Podstawą wyznaczania strategii Wspólnoty i państw w dziedzinie ochrony środowiska stały się programy działania.
Pierwszy program działania na lata 1973-1975
Miał znaczenie zasadnicze dla wspólnej polityki ekologicznej. Obejmował on następujące obszary badawcze:
• identyfikację substancji zanieczyszczających, którym postanowiono nadać priorytety ( ołów, siarka oraz jej związki, tlenki węgla, wanad, azbest, fenole itp.),
• określenie konieczności wprowadzenia standardów, które miały dotyczyć jakości środowiska, produktów i procesów (kontrola środowiska miała być realizowana poprzez określenie standardów emisji i kryteriów jakości0,
• poprawę jakości środowiska, przeciwdziałanie wyczerpywaniu się zasobów naturalnych, ochronę środowiska pracy.
Drugi program działania na lata 1976-1981
Określał kierunki polityki Wspólnoty, a więc:
• redukcję zanieczyszczenia,
• racjonalne wykorzystanie środowiska i jego zasobów,
• poprawę jakości środowiska.
Po raz pierwszy wysunięto postulat objęcia ochroną również wód morskich. Nową sferą aktywności stała się ochrona przed hałasem, o czym zdecydowały względy ekonomiczne. Program obejmował swym zakresem ochronę fauny i flory.
Trzeci program działania na lata 1982-1986
Różnił się od dwóch poprzednich włączeniem problematyki ochrony środowiska do innych sfer aktywności WE. Koncentrował się na kwestii tworzenia bazy informacyjnej o stanie oddziaływania na środowisko.
Czwarty program działania na lata 1987-1992
Koncentrował się na kontroli zanieczyszczeń, ze zwróceniem szczególnej uwagi na ich źródła i analizę procesów emisji oraz na działania prowadzące do ograniczenia zanieczyszczeń powietrza i wód. Nową dziedziną aktywności stała się biotechnologia.
Piąty program działania na lata 1993-2000 pt. W kierunku zrównoważonego rozwoju uczynił zrównoważony rozwój zadaniem priorytetowym, co zostało oficjalnie potwierdzone przez Traktat Amsterdamski.
W programie tym skoncentrowano się na następujących obszarach:
• długookresowym zarządzaniu zasobami naturalnymi, jak: gleba, woda, krajobraz,
• zintegrowanym podejściu do zwalczania zanieczyszczeń i na działaniach w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów,
• redukcji konsumpcji energii ze źródeł odnawialnych,
• poprawie zarządzania ruchem poprzez rozwijanie wydajnych i czystych rodzajów transportu,
• utrzymaniu odpowiedniego pakietu wskaźników mających wpływ na poprawę jakości środowiska miejskiego,
• poprawie zdrowia i bezpieczeństwa, szczególnie relacji do zarządzania ryzykiem przemysłowym, bezpieczeństwem nuklearnym i ochroną przed promieniowaniem.
Zasadnicze znaczenie w kształtowaniu świadomości miało zbudowanie systemu edukacji poprzez włączenie do programów nauczania przedmiotów związanych z ochroną środowiska.
Szósty program działania na lata 2001-2010 pt. Środowisko 2010: nasza przyszłość, nasz wybór.
Określa cztery obszary wymagające natychmiastowego działania. Są to :
• Ograniczenie zmian klimatycznych w celu stabilizacji atmosferycznej koncentracji gazów cieplarnianych na poziomie niepowodującym nienaturalnego zróżnicowania klimatu Ziemi.
• Ochrona środowiska naturalnego i różnorodności biologicznej. Działania w tej dziedzinie mają na celu ochronę, a tam, gdzie to konieczne, odtworzenia naturalnych systemów i zahamowanie ograniczenia różnorodności biologicznej w Unii Europejskiej oraz w skali globalnej, a także ochronę gleb przed erozją i zanieczyszczeniem.
• Zdrowie i jakość życia. Celem działań w tym obszarze jest osiągnięcie takiego stanu środowiska, w którym zanieczyszczenia powietrza, wody (niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami) oraz hałas nie wywierają znacznego wpływu na zdrowie człowieka lub nie zagrażają jemu. Wzmocnienie kontroli monitorowania i znakowania organizmów modyfikacji genetycznej.
• Zasoby naturalne i odpady. Komisja zaproponowała zapewnienie zrównoważonego zużycia odnawialnych i nieodnawialnych zasobów naturalnych oraz uniezależnienia tego zużycia od tempa wzrostu gospodarczego poprzez większą efektywność wykorzystania zasobów oraz ograniczenia odpadów (m.in. dzięki wprowadzeniu skutecznego systemu recyklingu, zintegrowanej polityki produktowej oraz przygotowaniu narodowych i regionalnych programów leśnych i certyfikowania lasów w celu wspierania zrównoważonego zarządzania zasobami leśnymi).
Założenia programu ochrony środowiska na lata 2001-2010 przewidują podejmowanie działań w następujących obszarach:
• Zanieczyszczenia powietrza (poprawa jakości),
• ponowne wykorzystanie odpadów,
• racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi,
• ochrona gleb przed erozją i zanieczyszczeniami,
• polepszenie jakości życia mieszkańców miast,
• zrównoważone stosowanie pestycydów,
• dbałość o wybrzeża oraz środowisko morskie.
Podczas konferencji przeglądowej ONZ w Kioto w grudniu 1997r. uzgodniono Protokół redukcji emisji gazów- głównie dwutlenku węgla. Na jego podstawie kraje wysoko rozwinięte zobowiązały się do zmniejszenia emisji poniżej poziomu z 1990r. W związku z koniecznością dalszej redukcji gazów cieplarnianych szczególnego znaczenia w UE nabiera możliwość handlu emisjami zanieczyszczeń, a opracowana we wrześniu 2000r. Zielona Księga w sprawie handlu emisjami gazów cieplarnianych jest dokumentem pozwalającym na płaszczyźnie Wspólnoty na podjęcie szerokiej dyskusji nad koncepcją wspólnotowego systemu handlu emisjami, uwzględniającego zróżnicowanie w zakresie emisji w państwach członkowskich, wkomponowanego w istniejącą politykę ochrony środowiska.
Dyrektywa IPPC
Warto podkreślić, że Dyrektywa IPPC (Integrated Polution Prevention and Control), tj. w sprawie zintegrowanego systemu zapobiegania zanieczyszczeniem i ich kontroli, ma na celu wprowadzenie takiego systemu, który uwzględnia różne elementy środowiska naturalnego, tj. wodę, powietrze, przyrodę i glebę. Pozwala to na lepszą kontrolę sumy zanieczyszczeń emitowanych do środowiska i umożliwia uwzględnienie wzajemnych powiązań między różnymi komponentami. Dyrektywa IPPC ustanawia warunki i procedury wydawania zintegrowanych pozwoleń ekologicznych dla instalacji przemysłowych. Obejmuje szeroki zakres sektorów przemysłu o znaczącym oddziaływaniu na środowisko, łącznie z energią, produkcją i obróbką metali, chemikaliami, wykorzystaniem odpadów, makulaturą, intensywną hodowlą inwentarza żywego itp.
Współpraca międzynarodowa
Zgodnie z art. 174 ust. 1 TWE, jednym z celów polityki Wspólnoty w dziedzinie ochrony środowiska jest wspieranie odpowiednich działań na poziomie międzynarodowym. Od lat 70. Wspólnota jest stroną międzynarodowych konwencji i porozumień - obecnie jest ich już ponad 30. Do najważniejszych należą Konwencja wiedeńska o ochronie warstwy ozonowej, Konwencja o różnorodności biologicznej i Protokół kartageński o bezpieczeństwie biologicznym, a także Konwencja ramowa ONZ na temat zmian klimatycznych i Protokół z Kyoto dot. redukcji emisji gazów cieplarnianych.
„Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” została sporządzona jako realizacja ustaleń ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony, która w art. 13-16 wprowadza obowiązek przygotowywania i aktualizowania co 4 lata polityki ekologicznej państwa. Zapisy ustawy porządkują dotychczasową praktykę okresowego sporządzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna państwa” dla różnych horyzontów czasowych lub nawet bez jednoznacznego określania okresu ich obowiązywania, istniejącą od 1990 roku.
Ogólne zasady dotyczące opłat za korzystanie ze środowiska
Zgodnie z art. 275. Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, obowiązek ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska mają podmioty korzystające ze środowiska.
Podmioty korzystające ze środowiska, bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji, ponoszą tzw. opłatę podwyższoną za korzystanie ze środowiska. Jeśli podmiot korzystający ze środowiska naruszy warunki określone w pozwoleniu lub innej decyzji, ponosi on oprócz opłaty, również administracyjną karę pieniężną.
Zgodnie z art. 273. w/w ustawy opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za:
· wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza;
· wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi;
· pobór wód;
· składowanie odpadów.
Wysokość opłat za korzystanie ze środowiska zależy od:
· ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza;
· ilości i jakości pobranej wody oraz od tego, czy pobrano wodę powierzchniową czy podziemną, a także od jej przeznaczenia;
· części obszaru kraju.
Wysokość opłaty za wprowadzanie ścieków zależy od:
· rodzaju substancji zawartych w ściekach i ich ilości;
· w wypadku wód chłodniczych - od temperatury tych wód;
· w przypadku wód opadowych lub roztopowych, ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni (w szczególności z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów) - od wielkości, rodzaju i sposobu zagospodarowania terenu, z którego te ścieki są odprowadzane.
Wysokość opłaty za składowanie odpadów zależy od ilości i rodzaju składowanych odpadów, a wysokość opłaty podwyższonej także od czasu składowania odpadów.
W przypadku braku wymaganego pozwolenia na wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów oraz na pobór wód lub wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi korzystający ze środowiska ponosi opłaty podwyższone o 500%.
W przypadku składowania odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów przedsiębiorca korzystający ze środowiska ponosi opłaty podwyższone w wysokości 0,05 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania. Natomiast za składowanie odpadów w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym korzystający ze środowiska ponosi opłaty podwyższone w wysokości 0,1 stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania.
W przypadku pozbycia się odpadów nad brzegami zbiorników wodnych, a zwłaszcza w strefach ochronnych ujęć wód i na terenach wypływu wód z warstw wodonośnych, na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody, na terenach leśnych albo uzdrowiskowych lub na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, przedsiębiorca korzystający ze środowiska ponosi opłaty podwyższone w wysokości 0,15 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania.
W przypadku pozbycia się odpadów do śródlądowych wód powierzchniowych i podziemnych, morskich wód wewnętrznych lub wód morza terytorialnego opłata podwyższona wynosi 100-krotną jednostkową stawkę opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku.
Opłaty za korzystanie ze środowiska są jednym z instrumentów finansowych ochrony środowiska. Zastosowana jest zasada "zanieczyszczający płaci", dlatego też podmioty korzystające ze środowiska, zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi, zobligowane są do ponoszenie opłat. Wpływy z opłat za korzystanie ze środowiska, są dochodami funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, z przeznaczeniem na wspieranie inicjatyw ekologicznych, dotowanie realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych chroniących środowisko oraz akcji informacyjno-edukacyjnych zwiększających świadomość ekologiczną społeczeństwa. Zatem zanieczyszczając środowisko paradoksalnie, jednocześnie współfinansujemy budowę np. oczyszczalni ścieków w naszej okolicy.
ADMINISTRACYJNE KARY PIENIĘŻNE
Jednym ze środków finansowo-prawnych ochrony środowiska przewidzianych w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 01 Nr 62, poz. 627 z późn. zm.)obok opłaty za korzystanie ze środowiska, zróżnicowania stawek podatków i innych danin publicznych służących celom ochrony środowiska jest administracyjna kara pieniężna.
Administracyjna kara pieniężna jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych decyzją w zakresie wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, poboru wody, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska.
Gdy chodzi o zakres podmiotowy (komu taką karę pieniężną można wymierzyć na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska) to administracyjna kara pieniężna może być nałożona na podmiot korzystający ze środowiska; zgodnie z treścią art.3 pkt 20 ustawy Prawo ochrony środowiska przez podmiot korzystający ze środowiska rozumie się:
a)przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 04 Nr 173, poz. 1803 z późn. zm.) oraz osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, oraz osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki,
b)jednostkę organizacyjną nie będącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
c)osobę fizyczną nie będącą podmiotem, o którym mowa w lit. a) korzystającym ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia.
Zgodnie z art.298 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska administracyjne kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Na podstawie art.88 ust.1 ustawy o ochronie przyrody wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za:
1)zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności;
2) usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia;
3) zniszczenie spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów. W odniesieniu do nieruchomości będących własnością gminy czynność tę wykonuje starosta.
reniek1956