65_026.pdf
(
200 KB
)
Pobierz
141336355 UNPDF
Radio Retro
R a d i o
b e z
b a t e r i i
i
z a s i l a c z a
czyli
zbuduj odbiornik detektorowy
Uziemienie
W instalacjach radiowych, zarówno odbior−
czych, jak i nadawczych uziemienie spełnia
ważną rolę. Wraz z anteną stanowi bowiem
okładziny kondensatora antena−ziemia. Powin−
no zatem charakteryzować się możliwie małą
opornością pomiędzy warstwami ziemi
a przedmiotem stanowiącym uziemienie. Opor−
ność dobrego uziemienia wynosi do 3Ω a śre−
dniego do 30Ω. Powyżej 30Ω to uziemienie
prowizoryczne. Jakość uziemienia zależy
przede wszystkim od jego wielkości, głęboko−
ści i wilgotności gruntu. Jako ciekawostkę po−
dam, że pierwsza warszawska radiostacja dłu−
gofalowa posiadała uziemienie z odpowiednio
ułożonego i głęboko zakopanego drutu mie−
dzianego o długości sumarycznej około 400km.
Dobre uziemienie jest w stanie zniwelo−
wać mankamenty zbyt krótkiej anteny a tak−
że znacznie poprawić odbiór w rejonach zur−
banizowanych i z wysokim poziomem za−
kłóceń. W przypadku odbiorników detekto−
rowych uziemienie jest niezbędne.
Dla wielu mieszkańców miast, jedynym
dobrym uziemieniem będzie instalacja wodo−
ciągowa lub centralnego ogrzewania. Pamię−
tajmy jednak, aby przewód uziemienia nie
był nadmiernie długi i obej−
mą solidnie zamocowany do
oczyszczonej rury.
Kto natomiast posiada możli−
wości, może wykonać dobre uzie−
mienie indywidualne. W tym celu do
ocynkowanego wiadra, starego kotła itp.
należy przylutować miedziany przewód do−
prowadzający o średnicy około 2mm. Następ−
nie przedmiot uziemienia należy zakopać do
wilgotnego gruntu na głębokości około 2 do
3m. Dla "zatrzymania" wilgoci w wykopie,
wokół naszego przedmiotu można rozsypać
nieco materiału higroskopijnego np. koksu.
Łatwiejszym do wykonania uziemieniem,
może być wbita w ziemię rura o średnicy ok.
50mm i długości 3m. Przewód uziemienia
należy przylutować lub zamocować obejmą
do wystającego z ziemi końca rury. Dla
zwiększenia wilgotności gruntu możemy od
czasu do czasu wokół uziemienia rozsypać
nieco soli kuchennej. Drugi koniec przewodu
uziemienia łączymy do dolnego zacisku
przełącznika antena−ziemia.
Rysunek 11
przedstawia kompletną instalację odbiornika.
Część 3
Mniejszy gabarytowo kondensator z dielek−
trykiem stałym może pochodzić z odbiornika
detektorowego lub starego lampowca o bez−
pośrednim wzmocnieniu. W odbiornikach
lampowych, interesujący nas kondensator
występuje w obwodzie sprzężenia zwrotnego
a jego pojemność wynosi zwykle około
500pF. Oczywiście nie zalecam demolowa−
nia kompletnych aparatów. Wskazuję jedynie
na źródło i miejsce występowania.
W razie trudności ze zdobyciem takiego
kondensatora, możemy wybrać coś z bardziej
dostępnych kondensatorów powietrznych. Do−
skonały będzie, niewielki, jednosekcyjny kon−
densator stosowany nigdyś w odbiornikach
VE301. Może to być także dwusekcyjny kon−
densator pochodzący z takich odbiorników jak:
Pionier, Mazur, Aga, Stolica itp.. Kondensatory
te oznaczone są symbolem KPD−465. Liczba
465 oznacza pojemność każdej z dwóch sekcji
i wyrażona jest w pF. Dla naszych potrzeb uży−
jemy więc tylko jednej sekcji. Druga pozostaje
niewykorzystana,
ponieważ konstruk−
cja agregatu nie po−
zwala na jej mecha−
niczne odłączenie.
