02 Edukacja środowiskowa - Chaskin, Brown - Budowanie potencjału społeczności lokalnej - red Kaźmierczak.pdf - pedagogika - różne - piwowar3

Ro bert J. Cha skin, Pru den ce Brown,

Su d hir Ven ka tesh, Avis Vi dal

Bu do wa nie po ten cjału społecz no úci

lo ka l nej *

1. Co to jest po ten cjał społecz no úci lo ka l nej?

An gie l ski te r min ca pa ci ty (w pol skim tłuma cze niu: po ten cjał) ł¹czy

w so bie zna cze nie słowa za wie raÊ (trzy maÊ, prze cho wy waÊ) i słowa

zdo l noúÊ (my úle nia, działania). Kie dy mó wi my o po ten cja le społecze Ò -

stwa lo ka l ne go oz na cza to, iø dane społecze Ò stwo lo ka l ne moøe działaÊ

na wie le od po wied nich dla nie go spo so bów; po sia da spe cy fi cz ne zdo l -

no úci (mo ø li wo úci, umie jÍ t no úci) lub siły do tego, aby wy ko naÊ okreúlo-

ne działania. Zdolnoúci te mog¹ byÊ powi¹zane z wieloma aspektami

fun kcjo no wa nia społecz no úci lo ka l nej, ale w kon te k úcie bu do wa nia

społecz no úci lo ka l nej, wszy stkie te zdo l no úci słuø¹ pro mo wa niu lub

utrzy my wa niu do bro by tu całej społecz no úci lo ka l nej oraz jej ko m po -

nen tów, ja ki mi s¹ lu dzie, nie for ma l ne gru py, or ga ni za cje, sie ci społecz -

ne, oto cze nie ze w nÍ trz ne.

Mówi¹c naj ogó l niej, po ten cjał społecz no úci lo ka l nej jest tym czyn -

nikiem, który sprawia, øe społecznoúci „działaj¹”. Jako punkt wyjúcia,

pro po nu je my na stÍ puj¹c¹ de fi ni cjÍ pod su mo wuj¹c¹:

Po ten cjał społecz no úci lo ka l nej po wsta je w toku in ter akcji do ko nuj¹cych

siÍ miÍ dzy ka pi tałem lu dz kim, za so ba mi or ga ni za cji i ka pi tałem społecz -

* Fragmenty ksi¹øki: R.J. Chaskin, P. Brown, S. Venkatesh, A. Vidal: Bu i l ding

Com mu ni ty Ca pa ci ty, Al di ne de Gru y ter, New York 2001. Za mie sz czo ny fra g ment

obe j mu je całoúÊ roz działu I Co mu ni ty Ca pa ci ty and Ca pa ci ty Bu i l ding. A De fi ni tio nal

Fra me work oraz czÍúÊ rozdziału VI Con c lu sions: Po ssi bi li ties, Li mi ta tions, and Next

Steps .

38 Ro bert J. Cha skin, Pru den ce Brown, Su d hir Ven ka tesh, Avis Vi dal

nym, które istniej¹ w danej społecznoúci lokalnej i które mog¹ byÊ wykorzy-

sta ne, aby roz wi¹zy waÊ wspó l ne pro ble my oraz po pra wiaÊ b¹dü utrzy my -

waÊ do bro byt da nej społecz no úci lo ka l nej. Po ten cjał ten moøe byÊ rea li zo -

wa ny po przez nie for ma l ne pro ce sy społecz ne i/lub w ra mach zor gani zo wa -

nych działaÒ jed no stek, or ga ni za cji i sie ci społecz nych ist niej¹cych wúród

nich i miÍdzy nimi, oraz w wiÍkszych systemach, wewn¹trz których mieúci

siÍ dana społecz noúÊ lo ka l na.

