Tomasz Morus, właściwie Thomas More (ur. 7 lutego 1478 r., zm. 6 lipca 1535 r.) - święty, angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby Lordów. Stworzył wizję państwa idealnego- UTOPIĘ.
Przez krótki czas był kanclerzem Anglii za panowania Henryka VIII. Znany w Europie jako humanista i pisarz. Jego najsłynniejsze dzieło, Utopia (około 1516) przedstawia fikcyjne królestwo na wyspie, w którym niektórzy współcześni uczeni dopatrują się wyidealizowanego przeciwieństwa Europy z czasów More'a, podczas gdy inni uznają je za złośliwą satyrę na tąże Europę.
Jedną z cech charakterystycznych dzieł More'a jest stosowanie alegorii w postaci fikcyjnego autora (tak jak w Dialogue of Comfort, który stanowi rzekomy dialog pomiędzy wujem i bratankiem). Ponadto, More nie daje żadnych wyraźnych wskazówek co do swojego osobistego punktu widzenia ,co sprawia, że możliwa jest praktycznie każda interpretacja jego dzieł.
More zapoczątkował w czasach nowożytnych tzw. Literaturę utopijną – oznacza to w języku greckim miejsce którego niema. Uważa się, że jest to pierwsza nowożytna utopia, która zawiera kompleksowy, drobiazgowo opisany mechanizm państwa szczęśliwego nawet z alfabetem utopian. Inspirowało go dzieło Platona. More podkreśla ze Utopia jest legendą, treść dzieła osadzona jest w rzeczywistości i z nią spokrewniona. Zawarta w nim krytyka panujących w czasach Morusa stosunków społecznych i politycznych formalnie odnosiła się do Francji i Holandii, a faktycznie do Anglii, oddając jej ówczesną brutalność. Ocena ta dotyczy zarówno monarchów, jak i rządów republikańskich.
Na wyspie panuje ustrój demokratyczny. Podstawą organizacji społeczeństwa jest rodzina.
Władze państwa wyłaniane są drogą demokratycznych wyborów.
Trzydzieści rodzin wybiera co roku jednego syfogranta, dziesięciu syfograntów zależnych jest od jednego tranibora. Dwustu syfograntów wybiera księcia.
Pełni on( ten Książe) swój urząd dożywotnio, jednak gdyby zaistniało podejrzenie, że zamierza swe uprawnienia rozszerzyć, przekształcając się w tyrana, pozbawiony zostaje sprawowanej godności. Trainborowie wraz z księciem oraz delegacją dwóch syfograntów zbierają się na posiedzeniach senatu.
Ustrój społeczny na wyspie Utopia stanowi spełnienie następujących Zasad ;- pierwszą i podstawową zasadą jest równość wszystkich ludzi, z niej płynie konieczność stłumienia wszystkiego co tę zasadę narusza.- likwidacja własności prywatnej i wprowadzenie własności społecznej.- na stanowisku w hierarchii społecznej, niezbędne do dobrego i skutecznego rządzenia społeczeństwem, wybierani są ludzie tylko wedle ich zasług na rzecz dobra wspólnego.
Najważniejsze sprawy dotyczące całości wyspy dyskutowane są publicznie z możliwością udziału w niej wszystkich dorosłych mieszkańców. Cała młodzież ma obowiązek nauki i możliwość ukończenia studiów. Korzystają z tej możliwości także dorośli, bowiem dzień podzielony jest na trzy części; sześć godzin pracy wraz z dwugodzinną przerwą, czas nauki i odpoczynku, także powiązanego z nauką. Uprawa roli jest w Utopii tym zajęciem, z którym wszyscy muszą być obeznani, zarówno mężczyźni jak i kobiety. Do niego zaprawiają się wszyscy od wczesnej młodości, dzieci poucza się bądź teoretycznie w szkołach, bądź wprowadza się je na sąsiadujące z miastem pola jakby dla rozrywki, gdzie nie tylko przyglądają się pracy, lecz także same pracują, rozwijając przy tym swoje siły fizyczne.
Wszyscy mieszkańcy noszą jednakową odzież jeżeli chodzi o krój bez względu na wiek.
Głównym celem całego ustroju utopijnego, obok zaspokojenia potrzeb ogólnych jest zapewnienie wszystkim obywatelom jak największej ilości czasu, aby oderwawszy się od trosk materialnych, mogli swobodnie poświęcać się kulturze duchowej – w tym bowiem upatrują szczęśliwe życie. Mieszkańcy Utopii mają tak mało praw i przepisów, że nie potrzebują ani prawników ani adwokatów.
Na wyspie spotyka się różne wierzenia religijne, ale przede wszystkim wierzą w jedna istotę boską, wieczną i nieznaną, która przewyższa wszelkie pojęcie ludzkie i wypełnia wszechświat swą wszech mocą, a nie ogromem cielesnym; ta istotę nazywają ojcem. Jemu zapisują początek, wzrost, postęp, zmiany oraz koniec wszystkich rzeczy. Należy wspomnieć, iż
Istnieje tam wolność wyznawania każdej religii, lecz nie wolno wzniecać zamieszek przez kontrowersje religijne.
Królestwo to jest rządzone demokratycznie, a obywatele nie posiadają najmniejszej wartości prywatnej. Wszyscy pracują dla dobra ogółu i każdy ma prawo czerpać z owoców tej pracy. Nie używa się tu pieniądza, a kosztowności służą jedynie do handlu z innymi społeczeństwami.
W Utopii wszystko należy do wszystkich, nikt nie wątpi, że nikomu niczego nie zabraknie, co potrzebne do osobistego użytku, byleby spichlerze publiczne były pełne, nie ma tam biednych ani bogatych. Wojnę w Utopii podejmuje się ostatecznie, kiedy chodzi o obronę niezawisłości ich państwa lub ich sprzymierzeńców bądź w celu obalenia tyranii w sąsiednim kraju i przywrócenia jego mieszkańcom wolności. Jeśli jednak nie da się ominąć wojny, należy ja prowadzić humanitarnie i uczynić wszystko, aby pociągnęła za sobą jak najmniejszą liczbę ofiar.
„Utopia” jest wyrazem marzeń Morusa o państwie pełnym szczęścia i harmonii. Jest ona przede wszystkim wstrząsającym protestem przeciwko niesprawiedliwości społecznej i brakowi miłosierdzia chrześcijańskiego. Jednocześnie utwór ten był narzędziem krytyki stosunków społ. – gosp. i polityki XVI – wiecznej Anglii. Morus skrytykował despotyczną władzę królewską, wystawne życie elit, instytucje Kościoła, wyzysk plebsu przez możnowładców, wojny i karę śmierci. Przedstawiona śmiała wizja szczęśliwego społeczeństwa, opartego na sprawiedliwości i wspólności, gdzie demokracja jest wspierana przez racjonalną religię i rozsądną filozofię wywarła duży wpływ nie tylko na współczesnych autorowi, ale też na następne pokolenia. Przykładem mogą tu być utwory utopijne, których najwięcej powstało w oświeceniu. Są to np. „Podróże Guliwera” J. Swifta, w których pojawia się wspaniałe państwo inteligentnych koni.
Olivkova