Stałe dostrojenie
do silnej stacji lo−
kalnej można rów−
nież zrealizować
Kondensatory
W układach odbiorników detektorowych wy−
stępują najczęściej dwa kondensatory.
Pierwszy z nich, kondensator papierowy
lub lepiej współczesny styrofleksowy o po−
jemności 1000 do 2000pF, włączony jest
równolegle do gniazd słuchawek. Rolę, jaką
spełnia, omówiłem wcześniej.
Drugi to kondensator zmienny obrotowy,
służący dostrojeniu odbiornika do żądanej
częstotliwości. Zwykle są to kondensatory
o pojemności maksymalnej 500pF i do takiej
pojemności wykonywane były cewki. Z teo−
retycznego punktu widzenia, ze względu na
mniejsze straty powinien to być kondensator
z dielektrykiem powietrznym. Praktycznie
jednak, ze względu na koszty, stosowano tań−
sze kondensatory z dielektrykiem stałym
w postaci bakelizowanego papieru. Często
stosowane kondensatory tego typu przed−
stawiają
rysunki 12a
i
12b
. W naszym
odbiorniku możemy zatem zastosować każdy
kondensator o pojemności 500pF, zarówno
z dielektrykiem stałym, jak i powietrznym.
Rys. 11
Rys. 12a
Rys. 12b
26
Elektronika dla Wszystkich
Radio Retro
bez użycia kondensatora zmiennego. W tym
przypadku zastosujemy normalny kondensa−
tor, a jego pojemność należy dobrać do−
świadczalnie w zależności od częstotliwości
lokalnego nadajnika.
W odbiornikach strojonych indukcyjnie
kondensator strojeniowy jest zbędny.
membrany od magnesów osłabia siłę odbioru
zaś zbyt bliska, stykając się z magnesem spo−
woduje zniekształcenia.
Głośniki tubowe z lat 20. łączymy do
odbiornika bezpośrednio. Oporność cewki tych
głośników wynosi bowiem około 2000
.
linami i średnicy wewnętrznej około 50mm.
Wodbiornikach detektorowych średnica cewek
nie jest krytyczna. Ważniejsza jest liczba zwo−
jów. Uzwojenie należy wykonać drutem nawo−
jowym w bawełnie, jedwabiu lub emalii. Śre−
dnica drutu od 0,3 do 0,6mm. Początek i koniec
uzwojenia należy odpowiednio przewlec przez
dwa lub trzy otworki, zabezpieczając cewkę
przed rozwijaniem. Sposób nawijania polega
na prowadzeniu drutu na przemian przez szcze−
liny raz z jednej, a następnie z drugiej strony
krążka. Cewka wykonana niezbyt grubym
drutem (gruby drut źle się układa) wygląda
bardzo efektownie. Liczba zwojów cewek dla
różnych długości fal podaje poniższa tabela.
Skala
Odbiornik strojony kondensatorem zmien−
nym powinien być wyposażony w skalę uła−
twiającą strojenie.
Kondensatory zmienne wszystkich typów
posiadają osiowy kąt obrotu wynoszący 180°.
Należy więc przygotować skalę zawartą w tych
granicach. Najprościej będzie zastosować po−
krętło kołnierzowe z odpowiednią skalą. Rów−
nie prosta do wykonania jest skala podkówko−
wa przymocowana do obudowy. Skalę taką ła−
two wykonać używając np. kątomierza szkol−
nego. Pokrętło w tym przypadku należy zaopa−
trzyć w "strzałkę" sięgającą podziałki skali.
Oczywiście istnieją także inne sposoby
wykonania skali. Wystarczy wspomnieć
o szerokich możliwościach grafiki kompute−
rowej, lub technologii "Grawerton" dostępnej
w zakładach grawerskich. Korzystając z wie−
lu nowoczesnych metod, możemy wykonać
bardzo efektowną i dekoracyjną skalę lub też
całą płytę czołową naszego odbiornika.