Ge ne ra l nie, po szcze gó l ne zdo l no úci (mo ø li wo úci, umie jÍ t no úci)

tworz¹ce po ten cjał społecz no úci lo ka l nej, mieszcz¹ siÍ wewn¹trz da nej

społecz no úci lo ka l nej, ale jed no cze ú nie musz¹ byÊ powi¹zane i wy mie -

niaÊ siÍ z wiÍ kszy mi sy ste ma mi, do któ rych ta społecz noúÊ lo ka l na na -

le øy. Czym za tem cha ra kte ryzu je siÍ społecz noúÊ lo ka l na, któ ra po sia da

po ten cjał? Od po wiedü na to py ta nie nie jest oczy wi sta, po nie waø ist nie -

je wie le de fi ni cji po jÍ cia „społecz noúÊ lo ka l na” oraz ró ø nie jest okre úla -

ny zakres dóbr i usług, jakich ma ona dostarczaÊ 1 . Z jednej strony, ter-

min „społecz noúÊ lo ka l na” od no si siÍ do połoøe nia geo gra ficz ne go, roz -

po zna wal nego na pod sta wie wie lu właúci wo úci cha ra kte ry zuj¹cych lo -

ka li za cjÍ lub wygl¹d da ne go mie j s ca, ta kich jak na przykład: gra ni ce

na tu ra l ne, wie dza hi sto ry cz na, zmia ny demo gra fi cz ne, ist nie nie i dzia -

łanie okre úlo nych gałÍzi prze mysłu b¹dü spe cy fi cz nych in sty tu cji.

Z dru giej zaú stro ny, społecz noúÊ lo ka l na od no si siÍ do wspó l nych cech

i zain te re so waÒ jej mie sz ka Ò ców, na przykład: jÍ zy ka, zwy cza jów, kla -

sy społecz nej, przy nale ø no úci kultu rowo- ra so wej. Po wszech nie uwa øa

siÍ, øe tego rodzaju cechy wyróøniaj¹ dan¹ społecznoúÊ lokaln¹ jako

pod miot nie za le ø ny od bli sko úci geo gra fi cz nej jej człon ków. Wska za ne

wy øej dwa wy mia ry po jÍ cia „społecz no úci lo ka l nej” czÍ sto siÍ prze ni -

kaj¹. Dzieje siÍ tak zwłaszcza w wielu starych miastach, gdzie procesy

imi gra cy j ne i ru chy osie d le Ò cze stwo rzyły geo gra fi cz nie wyod rÍ b nio ne

dzie l ni ce, w ra mach któ rych wy kształciły siÍ spe cy fi cz ne ze sta wy cech

so cjo logi cz nych 2 . W jÍ zy ku po to cz nym, w od nie sie niu do geo gra fi cz -

1 R.J. Chaskin: Per spe kti ves on neig hbo r ho od and com mu ni ty: A re view of the li -

te ra tu re , “Social Service Review” 1997, vol. 71, nr 4; R. Sampson: What “com mu ni -

ty” sup p lies , [w:] R. Ferguson, W. Dickens (eds): Ur ban Pro blems and Com mu ni ty

De ve lo p ment , Bro o kings In sti tu tion Press, Wa s hin g ton 1999).

2 Zobacz na przykład: C. Golab: The ge o gra p hy of neig hbo r ho od , [w:] R.H. Bayer

(ed.): Neig hbo r ho ods in Ur ban Ame ri ca , Ken ni kat, Port Wa s hin g ton NY., 1982;

D.S. Massey: Et h nic re si den tial se gre ga tion: A the o re ti cal syn the sis and em pi ri cal re -

view , “Sociology and Social Research” 1985, vol. 69, nr 3; A. Portes, R.D. Manning:

The im mi grant en c la ve: The o ry and em pi ri cal exa m p les , [w:] S. Olzak, J. Nagel (eds):

Com pe ti ti ve Et h nic Re la tions, Academic Press, Orlando FL. 1986.

Bu do wa nie po ten cjału społecz no úci lo ka l nej

nej prze strze ni, w któ rej ist niej¹ wspó l ne zain tere so wa nia lub ce chy

sym bo li cz ne, te r min społecz noúÊ lo ka l na czÍ sto jest uøy wa ny za mien -

nie z te r mi nem dzie l ni ca . [...].

Zde fi nio wa ne w ten spo sób społecz no úci lo ka l ne mog¹ byÊ zróø ni -

co wa ne we wnÍ trz nie, za tem mo ø na załoøyÊ, øe po sia daj¹ ob sze r ny ze -

staw cech chara ktery sty cz nych. S¹ one fun kcjo nuj¹cymi jed no stka mi

orga niza cyj ny mi, któ re do sta r czaj¹ (i cza sem pro du kuj¹) do bra i usługi.

