Higiena wieku rozwojowego:
Medycyna wieku rozwojowego – obejmuje ocenę rozwoju i zdrowia dziecka od momentu poczęcia aż do osiągnięcia pełnej dojrzałości biologicznej. Swoją opieką obejmuje okresy:
- prenatalny
- noworodkowy
- niemowlęcy
- przedszkolny
- szkolny
Medycyna szkolna – zajmuje się teoretycznie i praktycznie rozwojem i zdrowiem uczniów w ich indywidualnym aspekcie zdrowotnym i w kontekście współzależności z procesem nauczania i wychowania oraz środowiska szkolnego. Swoim zakresem obejmuje:
- problemy auksologiczne (rozwoju)
- problemy opieki zdrowotnej dzieci i młodzieży szkolnej
- zagadnienia zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego nad środowiskiem szkolnym i procesem nauczania
- orzecznictwo lekarskie dla potrzeb szkolnych
- promocja zdrowia
Medycyna szkolna jest nauką z pogranicza:
- medycyny – czerpie z niej wiedzę o organizmie i jego zależności od otoczenia
- psychologii – wiedza psychologiczna jest konieczna do rozważań z zakresu higieny psychicznej
- pedagogiki – wykorzystuje wiedzę dotyczącą teorii nauczania i wychowania.
Higiena szkolna zajmuje się:
- higieną środowiska
- higieną procesu nauczania
- higieną procesu wychowania.
Zadania medycyny szkolnej i lekarza szkolnego:
- profilaktyka zdrowia uczniów
- nadzór medyczny nad rozwojem psychofizycznym dzieci i młodzieży
- ochrona zdrowia uczniów
- opieka nad uczniami przewlekle chorymi i niepełnosprawnymi
- zapobiegawczy nadzór sanitarny nad środowiskiem szkolnym
- bieżący nadzór sanitarny nad środowiskiem szkolnym
- oświata zdrowotna i edukacja zdrowotna dzieci i rodziców
- współdziałanie w wychowaniu fizycznym uczniów
- wstępna preorientacja zawodowa.
W zakresie świadczeń profilaktycznych przeprowadzane są:
- masowe badania przeglądowe
- badania okresowe
- szczepienia ochronne
- okresowe przeglądy stomatologiczne, fluorkowanie w celu zapobiegania próchnicy zębów
Orzecznictwo lekarskie dla potrzeb szkolnych obejmuje:
- orzecznictwo lekarskie w zakresie dojrzałości szkolnej
- orzecznictwo lekarskie w zakresie poradnictwa zawodowego oraz przeciwwskazań do wykonywania konkretnego zawodu
- kwalifikacja dzieci do szkół i zakładów specjalnych (szkoły specjalne dla dzieci niedorozwiniętych umysłowo, głuchych i głuchoniemych, niewidomych i niedowidzących, kalekich w zakresie narządów ruchu oraz przewlekle chorych)
- orzecznictwo lekarskie w wychowaniu fizycznym i sporcie szkolnym
- orzecznictwo lekarskie w niepowodzeniach szkolnych (tj. wyraz dysproporcji między wymaganiami szkoły a wynikami nauczania osiąganymi przez poszczególnych uczniów)
- orzecznictwo lekarskie w trudnościach wychowawczych
- kwalifikacja dzieci na kolonie i obozy
WYCHOWANIE – całokształt procesów i czynności związanych z oddziaływaniem środowiska zewnętrznego – społecznego, przyrodniczego – na człowieka, zamierzających do pełnego rozwinięcia osobowości człowieka i przygotowania go do życia w społeczeństwie.
Istotnym problemem w edukacji są niepowodzenia szkolne. Czynnikami, które je determinują są:
a) przyczyny intelektualne będące często następstwem wad genetycznych
b) dysleksja – trudności nabywania umiejętności czytania pomimo zachowanej w normie inteligencji i prawidłowych warunków socjokulturowych
c) przyczyny społeczne
d) przyczyny emocjonalne
e) przyczyny pedagogiczne – najczęściej wynikające ze specyfiki szkoły
f) przyczyny zdrowotne.
Wśród przyczyn zdrowotnych, obok chorób przewlekłych, istotną rolę odgrywają:
- charakteropatia (organiczne uszkodzenie mózgu) – powoduje zmiany charakteru ucznia, rzutuje na jego zachowanie się, nadmierną pobudliwość lub spowolnienie psychoruchowe, dużą wrażliwość i chwiejność emocjonalną, trudności w skupieniu uwagi
- psychopatia – stan ilościowych odchyleń w cechach osobowości o podłożu konstytucjonalnym, bez zmian organicznych mózgu
- nerwica dziecięca – czynnościowe schorzenie układu nerowego, np. zmiany w usposobieniu , niepokój ruchowy, zaburzenia snu, fobie szkolne
- dysleksja
Rozwój ruchowy jest ściśle związany z rozwojem psychicznym, umysłowym, emocjonalnym
Do najczęstszych nieprawidłowości rozwoju psychomotoryki należą zaburzenia:
- postrzegania: wzrokowego, słuchowego, czuciowo-ruchowego
- orientacji przestrzenno-czasowej, orientacji w ocenie stron (lewa, prawa)
- zaburzenia jednostronnej przewagi (dominacji np. oka, ręki, nogi)
- ogólnej sprawności motorycznej, zwłaszcza sprawności rąk.
Nadpobudliwość psychoruchowa objawia się w trzech sferach rozwojowych:
- ruchowej – nadpobudliwość
- emocjonalnej – nadwrażliwość
- umysłowej – niezdolność do koncentrowania uwagi i zapamiętywania.
Metody kontroli rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży:
Metody opisowe:
1. Bilanse zdrowia
okresowe, powszechne badania lekarskie, prowadzone wg ujednoliconej metodyki dla poszczególnych grup wiekowych, a doprowadzające w indywidualnym przypadku do oceny stanu zdrowia i rozwoju dziecka. Przeprowadzane są w wieku: 0,2,4,6,10,14 i 18 lat. Otrzymuje się bilans pozytywnych i negatywnych zjawisk zdrowotnych. Służą wczesnej wykrywalności wad rozwojowych i chorób przewlekłych oraz ustaleniu leczenia.
2. Badania między bilansowe
Przeprowadzane między przedziałami badań bilansowych. Prowadzone są przy zagrożeniu wystąpienia zjawisk patologicznych w danej populacji lub celem potwierdzenia, że określone zjawiska patologiczne już zaistniały (np. nowe przypadki gruźlicy).
3. Badania przesiewowe
Masowe badania lekarskie, nastawione na kontrolę rozwoju dziecka, jego sprawność i wydolność, wczesną diagnostykę wad wrodzonych i innych odchyleń od prawidłowego stanu zdrowia i rozwoju. Przeprowadza się je za pomocą testów diagnostycznych. Mają na celu wyselekcjonowanie z danej zbiorowości dzieci, które prawdopodobnie są chore na określoną chorobę lub dotknięte określoną wadą.
Metody graficzne
1. Tabele wagowo – wzrostowe
Daje obraz kinetyki i dynamiki rozwoju. Badana jest korelacja dwóch cech – wysokości i masy ciała – w zależności od wieku. Określenie wieku rozwojowego polega na porównaniu wielkości odpowiednich cech dziecka ze średnimi arytmetycznymi dla danej populacji.
2. Siatki wentylowe
Określa się, jakiemu procentowi odpowiada badana cecha. Za prawidłowy rozwój dziecka uważa się, gdy badana cecha mieści się między 3 a 97 centylem. Norma odpowiada 94% badanej populacji. Jeśli wartości są poza w/w granicami jest to sygnał do przeprowadzenia badań klinicznych takiego dziecka. Na podstawie siatek wyodrębnia się grupy dyspanseryjne.
3. Morfogramy ( profile rozwojowe)
Służy do określania kształtowania sięwzajemnych proporcji ciała. Pozwala na ocenę stanu rozwoju licznych cech somatycznych łącznie. Na podstawie morfogramów można wnioskować o przyspieszeniu lub opóźnieniu rozwoju.
Ocena rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży:
Rozwój biologiczny organizmu żywego jest to stały proces przystosowywania się do warunków życia w środowisku zewnętrznym w związku ze zmianami, którym wraz z upływem czasu ulega jego struktura i właściwości środowiska wewnętrznego.
Rozwój somatyczny jest procesem ciągłym i stanowi łańcuch następujących po sobie, wzajemnie się nakładających zmian: niemowlęctwo, wiek poniemowlęcy, przedszkolny, szkolny, okres pokwitania, młodzieńczy.
Rozwój fizyczny – konsekwentny ciąg zmian prowadzący organizm ludzki do osiągnięcia samodzielnej egzystencji i możliwości przedłużenia swego istnienia przez wydanie potomstwa. To całokształt przemian biofizycznych i biochemicznych zachodzących w organizmie od momentu poczęcia do momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej biologicznej. Jego elementami składowymi są:
- wzrastanie – zwiększanie masy i rozmiarów ciała
- różnicowanie – zmiany prowadzące do odrębności struktur
- dojrzewanie – doskonalenie się, dostrojenie funkcji poszczególnych narządów i układów w ramach układu
AKCELERACJA – przyspieszenie tempa rozwoju fizycznego w kolejnych pokoleniach.
Biomedyczne skutki akceleracji:
- zwiększająca się dysproporcja pomiędzy tempem rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka
- skrócenie okresu dzieciństwa
- wydłużenie okresu prokreacji
- osiąganie wyższego wzrostu i większej masy ciała
- wcześniejszy wiek wystąpienia pierwszej miesiączki.
Ujemne skutki akceleracji (dysharmonia pomiędzy tempem rozwoju fizycznego i psychicznego):
- niedostosowania społeczne
- konflikty wewnątrz- i zewnątrzpokoleniowe
- narkomania
- lekomania
- alkoholizm
- nikotynizm
- niepożądane ciąże
- niepowodzenia szkolne
- nerwice dziecięce
- próby i zgony samobójcze
TREND SEKULARNY – tendencja przemian na przestrzeni wieków – to ciąg zmian genotypowych zachodzących z pokolenia na pokolenie, mający określony kierunek przez dłuższy czas pomimo możliwych krótkotrwałych fluktuacji. Jest miernikiem podnoszenia się poziomu ekonomicznego i kulturowego społeczeństwa.
Zmiany sekularne dotyczące przede wszystkim:
- cech morfologicznych (np. wysokość ciała)
- proporcji ciała
- wydłużenia okresu rozrodczego
- sprawności fizycznej
Wielkość tendencji przemian sekularnych zależy od:
- stabilizacji społeczno – ekonomiczno – politycznej społeczeństwa
- klimatu i wysokości n.p.m.
- przynależności rodziców do grupy społeczno – zawodowej
- diety bogatej w białka i witaminy
- warunków lokalowych
- warunków w szkołach i zakładach pracy
- dzietności rodzin i obciążania pracą fizyczną dzieci
- wypoczynku i zajęć wychowania fizycznego
- liczby godzin snu
- roli kultury
- poziomu trudności pracy
Ocena wieku rozwojowego
Wiek biologiczny (rozwojowy) – rzeczywisty poziom zaawansowania w rozwoju różnych składowych wyrażony w latach, a określony zwykle za pomocą kilku metod stosowanych w ocenie auksologicznej.
- ocena wieku morfologicznego (fizycznego)
Opisywanie przemian w rozmiarach ciała (długości, poszczególne obwody, powierznie, proporcje) bądź w jego masie.
- ocena wieku kostnego
Opiera się na ocenie stopni rozwoju kośca. Pojawienie się jąder punktów kostnienia, zmiany w ich wielkości i kształcie, zespolenie się trzonów z nasadami jest typowe dla określonego wieku i może być prześledzone na podstawie rtg.
- ocena wieku zębowego
Wiek określany jest na podstawie oceny wyrzynania się zębów, ich liczby oraz stadium formowania się.
- ocena rozwoju cech płciowych
Ocenia się trzecio- i czwartorzędowe cechy płciowe, kolejność ich pojawiania się.
- ocena wieku hormonalnego
Mierzy się poziom wydzielania hormonów przez gruczoły dokrewne.
bombelspec