Słuchawki
Prawidłowy i dostatecznie głośny odbiór au−
dycji odbiornika detektorowego zapewniają
słuchawki o oporze dla prądu stałego w gra−
nicach od 500 do około 2000Ω. Pamiętajmy,
że wartość ta dotyczy jednej słuchawki, która
wewnątrz zawiera dwie najczęściej szerego−
wo połączone cewki. Tak więc, para słucha−
wek zwykle także połączonych szeregowo,
posiada podwojony opór sumaryczny. Tak
szeroki, dopuszczalny zakres oporności
umożliwia równoległe podłączanie do
odbiornika dwóch par słuchawek. Rozwiąza−
nie takie spotykamy w wielu fabrycznych
i amatorskich odbiornikach detektorowych.
Gdy oporność naszych słuchawek ("stare−
go typu") odbiega od podanych wartości, na−
leży sprawdzić sposób łączenia cewek i słu−
chawek w parze. W przypadku połączenia
równoległego możemy zmienić na łączenie
szeregowe. Pamiętajmy o łączeniu końca
jednej cewki z początkiem następnej, w prze−
ciwnym razie słuchawki będą źle działały
i ulegną rozmagnesowaniu.
Z przeprowadzonych doświadczeń wyni−
ka, że także możliwy, choć słabszy odbiór,
będzie na słuchawkach o oporze całkowitym
około 100Ω. Współczesne słuchawki o je−
szcze mniejszym oporze możemy podłączyć
do odbiornika przez transformator głośniko−
wy z radia lampowego. Ze względu na
sprawność, jego rdzeń powinien być możli−
wie duży. Do odbiornika łączymy uzwojenie
pierwotne (cienki drut). W celu lepszego do−
pasowania uzwojenia wtórnego do oporności
słuchawek należałoby powiększyć go o kil−
kadziesiąt zwojów. Dobre wyniki możemy
osiągnąć stosując transformator głośnikowy
i duży, wysokiej sprawności głośnik lub ko−
lumnę głośnikową dużej mocy.
Najbardziej optymalnym i oryginalnym
rozwiązaniem będzie jednak użycie pary słu−
chawek o oporze całkowitym od około 3000
do 4400Ω. Słuchawki takie, oznaczone sym−
bolami np. TA56M lub TA4 pochodzące
z wyprzedaży zapasów wojskowych funkcjo−
nują wśród krótkofalowców i hobbystów.
Ideałem będą jednak oryginalne słuchawki
z czasów świetności odbiorników detektoro−
wych. Niestety, trafiające się egzemplarze są
najczęściej w bardzo złym stanie technicznym.
O jakości słuchawek świadczy przede
wszystkim siła magnesów i stan membrany.
Dobra membrana nie może być pogięta i sko−
rodowana. Jej zamocowanie w obudowie na−
leży wyregulować podkładkami z cienkiego
i sztywnego papieru. Zbyt duża odległość
Liczba zwojów
każdej z cewek L
1
i L
2
Bez kondensatora C Z kondensatorem 200 pF Z kondensatorem 500 pF
25
Długość odbieranej fali w metrach
150
÷
200
200
÷
300
350
÷
500
35
200
÷
300
300
÷
450
500
÷
750
50
300
÷
450
450
÷
650
750
÷
1100
75
450
÷
600
650
÷
900
1050
÷
1700
100
600
÷
1050
900
÷
1400
1600
÷
2500
150
1050
÷
1700
1400
÷
2000
2000
÷
3800
Przy zbyt krótkiej ante−
nie, liczba zwojów obu ce−
wek można nieco (do−
świadczalnie) zwiększyć.
Po wykonaniu dwóch iden−
tycznych cewek, do jednej
powinniśmy dokleić lub
przynitować uchwyt umoż−
liwiający manipulowanie wariometrem. Przy−
kładowe rozwiązanie ilustruje
rysunek 15
.