CzÍ sto s¹ tra kto wa ne jako na tu ra l ne jed no stki po li ty cz ne, wokół któ -

rych mo ø na or ga ni zo waÊ zbio ro we działania. Tworz¹ fi zyczn¹ prze -

strzeÒ, in fra stru ktu rÍ oraz wzo ry in ter akcji. Mog¹ sta no wiÊ za rów no

üródło sie ci re la cji inter perso na l nych, jak i prze strzeÒ, w któ rej do ko -

nuj¹ siÍ te interakcje. Ponadto mog¹ byÊ postrzegane jako jednostki

orga niza cy j ne, któ re kształtuj¹ to ø sa moúÊ mie sz ka Ò ców i po czu cie

przy nale ø no úci do społecznoúci.

Bior¹c pod uwa gÍ, iø społecz no úci lo ka l ne s¹ de fi nio wa ne, do úwia d -

cza ne i wyko rzy sty wa ne przez lu dzi na ró ø ne spo so by, wy da je siÍ zro -

zumiałe, øe s¹ one równieø opisane na wiele odmiennych sposobów. Po-

mi mo tego, øe w ana li zach społecz no úci lo ka l nych czÍ sto pod kre úla siÍ

emo cjo na l ne aspe kty soli da r no úci społecz nej, to wzrost mo bi l no úci

społecze Ò stwa oraz łatwoúÊ prze mie sz cza nia siÍ i komu ni ko wa nia na

od ległoúÊ, po zwa laj¹ utrzy maÊ re la cje, któ re prze kra czaj¹ geo gra fi cz ne

gra ni ce społecz no úci lo ka l nej; wiÍ kszoúÊ bli skich zwi¹zków nie jest juø

za mkniÍ ta w gra ni cach geo gra fi cz nych dzie l ni cy 3 . Ro ú nie li cz ba

społecz no úci, któ re po wstaj¹ nie tyle wsku tek bli sko úci geo gra fi cz nej,

ile z po wo du wspó l nych zain te re so waÒ lub działaÒ, któ re z cza sem zbli -

øaj¹ do sie bie gru pÍ lu dzi. WiÍ zi nie for ma l ne i in stru men tal ne wci¹ø

fun kcjo nuj¹ na po zio mie lo ka l nym, jed nak s¹ one ró ø nie do úwia d cza ne

przez lu dzi. Sto sun ko wo za mo ø ne oso by i lu dzie mo c no zin te gro wa ni

z sze ro ko ro zu mia nym społecze Ò stwem (z po wo du wie ku, wy kształce -

nia, za trud nie nia, zwi¹zku małøe Ò skie go i tym po do bnych) mniej po le -

gaj¹ na społecz no úci lo ka l nej w za kre sie za spo ka ja nia swo ich co dzien -

nych potrzeb. Z kolei dla osób o niøszym statusie materialnym lub mniej

zin te gro wa nych (na przykład dzie ci, ko bie ty z małymi dzie Ê mi, se nio -

rzy, mnie j szo úci ra so we), społecz noúÊ lo ka l na jest pra wdo podo b nie waø -

nym do star czy cie lem dóbr i usług oraz mie j s cem, w któ rym do úwia d -

czaj¹ mniej re la cji o cha ra kte rze in stru men tal nym, a w wiÍ kszym sto p -

3 W.R. Fre un den burg: The de nsi ty of acqua intan ce s hip , “Ame ri can Jo u r nal of So -

ciology” 1986, vol. 92; B. We llman: The com mu ni ty qu e stion: The in ti ma te ne tworks

of East Yorkers , “Ame ri can Jo u r nal of So cio lo gy” 1979, vol. 84, nr 5.

40 Ro bert J. Cha skin, Pru den ce Brown, Su d hir Ven ka tesh, Avis Vi dal

niu s¹ zaan ga øo wa ni w stałe, akty w ne re la cje 4 . Na to miast w dzie l ni -

cach, gdzie nie ma od po wied niej in fra stru ktu ry, in sty tu cji i usług, albo

gdzie ist niej¹ po wa ø ne ba rie ry utrud niaj¹ce ucze st ni cze nie w sie ci in -

ter akcji społecz nych (na przykład prze stÍ pczoúÊ, prze moc) mie sz ka Ò cy

mog¹ próbowaÊ skupiÊ swoje działania i wiÍzi poza , a nie wewn¹trz

swo jej dzie l ni cy 5 .

