaną skalą celownika) i nocne, tj. noktowizyjnych.
Celownik noktowizyjny - umożliwia prowadzenie ognia z broni strzeleckiej w warunkach nocnych. Działanie celownika polega na przekształcaniu emitowanego przez cel (celowniki noktowizyjne pasywne) lub odbitego od celu (celowniki noktowizyjne aktywne) niewidzialnego dla oka ludzkiego promieniowania podczerwonego w obraz widzialny dla strzelającego w obiektywie na ekranie luminescencyjnym przetwornika elektrooptycznego.
Aktywne celowniki noktowizyjne w zasadzie zostały już wycofane z wyposażenia broni strzeleckiej ze względu na możliwość demaskowania się strzelającego, gdyż od strony przeciwnika można każdym celownikiem noktowizyjnym lub innym noktowizyjnym przyrządem obserwacyjnym wykryć źródło promieniowania, otworzyć w tym kierunku ogień i zniszczyć cel.
Celownik kolimatorowy (typu „RED POINT”) jest optycznym przyrządem celowniczym, w którym płytka fluorescencyjna oświetlona światłem naturalnym emituje wiązkę światła czerwonego. Wiązka ta formowana jest przez kolimatorowy układ optyczny a jej obraz w postaci okrągłej plamki jest widoczny w wizjerze celownika na tle obserwowanego celu.
Wskaźnik laserowy - to optyczny przyrząd celowniczy przeznaczony do wskazywania celu za pomocą punktu świetlnego wytwarzanego przez miniaturowy laser. Poprzez precyzyjne wskazywanie miejsca uderzenia pocisku poprawia celność szybkość strzelania w ruchu, w warunkach nocnych, ograniczonej widoczności, w pomieszczeniach zamkniętych.
Wiązka spójnego światła emitowanego przez diodę laserową przez układ optyczny skupiana jest na celu w postaci owalnej plamki koloru jasno czerwonego. Wskaźnik laserowy jest wykorzystywany głównie w pistoletach wojskowych oraz pistoletach maszynowych i karabinkach.
...
drago202