W następnej kolejności cewkę L2, bez
uchwytu, mocujemy np. pinezką, poziomo do
drewnianej płyty podstawy odbiornika. Ko−
niec uzwojenia cewki L2 łączymy do zacisku
uziemienia. Natomiast jej początek odcin−
kiem cienkiego elastycznego przewodu
z końcem cewki L1. Początek cewki L1, tak−
że elastycznym przewodem łączymy z zaci−
skiem anteny. Cewka L1, wyposażona w uch−
wyt, musi być ruchoma z możliwością przy−
łożenia do cewki L2 obu jej płaszczyznami.
Dla zabezpieczenia uzwojeń przed uszkodze−
niem, cewkę L2 przymocowaną do podstawy
należy osłonić (przykryć) kawałkiem tektury.
Strojenie odbiornika polega na przesuwa−
niu jedną lub drugą płaszczyzną ruchomej
cewki L1 względem L2.
Gdy cewka L1 leży dokładnie nad cewką
L2 i kierunki zwojów są w nich przeciwne,
aparat jest dostrojony na najkrótszą falę
z tych, które może odebrać. Odsuwając cew−
kę L1, stroimy odbiornik na falę coraz dłuż−
szą. Odwrotne przyłożenie cewki L1 spowo−
duje zgodność kierunku zwojów, umożliwi
odbiór fal najdłuższych.
W niewielkiej odległości od silnej stacji
nadawczej, szczególnie przy dobrej antenie
zewnętrznej, dostrojenie może być bardzo
nieostre. W tym przypadku można zastoso−
wać jedną nieruchomą cewkę zawierającą su−
mę zwojów cewek L1 i L2.
Ten łatwy do wykonania odbiornik, tak jak
inne, umożliwia szereg eksperymentów. Zamiast
podanych wartości kondensatorów, można
Rys. 15
Budowa odbiorników
a. Odbiornik z wariometrem
Przedstawiony jest
na
rysunku 13
,
jest najprostszym
odbiornikiem prze−
znaczonym do
odbioru jednej sta−
cji lokalnej. Cechą
charakterystyczną odbiornika są dwie koszy−
kowe cewki wykonane w formie wariometru.
(W tym wykonaniu zwane również sprzęga−
czem). Odbiornik może odbierać w szerokim
zakresie fal od 150 do 3800m. Dopasowanie
do długości fali lokalnej stacji polega na za−
stosowaniu cewek z odpowiednią liczbą
zwojów oraz pojemności równolegle włączo−
nego kondensatora C.
Dwie jednakowe cewki (wariometr) wyko−
namy na krążkach w twardej i sztywnej tektury,
preszpanu, cienkiego tekstolitu lub innego do−
stępnego tworzywa. Krążek i sposób nawijania
cewki ilustruje
rysunek 14
. W przygotowanych
krążkach wycinamy promieniste szczeliny
o szerokości od 3 do 4mm. Zawsze nieparzysta
liczba szczelin,
np.: 7, 9, 11, 13
oraz średnica we−
wnętrzna i ze−
wnętrzna cewki
zależy od liczby
zwojów. Dla
większych cewek
zastosujemy
krążki z 13 szcze−
Rys. 14
Elektronika dla Wszystkich
27
Ω
Rys. 13
Radio Retro
dobierać inne lub zastosować kondensator
zmienny. Także szeregowe lub równolegle włą−
czenie pojemności stałej, ewentualnie zmien−
nej, powoduje zmianę długości odbieranej fali.
b. Odbiornik z cewką cylindryczną
Bardzo prosty odbiornik do
stałego dostrojenia przed−
stawia
rysunek 16
.
Cewkę tego odbiornika
nawijamy drutem o średni−
cy od około 0,5mm na do−
branym cylindrycznym kor−
pusie o średnicy od około
80 do 90mm. Dla zakresu
300 do 600m powinna za−
wierać około 150 zwojów. Dla zakresu 800 do
1400m około 300 zwojów. Cewkę nawijamy
drutem w emalii zwój obok zwoju.