Społecz no úci lo ka l ne s¹ w ró ø nym sto p niu wy po sa øo ne w za so by, ta -

kie jak na przykład: usługi, in fra stru ktu ra, mie sz ka nia, mie j s ca pra cy,

edu ka cja, do chód i tak da lej, z któ rych mog¹ ko rzy staÊ ich mie sz ka Ò cy.

Zróø ni co wa nie w do stÍ pie do za so bów, ja ki mi dys po nu je społecz noúÊ

lo ka l na, czÍ sto od po wia da se gre ga cji mie sz ka Ò ców ze wzglÍ du na ich

przy na le ø noúÊ do rasy i kla sy społecz nej 6 . Ponad to społecz no úci lo ka l -

ne s¹ dy na mi cz ne: napływaj¹ do nich ko le j ne fale no wych mie sz ka Ò -

ców; w ró ø nych okre sach s¹ wyko rzy sty wa ne na ró ø ne spo so by i do re a -

li za cji ró ø nych ce lów; do ko ny wa ne s¹ in wes ty cje ró ø ne go ro dza ju i na

róøn¹ ska lÍ (albo wy co fa nie siÍ in wes to rów). Gdy zmie nia siÍ cha ra kter

da nej społecz no úci lo ka l nej – w zwi¹zku ze zmia na mi, ja kie na stÍ puj¹

w jej po pu la cji, w ja ko úci i na tu rze do sta r cza nych dóbr i usług oraz

w úro do wi sku na tu ra l nym, in fra stru ktu rze insty tucjo na l nej i mo ø li wo -

úciach wy wie ra nia wpływu przez mie sz ka Ò ców na po li ty ków, któ rzy

kształtuj¹ warunki øycia społecznoúci lokalnej – to zmienia siÍ równieø

potencjał społecznoúci lokalnej.

Bior¹c pod uwa gÍ, iø uøy te cz noúÊ i do úwia d cze nia społecz no úci lo -

ka l nej zmie niaj¹ siÍ na ró ø ne spo so by – w od nie sie niu do prze strze ni

geo gra fi cz nej, za mie sz kuj¹cej j¹ lud no úci, upływu cza su – czy te r min

„po ten cjał społecz no úci lo ka l nej” jest po jÍ ciem uni wer sa l nym? Czym

jest „działaj¹ca” społecznoúÊ lokalna? Czy bÍdzie wygl¹dała tak samo

4 R.S. Ahlbrandt: Neig hbo r ho ods, Pe o p le, and Com mu ni ties , Plenum, New York

1984; K.E. Campbell, B.A. Lee: So u r ces of per so nal ne i g h bor ne tworks: So cial in te -

gration, need or time?, “Social Forces” 1992, vol. 70, nr 4; B.A. Lee, K.E. Campbell,

O. Miller: Ra cial dif fe ren ce in ur ban nei g h bo ring , “So cio lo gi cal Fo rum” 1991, vol. 6,

nr 3; B.A. Lee, K.E. Campbell: Ne i g h bor Ne tworks of Blacks and Whi tes , Un pub li s hed

ma nu s c ript 1993.

5 F. Fu r sten berg: How fa mi lies ma na ge risk and op por tu ni ty in dan ge ro us neig -

hbo r ho ods , [w:] W.J. Wilson (ed.): So cio lo gy and the Pu b lic Agen da , Sage, Ne w bu ry

Park 1993.

6 Zobacz na przykład: P.A. Jargowsky: Po ve r ty and Pla ce: Ghet tos, Bar rios, and

Ame ri can City , Russell Sage Foundation, New York 1997; D.S. Massey, N. Denton:

Ame ri can Apa r t he id. Se gre ga tion and the Ma king of the Un de r c lass , Ha r vard Uni ve r -

sity Press, Cambridge MA 1993; D.S. Massey, M.L. Eggers: The eco lo gy of ine qu a li -

ty: Mi no ri ties and the Con cen tra tion of po ve r ty 1970–1980 , “Ame ri can Jo u r nal of So -

ciology” 1990, vol. 95, nr 5.

Bu do wa nie po ten cjału społecz no úci lo ka l nej

na przed mie úciach i w mia stach, w dzie l ni cach za mo ø nych i ubo gich,

w społecze Ò stwach zróø ni co wa nych i jed no rod nych oraz w społecz no ú -

ciach, w któ rych do mi nu je jed na rasa albo gru pa et ni cz na? Czy mo ø na

mó wiÊ o po ten cja le w li cz bie po je dyn czej, czy teø społecz no úci lo ka l ne

mog¹ po sia daÊ zróø ni co wa ne po ten cjały? W ko Ò cu, bior¹c pod uwa gÍ

zróø ni co wa nie społecz no úci lo ka l nych, czym ró ø niłyby siÍ działania na

rzecz bu do wa nia po ten cjału w ró ø nych dzie l ni cach? W czym byłyby

one po do b ne? W da l szych roz wa øa niach przed sta wi my teo re ty cz ne

ramy od nie sie nia; mamy nad zie jÍ, øe bÍd¹ one po mo c ne w fo r mułowa -

niu od po wie dzi na po sta wio ne po wy øej py ta nia. Ponad to, w ni nie j szym

opra co wa niu prze ana lizu je my wie le fo r ma l nych działaÒ zmie rzaj¹cych

do bu do wa nia po ten cjału, a ta k øe za po moc¹ sche ma tu przed sta wia -

j¹cego teo re ty cz ne ramy od nie sie nia, zi lu stru je my pro ces ge ne ro wa nia

potencjału przykładami tych konkretnych społecznoúci lokalnych.

Sku piaj¹c siÍ na kon kre t nych działaniach ukie run ko wa nych na bu -

do wa nie po ten cjału, po mi nie my nie co trud noúÊ wy ni kaj¹c¹ z du øych

ró ø nic, ja kie ist niej¹ miÍ dzy społecz no úcia mi lo ka l ny mi. Po nie waø do -

bór społecz no úci lo ka l nych, w któ rych rea li zo wa ne s¹ działania ukie -

run ko wa ne na bu do wa nie po ten cjału, jest ce lo wy, to i zróø ni co wa nie

przykładów społecz no úci lo ka l nych w przy woływa nym ba da niu jest

sto sun ko wo ogra ni czo ne. S¹ to naj czÍ úciej ubo gie społecz no úci lo ka l ne

w du øej mie rze za mie szki wa ne przez mnie j szo úci ra so we. Jed nak mimo

pa nuj¹cego w nich ubó stwa, społecz no úci te maj¹ ko m p let mo ø li wych

do ziden tyfi ko wa nia „za so bów”, z któ rych mog¹ ko rzy staÊ ich mie sz -

ka Ò cy. Działania zo rien to wa ne na bu do wa nie po ten cjału były rea li zo -

wa ne na pod sta wie ist niej¹cych za so bów lo ka l nych, a ich ce lem było

uru cho mie nie pro ce su trwałej po pra wy sy tu a cji by to wej ro dzin i dzieci

oraz poprawy funkcjonowania instytucji.

Bior¹c pod uwagÍ istotn¹ rolÍ, jak¹ społecznoúci lokalne pełni¹

w øy ciu co dzien nym ich mie sz ka Ò ców oraz wzglÍd ny nie do sta tek (ale

nie brak) za so bów, bu do wa nie po ten cjału w tych społecz no úciach lo -

ka l nych, któ re s¹ przed mio tem ana li zy w na szym ba da niu, wy ma ga

ci¹głej i bar dziej in ten sy w nej pra cy nad za so ba mi lo ka l ny mi (na

przykład wo lon ta riu sze, in sty tu cje, or ga ni za cje, re la cje) niø w społecz -

no úciach za mo ø nych. Oso by, któ re osi¹gnÍły wy øszy stan dard øy cia,

po sia daj¹ wiÍ cej za so bów pry wa t nych, z któ rych mog¹ ko rzy staÊ, aby

za spo ko iÊ swo je po trze by na sze r szym ryn ku. W za mo ø nych dzie l ni -

cach po ten cjał ist nie je w lu dziach i lo ka l nych in sty tu cjach nor ma ty w -

nych, któ re by waj¹ le piej wy po sa øo ne we własne za so by, a ponad to

02 Edukacja środowiskowa - Chaskin, Brown - Budowanie potencjału społeczności lokalnej - red Kaźmierczak.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: