Na czym polega łączność higieny z epidemiologią.doc

(95 KB) Pobierz
Epidemiologia – definicja, cele

Na czym polega łączność higieny z epidemiologią

 

Higiena jest nauką, która bada wpływ środowiska na zdrowie ludności w celu ustalenia związków przyczynowych  pomiędzy czynnikami środowiskowymi a zdrowiem i opracowania na tej podstawie metod i środków profilaktycznych

a)       identyfikacja i określenie czynników środowiska

b)       ocena stanu zdrowia ludności

c)       wykrywanie związków przyczynowych pomiędzy czynnikami środowiskowymi i zdrowiem populacji ludzkich

Do oceny stanu zdrowia i wykrywania związków przyczynowych higiena posługuje się metodami epidemiologicznymi

Epidemiologia – definicja, cele

Nauka o częstości występowania różnych stanów zdrowotnych w populacji  (fizjologicznych i patologicznych) oraz o czynnikach i warunkach związanych z ich występowaniem

 

Cele epidemiologii:

a)       ocena częstości występowania stanów zdrowotnych

b)       poszukiwanie czynników etiologicznych ryzyka

c)       opracowanie zasad profilaktyki

d)       wprowadzenie w życie

e)       monitorowanie

 

Jak się rozwijała epidemiologia

Okres I  = nadnaturalne przyczyny, w nauce koniec wraz z poglądami Hipokratesa, potocznie istneje

Okres II – epidemiologia środowiskowa

ð      idea przewodnia: „ zdrowie człowieka zależy od środowiska”

·         Hipokrates (400 lat p.n.e) – „O powietrzu, wodach i okolicach”

·         Fracastorius – XVI określił  3 drogi szerzenia się chorób zakaźnych: przedmioty, bezpośredni kontakt, powietrze

·         Jenner – XIXw – angielski lekarz wiejski – do szczepienia p/ospie prawdziwej użył wirusa krowianki

·         John Snow – XIXw – ojciec epidemiologii – p/działanie epidemiom cholery w Londynie

·         Panum – odporność gospodarza – populacje, które miały styczność z odrą  przy kolejnej epidemii demonstrowały lżejszy przebieg choroby

Okres III – epidemiologia bakteryjna

ð      ~1890r. Pasteur, Koch – wykrycie bakterii

ð      szukali we wszystkim etiologii bakteryjnej

Początek XX w

ð      poszukiwanie czynników etiologicznych chorób niezakaźnych: ukłądu krążenia, ukłądu ruchu itd.

Lata powojenne

ð      wpływ różyczki w I trymestrze ciąży, talidomid

ð      niedobór fluoru – próchnica

ð      papierosy a rak oskrzeli

Koniec XX w

ð      medycyna pracy, przemysłowa

ð      powrót do problematyki zakaźnej: AIDS, WZW

Metody badań epidemiologicznych

 

a)       opisowa

b)       analityczna: prospektywna, retrospektywna

c)       eksperymentalna

 

Epidemiologia opisowa

-          najstarsza metoda epidemiologiczna, wciąż aktualna

-          zastosowanie: jeśli nic nie wiadomo o czynnikach etiologicznych

-          opis za pomocą współczynników i wskaźników epidemiologicznych częstości występowania zjawisk pod kątem 3 elementów: osoby, miejsca, czasu

a)       Osoba: płeć, wiek, zawód, wykształcenie, stan cywilny, sytuacja ekonomiczna

b)       Miejsce: zakłady przemysłowe, kataklizm, tereny endemiczne

c)       Czas: regularność pojawiania się i wygaszania: „zmienność zjawisk epidemiologicznych w czasie”

 

-          efektem opisu jest postawienie co najmniej jednej hipotezy ( punkt wyjścia do epidemiologii analitycznej)

-          błędem jest po tym etapie badania podawanie we wnioskach końcowych ostatecznych sądów

 

Rodzaje zmienności zjawisk zdrowotnych w czasie

1.       Zmienność sekularna – zmiany w występowaniu chorób, zgonów lub innych zjawisk zdrowotnych na przestrzeni długiego okresu czasu – np. zmienność poziomu umieralności, w zakresie mierników rozwoju fizycznego i dojrzewania dzieci

2.       Zmienność okresowa – charakterystyczne cykliczne zmiany w występowaniu choroby – okres od kilku do kilkunastu lat: występowanie płonicy, odry, grypy

3.       Zmienność sezonowa – głównie dla chorób zakaźnych, choroby przewlekłe wiążą się z zaostrzeniem objawów – wrzody żołądka

4.       Epidemia – nagły wzrost ilości zachorowań na danym terenie w danym czasie

 

Epidemiologia analityczna

ð      zastosowanie – przy sformuowanych hipotezach wstępnych

ð      hipotezy te mają na celu określenie przyczyny tłumaczącej charakterystyczne cechy rozprzestrzeniania się choroby w populacji

ð      ogólny schemat: określenie różnicy w częstości występowania danej choroby lub innego zjawiska w grupie badanej i kontrolnej

ð      metody polegają na obserwacji

 

Epidemiologia eksperymentalna

ð      czynnik obserwacji zastępuje się czynnikiem eksperymentalnym

ð      grupę badaną poddaje się celowo i świadomie czynnikowi eksperymentalnemu

ð      grupa kontrolna pozostaje bez wpływu czynnika eksperymentalnego

ð      zastosowanie: kosmetyki, leki

Badania retrospektywne i prospektywne

A)     Badanie retrospektywne

-          analizuje dane z przeszłości (założenie: czynnik działał w przeszłości, obecnie widoczny jest efekt)

-          grupa badana – np. rak płuc

-          grupa kontrolna – zdrowi

-          weryfikacja: sprawdzenie jaki odsetek w grupie kontrolnej i badanej pali => test istotności Chi 2

-          jeśli hipoteza jest słuszna to procentpalaczy w grupie B >>niż w grupie K

B)     Badanie prospektywne

-          badanie bardzo kosztowne, wymaga dużej grupy, polega na obserwacji

-          grupa badana – pod wpływem czynnika np. pali papierosy

-          grupa kontrolna – nie paląca

-          po wieloletniej obserwacji wyznacza się standaryzowane współczynniki zapadalności w grupie eksponowanej porównywalne ze standaryzowanymi współczynnikami zapadalności w grupie nieeksponowanej => wyznaczenie RYZYKA WZGLĘDNEGO

Mierniki zdrowia populacji:

Zdrowie

ð      całkowity dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby czy niedomaganie (wg WHO)

Pozytywne mierniki zdrowia

-          dane obrazujące natężenie zjawisk fizjologicznych – mierzalnych

1.       Rozwój  fizyczny:

-          ciśnienie

-          morfologia

-          masa ciała

-          siatki percentylowe

 

2.       Sprawność fizyczna:

-          rzut piłką lekarską

 

3.       Wydolność fizyczna:

-          próba wysiłkowa

-          spirometria

-          badania pułapu tlenowego

Negatywne mierniki zdrowia populacji

-          współczynniki wskaźniki opisujące:

 

a)natężenie zgonów

umieralność

a) ogólny:                   liczba zgonów/ liczba ludność   * L

a)       szczegółowy

-      wg wieku:           liczba zgonów <40 rż/ liczby ludności < 40 rż    *L

-          wg przyczyny:    liczba zgonów z powodu X / liczba ludności   * L

-          wg płci:               liczba zgonów kobiet / liczby kobiet  * L

śmiertelność

a)       ogólny                liczba zgonów  / liczby chorych      * L

b)       szczegółowy

-          wg wieku            liczba zgonów <40rż / liczby chorych <40rż   *L:

-          wg przyczyny     liczba zgonów z powodu X / liczby chorych z powodu X   *L

-          wg płci                liczba zgonów kobiet  / liczby chorych kobiet  * L

 

b)natężenie chorób

zapadalność

a)       ogólny                            liczba nowych zachorowań/ liczby ludności *L

b)       szczegółowy

-          wg wieku                            liczba nowych zachorowań <40rż / liczby ludzi < 40 rż  * L

-          wg płci                            liczba nowych zachorowań K/ liczby K  * L:

-          wg przyczyny             liczba nowych zachorowań na chorobę X / liczby ludzi * L

chorobowość

a)       ogólny                            liczba chorych / liczby ludności * L

b)       szczególowy

-          wg wieku                            liczba chorych <40 rz/liczby ludności < 40rż  * L

-          wg przyczyny             liczba chorych na X / liczby ludność  *L

-          wg płci                            liczba chorych K/ liczby K  * L

Mierniki ryzyka

-          czynniki ryzyka

a)       środowisko pracy

b)       środowisko życia: papierosy, nadwaga, brak snu, alkoholizm itd.

Współczynnik

ð      wskaźnik natężenia, współczynnik nieproporcjonalny

ð      liczba względna pokazująca częstość występowania danego zjawiska do wielkości populacji narażonej

Wskaźnik

ð      wskażnik struktury = współczynnik proporcjonalny

ð      liczba obrazująca czestość występowania danego zjawiska do całej populacji/wszystkich tego typu zjawisk itp.

ð      Np. zgony z powodu nowotworów /wszystkich zgonów

Współczynniki umieralności niemowląt

Współczynnik zgonów:

a)       okres niemowlęcy                                          liczba zgonów(0-364(365))/liczba zywych urodzeń z danego okresu     

sprawozdawczego (m) *L

b)       okres wczesnoniemowlęcy                    liczba zgonów(0-27)/ m  *L

c)       okres późnoniemowlęcy                            liczba zgonów (28-364-(365))/ m*L

Współczynnik zgonów okołoporodowych: ur. Martwe+zgon do 6 dnia/ (ur żywe+ur martwe)*L

Współczynnik  martwo urodzonych:              (ur. Martwe)/( ur. Żywych + ur Martwych) * L

 

Inne współczynniki

a)       Przyrost naturalny              (l. Urodzeń – l. Zgonów)/l. Ludności  * 1000 = (Wur-Wzg) *1000

b)       Rodność:                            l.urodzeń/ l. Ludności * 1000

c)       Płodność                            l. Urodzeń/ l. Kobiet(15-49 lat) * 1000

 

Urodzenie żywe:    (wg WHO) – całkowite wydobycie/wydalenie z ustroju matki noworodka niezależnie od czasu trwania ciąży, wykazującego >=1z poniższych cech:

a)       skurcze mm szkieletowych

b)       akcja serca

c)       tętnienie pępowiny

niezależnie od tego czy sznur pępowiny został odcięty i czy łożysko zostało wydalone

 

-          ...

Zgłoś jeśli naruszono regulamin