Dostrojenie do żądanej stacji polega na
wyszukaniu odpowiedniego zwoju cewki od
"strony" uziemienia. W tym celu igłą lekar−
ską podłączoną krokodylkiem do reszty ukła−
du odbiornika nakłuwamy emalię drutu, wy−
szukując miejsce najlepszego odbioru. Do
wyszukanego punktu lutujemy, wg schematu,
uziemienie i jeden przewód słuchawek. Wol−
ny "dolny" koniec cewki pozostawiamy nie
podłączony. Przy zmianie anteny na inną, po−
nownie dostrajamy odbiornik.
Z odbiornika możemy tworzyć różnorakie
mutacje z zastosowaniem szeregowych lub
równoległych kondensatorów oraz zmiennej
liczby zwojów cewki z odczepami.
c. Odbiornik z cewkami wymiennymi
W odbiorniku
przedstawionym
na
rysunku 17
proponuję zastoso−
wać wymienne
cewki komórko−
we, które umożliwiają odbiór fal o długości
od 200 do 2500m. Strojenie odbiornika
odbywa się kondensatorem zmiennym o ma−
ksymalnej pojemności 500pF.
Jak wynika ze schematu, aparat posiada
dwa gniazda antenowe. Umożliwiają one
szeregowe lub równoległe włączenie kon−
densatora strojeniowego w obwód cewki.
Odbiór dłuższej fali (kondensator równo−
legły) nastąpi przy włączeniu anteny do gnia−
zda A1 i połączeniu przełącznikiem lub zwo−
rą gniazd A2 i Z (gniazdo uziemienia).
Włączając natomiast antenę do A2, należy
rozłączyć gniazda A2 i Z. W tym układzie, na
tej samej cewce, uzyskamy odbiór fal krót−
szych niż w połączeniu poprzednim.
Zakres odbieranych fal oraz liczby zwo−
jów poszczególnych cewek znajdziemy w
ta−
beli poniżej
.
Mimo że wykonanie cewek komórko−
wych bywa dla niewprawnych nieco kłopo−
tliwe, warto spróbować. Umiejętność wyko−
nania tego rodzaju cewek może przydać się
także, przy rekonstrukcji wczesnych odbior−
ników lampowych z lat 20.
Liczba
zwojów cewki L Antena podłączona do A2 Antena podłączona do A1
25
Długość odbieranej fali w metrach
dowe. Odległość między
liniami wyznacza szero−
kość cewki i wynosi naj−
częściej od 15 do
25mm. Następnie obie
linie dzielimy na nie−
parzystą (11 − 25) równych odcinków. W wy−
znaczonych miejscach w obu rzędach, na−
przeciw siebie, wbijamy gwoździe. Wygląd
gotowego szablonu ilustruje
rysunek 21
. Dla
ułatwienia wykonania cewek gwoździe nale−
ży ponumerować. W dalszej kolejności, mię−
dzy rzędami gwoździ umieszczamy dopaso−
wany pasek preszpanu, na którym nawijamy
cewkę. Preszpan, niezbyt cia−
sno owinięty na wałku, ułatwi
nam zsunięcie gotowej cewki
z szablonu. Na szablonie cylin−
drycznym możemy zasadniczo
wykonać dwa rodzaje cewek
w kilku odmianach.
180
÷
300
35
250
÷
400
50
do 250
350
÷
600
75
250
÷
400
500
÷
950
Rys. 20
100
400
÷
550
600
÷
1200
150
600
÷
850
1000
÷
1900
200
800
÷
1100
1400
÷
2600
Rys. 16
Zamiast cewek komórkowych, możemy
wykonać wcześniej poznane cewki koszyko−
we. Liczba zwojów dla obu rodzajów cewek
podaje tabela. Cewki koszykowe i komórko−
we posiadają duże walory dekoracyjne. Este−
tycznie wykonane i zaopatrzone w cokoły jak
na rysunku 8 będą ozdobą każdego odbiorni−
ka. Do wykonania cewek konieczny będzie
drut nawojowy o średnicy od 0,3 do 0,5mm
w bawełnie lub jedwabiu. Drut taki można,
jeszcze na szczęście, wyszperać w warszta−
tach naprawy silników elektrycznych.
Różne odmiany cewek komórkowych wy−
konujemy na szablonach w postaci drutów
(gwoździ) osadzonych na drewnianej płycie
lub walcu. Każda z cewek nawinięta którym−
kolwiek z przedstawionych poniżej sposo−
bów nadaje się do naszego odbiornika.
Rys. 21
Rys. 22
Rys. 17
Szablon płaski jednorzędowy
Na kawałku deski, sklejki lub płyty wiórowej
kreślimy okrąg o średnicy np. 50mm. Obwód
wykreślonego koła dzielimy na nieparzystą
liczbę (7, 9, 11, 13 ...) równych części. Śre−
dnica okręgu oraz liczba odcinków zależy od
liczby zwojów i wpływa raczej na mecha−
niczne i estetyczne własności cewki. Okrąg
mniejszy z proporcjonalnie mniejszą liczbą
odcinków zastosujemy dla cewek z niewielką
liczbą zwojów.
W punktach podziału okręgu wbijamy
gwoździe f2 o długości 40mm. Aby ułatwić
wyjmowanie gwoździ po nawinięciu cewki,
dobrze będzie wcześniej
wywiercić otworki o nieco
mniejszej średnicy.
Na szablonie jednorzędo−
wym możemy sporządzić
dwie odmiany cewek. Pierw−
szą, przedstawioną na
rysun−
ku 18
, otrzymujemy nawija−
jąc drut z pominięciem jedne−
go gwoździa. Drugą odmia−
nę, przedstawioną na
rysun−
ku 19
, częściej stosowaną
otrzymamy pomijając za każ−
dym krokiem dwa gwoździe.
Rysunek 22
pokazuje rozwinięcie i sche−
mat nawijania cewki na szablonie z piętna−
stoma gwoździami w każdym rzędzie.
Inną odmianą cewki wykonanej na tym
samym szablonie może być rzadziej stosowana
cewka, nawinięta
wg schematu
przedstawionego
na
rysunku 23
.
Rys. 24
Rys. 18
Rys. 19
Drugi rodzaj cewki z uzwojeniem krzyżo−
wym możemy wykonać na szablonie np.
z dwudziestoma pięcioma gwoździami. Roz−
winięcie szablonu i sposób nawijania przed−
stawia
rysunek 24
. Rozpoczynając nawija−
nie, należy początek drutu zamocować do
gwoździa 1 i przeprowadzić do gwoździa 14
w drugim rzędzie. Następnie prowadzimy
drut do gwoździa 2 w pierwszym rzędzie
i dalej do 15 w drugim rzędzie itd. Co kilka−
naście zwojów cewkę nasączamy rzadkim
klejem acetonowym. Po wyschnięciu kleju,
ostrożnie wyjmujemy gwoździe i zsuwamy
cewkę z szablonu.
Szablon płaski dwurzędowy
Dwa rzędy gwoździ rozmieszczamy na okrę−
gach o średnicach np. 50 i 70mm. Tak jak po−
przednio, okręgi dzielimy na nieparzystą
liczbę części. Szablon i sposób nawijania
cewki ilustruje
rysunek 20
.
Szablon cylindryczny
Na drewnianym wałku o średnicy 50mm na−
leży wyznaczyć dwie równoległe linie obwo−
Antoni Iwanczewski
28
Elektronika dla Wszystkich
Rys. 23
Plik z chomika:
ryszard9922
Inne pliki z tego folderu:
01_03.pdf
(4144 KB)
01_02.pdf
(3229 KB)
01_01.pdf
(1977 KB)
01_08.pdf
(3497 KB)
01_07.pdf
(2238 KB)
Inne foldery tego chomika:
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin