Windows XP w studiu muzycznym.doc

Windows XP w studiu muzycznym

Jacek Hajnrych

Zebrana tu garść porad skierowana jest do tych, którzy chcieliby zoptymalizować system Windows XP do potrzeb studia muzycznego. Teoretycznie system ten, jako jeden z nielicznych systemów operacyjnych, wprost po instalacji nadaje się do pracy. Jednak można mu trochę pomóc.

Zakładam, że zestaw komputerowy został złożony z komponentów, które nie powodują nawzajem konfliktów oraz są zgodne z zalecaną specyfikacją producenta płyty głównej i oprogramowania, w którym będziesz pracować. Przed podjęciem ostatecznych decyzji co do zakupu warto przejrzeć odpowiednie listy dyskusyjne i wszelkie opiniotwórcze źródła w internecie.
Obecne wymagania wobec sprawnego systemu audio opartego na Windows XP to minimum 256MB pamięci. Jest to o tyle ważne, że sam system po uruchomieniu zabierze blisko 100MB. Pojemność dysku twardego nigdy nie jest za duża. Sam system wprost po instalacji będzie potrzebował około 1,5GB. Karta grafiki powinna zapewniać bardzo dobrą jakość obrazu 2D. 3D do takich zastosowań to sprawa drugorzędna. Karta graficzna powinna pracować w złączu AGP. W przypadku płyt głównych z chipsetem Intel i845PE (lub GE) musi to być karta AGP x4 lub szybsza, pracująca z napięciem 1,5V. Jest to o tyle ważne, że jeśli posiadasz starszą kartę pracującą z 3,3V (AGP x2) to w ekstremalnym przypadku może nawet dojść do uszkodzenia sprzętu. Z reguły porządne płyty posiadają odpowiednie zabezpieczenia, chociażby diodę LED wskazującą na niewłaściwą kartę AGP.

Zanim przystąpisz do instalacji systemu operacyjnego:
1. O ile to możliwe, pozostaw w komputerze tylko najważniejsze komponenty, a więc płytę, procesor, pamięć, dyski, CDROM, nagrywarkę CDR/W i oczywiście kartę grafiki.
2. Staraj się unikać sytuacji, w której dysk twardy i napęd CDROM, który pracuje w trybie PIO, a nie DMA, będą obsługiwane przez jeden kanał kontrolera IDE. Najlepiej, jeśli w ogóle dysk nie znajdzie się na wspólnej taśmie z CDROM-em czy nagrywarką. Dyski ATA-66 lub szybsze wymagają taśmy 80-żyłowej. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby CDROM również był podłączony taką taśmą.
3. Jeśli nie zamierzasz korzystać z pewnych komponentów obecnych na płycie głównej, a posiadających odpowiednie zworki ustalające ich tryb aktywności - odnajdź je w podręczniku dołączonym do płyty głównej i przestaw do pozycji Disable.
4. Podręcznik do płyty głównej zawiera często tabelę współdzielenia przerwań (IRQ Sharing Table). Z niej możesz dowiedzieć się, które sloty PCI współdzielą przerwania ze sobą, lub z komponentami na płycie głównej (AGP, USB, karta sieciowa itp.). Jeżeli zdecydowałeś się pozostawić inne karty rozszerzeń poza kartą graficzną - o ile to możliwe włóż kartę audio do slotu, który zgodnie ze wspomnianą tabelą nie współdzieli przerwania z AGP lub USB, SCSI lub kartą sieciową.
5. Przed pierwszym uruchomieniem komputera upewnij się, że wszystkie komponenty są włożone pewnie i do końca. Zdarza się, że gniazda pamięci bywają dosyć ciasne. Wtedy zły kontakt pamięci objawi się problemami nawet przy instalacji systemu. Rada: wyjmij i włóż kości pamięci trzy, cztery razy, możesz dodatkowo przetrzeć złącza materiałem nie pozostawiającym nitek, nasączonym alkoholem. Przed włożeniem poczekaj, aż wyschną.
6. Jeśli okaże się, że Twoja płyta posiada starszy BIOS, przygotuj na innym komputerze dyskietkę startową z programem do aktualizacji i samym plikiem BIOS-u.
7. Naszykuj odpowiednie płyty i dyskietki ze sterownikami do urządzeń, kart rozszerzeń. O ile to możliwe sprawdź wcześniej na stronach internetowych producentów zakupionego przez Ciebie sprzętu, czy wersje sterowników, które posiadasz są najnowsze i nagraj je na płycie CDR - najlepiej rozpakowane, w osobnych katalogach. Najpopularniejsze chipsety pochodzą od firm:
• Intel (http://www.intel.com),
• VIA (http://www.viatech.com),
• nVIDIA (http://www.nvidia.com).
Tam możesz poszukać najnowszych wersji sterowników.

Aktualizacja BIOS-u. Jeśli płyta główna wymaga nowego BIOS-u, postaraj się zaktualizować go jeszcze przed instalacją systemu. Po uruchomieniu komputera wchodzisz do BIOS-u i ustawiasz poszukiwanie systemu na dyskietce (floppy). Zakładam, że tę ważną operację umiesz wykonać - jeśli nie jesteś pewien, poproś kogoś doświadczonego o pomoc. Ważne jest, aby podczas programowania BIOS-u nie wyłączać komputera, bo może to skończyć się wizytą z płytą główną w serwisie. Po zaprogramowaniu dobrze jest wyłączyć komputer, następnie uruchomić i po wejściu do BIOS-u przywołać ustawienia domyślne (Load Setup Default).

BIOS. Powyłączaj wszystkie zbędne porty, z których nie będziesz korzystać - np. szeregowe, LPT, USB, audio i MIDI na płycie - czasem te ostatnie wymagają również przestawienia odpowiedniej zworki na płycie głównej. Opcję PnP OS (Plug and Play Operating System) ustaw na No (czasem Disabled), wybierz napęd CDROM jako bootujący - z niego uruchomi się instalator systemu. Włóż płytę z instalatorem systemu do napędu, wyjdź z BIOS-u zapisując jego ustawienia (Save and Exit).

Instalacja systemu. Obecnie produkowane płyty główne posiadają kontroler ACPI i jeśli tylko posiadasz karty, które nie mają nic przeciwko współdzieleniu przerwań (informacje takie powinny znaleźć się w opisie produktu), spokojnie możesz zainstalować system w domyślnym trybie - ACPI. Jeśli Twój sprzęt nie spełnia tych warunków, bezpieczniejsza może okazać się instalacja w trybie Standard PC. Dokonasz tego w sposób następujący. Kiedy instalator uruchomi się, wciskaj F5 do skutku, czyli do momentu, kiedy pojawi się okienko z listą wyboru: zaznacz Standard PC, zatwierdź.
Po zaakceptowaniu licencji przychodzi pora na przygotowanie dysku pod system. Jeśli dysk, na którym chcesz zainstalować system jest dosyć duży, warto utworzyć dla niego osobną partycję - zgodnie ze wskazówkami na ekranie. Pamiętaj, że system potrzebuje około 1,5GB, więc sensownym wydaje się przygotowanie partycji 4-8GB. Wybierz system plików NTFS oraz pełne formatowanie. W tym miejscu nie dziel pozostałego miejsca na dysku na partycje, zrobisz to później. Dalej postępujesz zgodnie ze wskazówkami instalatora. Jeśli nikt poza Tobą nie będzie pracować na tym komputerze, nie musisz tworzyć nowych użytkowników, wystarczy że pozostawisz jednego o uprawnieniach administratora. Pierwszą rzeczą po instalacji systemu powinno być zainstalowanie specyficznego oprogramowania chipsetu/płyty głównej. Dzięki temu urządzenia obecne w systemie będą poprawnie obsługiwane przez ich sterowniki.

Dual Boot. Instalacja dwóch systemów na jednym komputerze z jednej kopii jest zgodna z prawem - w danej chwili korzysta się z jednego. Jaki ma sens? Dwa zainstalowane systemy wprawdzie znajdują się (mogą, ale nie muszą) na jednym dysku, ale każdy z nich jest od drugiego niezależny - posiada swoje ustawienia i zainstalowane oprogramowanie. Dzięki temu można podzielić planowane zadania - a co za tym idzie, zainstalowane oprogramowanie między te dwa systemy. Rzadko kiedy nasz komputer będzie używany tylko i wyłącznie do celów muzycznych, a każde dodatkowo instalowane oprogramowanie skutecznie obciąża system. Nowa instalacja to często nie tylko zajęte miejsce na dysku, ale i w pamięci - biblioteki ładowane wraz z systemem albo po jego uruchomieniu przywłaszczają sobie sporo zasobów, które tak bardzo potrzebne są w wiecznie głodnych mocy komputera aplikacjach audio. I ostatnia, aczkolwiek nie najmniej ważna sprawa - bezpieczeństwo.
Ponownie uruchamiasz instalatora z płyty (patrz uwagi o instalacji Standard PC vs ACPI), ale kiedy po rozpoznaniu obecności systemu na dysku instalator zapyta, czy chcesz go naprawić - wybierz instalację nowego. Utwórz dla niego nową partycję i dalej postępuj podobnie jak w poprzednim przypadku. Podczas restartu system sam zadba o uruchomienie domyślne tego właśnie systemu. Instalacja drugiego systemu spowoduje umieszczenie tzw. Boot Managera, czyli programu pozwalającego na korzystanie z więcej niż jednego systemu.
Po zakończonej instalacji proponuję zmienić nazwy wyświetlanych systemów - łatwiej będzie je zidentyfikować podczas startu komputera. Uruchom Panel Sterowania i dalej Właściwości Systemu (podpowiadam użyteczny skrót klawiszowy: klawisz Windows + Pause/Break). Wybierz zakładkę Zaawansowane - ustawienia Odzyskiwanie i Uruchamianie, kliknij na pole EDIT. W Notatniku zostanie otworzony plik boot.ini, odpowiedzialny za rozruch systemu. Uwaga! Ten plik jest bardzo ważny i zła jego edycja może spowodować problemy przy starcie systemu. Ów plik po otwarciu wygląda mniej więcej tak:
[boot loader]
timeout=30
default=multi(0)disk(0)rdisk(0) partition(1)WINDOWS
[operating systems]
multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)WINDOWS="Microsoft Windows XP Pro PL" /fastdetect multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(2)WINDOWS="Microsoft Windows XP Pro PL" /fastdetect

Dla łatwiejszej identyfikacji możesz zmienić opisy systemów. Timeout to czas oczekiwania na wybór systemu przez użytkownika, a linia zaczynająca się od default - określa system domyślny. Zakładając, że system na pierwszej partycji ma służyć do pracy z audio, drugi np. do internetu - i ten będzie domyślnym, to plik po edycji powinien wyglądać mniej więcej tak:
[boot loader]
timeout=10
default=multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(2)WINDOWS
[operating systems]
multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)WINDOWS="Studio muzyczne" /fastdetect
multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(2)WINDOWS="Internet" /fastdetect

Wytłuszczoną czcionką oznaczyłem dokonane zmiany. A więc: czas na reakcje użytkownika wynosi teraz 10 sekund, a domyślny system znajduje się na partycji "2" ("Internet"). Zmienione zostały również nazwy dostępnych systemów z Microsoft Windows XP Pro PL na "Studio muzyczne" i "Internet". Teraz z menu Plik wybierz Zapisz, a następnie zamknij Notatnik, oraz poprzez OK zatwierdź zmiany Właściwości Systemu.

Dyski i partycje. Mając system gotowy do pracy pora podzielić pozostałe miejsce na dysku (lub dyskach) na partycje. W Panelu Sterowania jest folder o nazwie Narzędzia administracyjne, a w nim aplikacja Zarządzanie komputerem. Po jej uruchomieniu będziesz miał dostęp do kilku ważnych ustawień i funkcji systemowych. Wybierz Zarządzanie dyskami. Pierwsza partycja, na której został zainstalowany system, to partycja podstawowa. Kolejne na tym dysku, lub inne dyski mogą zawierać partycje rozszerzone - a każda dyski logiczne. Oznaczone one są odpowiednimi kolorami. Dysk, który zawiera sektor rozruchowy (MBR), może posiadać cztery partycje podstawowe lub trzy podstawowe i jedną rozszerzoną - wraz dyskami logicznymi. Partycje rozszerzone pozwalają na utworzenie większej liczby woluminów na dysku. Klikając prawym przyciskiem na pustym miejscu danego dysku wybierasz Utwórz partycję - i określasz jej typ. W przypadku partycji podstawowych należy podać jakiego systemu plików będzie ona używać.

Utworzenie partycji rozszerzonej pozwala na użycie dowolnego typu plików dla każdego z dysków logicznych. Choć brzmi to nieco skomplikowanie, to jest dosyć proste. Można posłużyć się podobnym schematem do tego na rysunku. Widać tu dwa dyski - na pierwszym (DYSK 0) istnieje jedna partycja podstawowa oraz jedna rozszerzona, zawierająca kilka dysków logicznych. Drugi dysk (DYSK 1) zawiera jedynie partycję rozszerzoną wraz dyskami logicznymi. Sądzę, że dobrym pomysłem jest umieszczenie pliku wymiany na osobnej partycji. Utworzyłem więc partycję o pojemności około 1,1GB. Rozmiar jest zdeterminowany zakładaną pojemnością pliku wymiany. W przypadku pamięci RAM 512MB lub większej dobrze jest przewidzieć partycję około 1,2GB na 1GB plik. Dla 256MB RAM-u proponuję utworzyć partycję około 1,3GB i plik wymiany około 1,2GB. W przypadku kilku systemów może być to ta sama lokalizacja. Zyskasz dzięki temu miejsce na dysku oraz o wiele mniejszą defragmentację woluminu systemowego.

Litery dysków. Przy tak dużej ilości dysków łatwo pogubić się w ich identyfikacji. Każdy dysk logiczny czy partycja podstawowa może mieć przypisaną określoną literę. Istotne jest najpierw nazwanie ich - wybierz Właściwości pod prawym przyciskiem myszki i wpisz odpowiednią nazwę. Teraz można przystąpić do zmiany liter. Nie zmieniaj litery woluminu, z którego obecnie uruchomiony jest system - oznaczony on jest w kolumnie Stan jako Rozruch. Pamiętaj, że system niekoniecznie musi znajdować się na dysku C. Jak widać na rysunku obok, systemy znajdują się na woluminach: C, E i F. Literę S przypisałem do partycji przygotowanej pod plik wymiany (Swap File). Jeśli masz kilka systemów WinXP/Win2K, to po określeniu liter dysków - zapisz je. Dla łatwiejszego poruszania się między nimi ustaw je tak samo we wszystkich systemach.
Operację zmiany liter należy przeprowadzić przed instalacją innego oprogramowania - odnośniki do programów będą zawierały ścieżkę dostępu wraz z literą dysku, a po jej zmianie uruchomienie programów może okazać się wręcz niemożliwe.

NTFS vs FAT. Krótko - NTFS! Pełnię swoich możliwości Windows XP/2K rozwija jedynie w tym systemie plików. Poza tym bezpieczeństwo danych, dużo lepsze zapobieganie defragmentacji to nie jedyne zalety tego systemu. Obecnie dyski są na tyle szybkie, że FAT/FAT32 oferuje niezauważalnie lepszą wydajność, co z pewnością nie może równać się zaletom NTFS. Istnienie FAT/FAT32 może być usprawiedliwione jedynie wtedy, kiedy masz naprawdę bardzo słaby sprzęt lub chcesz mieć dostęp do tych partycji z poziomu DOS/Win9x.

Indeksowanie. To usługa, która przyspiesza wyszukiwanie plików na dyskach, ale wiąże się z drobnym spowolnieniem pracy dysku. Aby wyłączyć tę usługę wybierz Właściwości (prawy przycisk myszy na woluminie) i odznacz Zezwalaj na indeksowanie tego dysku, aby przyspieszyć wyszukiwanie plików.

Zmiana położenia pliku wymiany. Wywołaj z Panelu Sterowania Właściwości systemu > Zaawansowane/ Ustawienia > Zaawansowane - ramka Pamięć wirtualna > Zmień. Wybierz obecny dysk systemowy, na nim obecnie znajduje się plik wymiany. Zaznacz Bez pliku stronicowania, a następnie Ustaw. Teraz zaznacz partycję przewidzianą pod plik wymiany i zaznacz Rozmiar niestandardowy, podaj ten sam rozmiar jako początkowy i maksymalny (patrz uwagi wyżej), potwierdź przez Ustaw oraz OK. Następnie uruchom system ponownie. Powtórz tę operację dla pozostałych systemów.

Instalacja sterowników. Nadeszła pora na instalację pozostałych komponentów oraz ich sterowników - w przypadku więcej niż jednej instalacji systemu Windows, poniższe procedury należy przeprowadzić dla każdego z nich niezależnie. Jeżeli z któregoś urządzenia nie będziesz korzystać (np. USB) w danym systemie, to we Właściwościach Systemu (Windows+Pause/Break) Sprzęt/ Menedżer Urządzeń - zaznacz je i pod prawym przyciskiem myszy, klikając na nich, wybierz Wyłącz. Pamiętaj, że większość współczesnego oprogramowania posiada zabezpieczające klucze sprzętowe. Z reguły pracują one z portami USB oraz (choć coraz rzadziej) z LPT.
Najbezpieczniej jest instalować jednorazowo tylko jedno urządzenie - w razie problemów winowajca będzie łatwiejszy do wykrycia. Ponieważ karta grafiki znajduje się już w komputerze, pora zainstalować jej odpowiednie sterowniki, o ile system Windows już tego nie zrobił. Ale dosyć często nie jest to najnowsza wersja, dlatego warto upewnić się, czy producent zamieścił nowszą na swojej stronie internetowej. Czasem producenci chcąc zainstalować wraz z urządzeniem nie tylko sterowniki, ale i dodatkowe oprogramowanie zalecają anulowanie wyszukiwania oprogramowania przez system Windows i uruchomienie programu dostarczonego wraz urządzeniem (tak jest np. w przypadku popularnych kart Matrox G4xx/5xx czy drukarek HP).
Do płyt głównych dostarczane są dodatkowe sterowniki obsługujące np. układ audio czy kartę sieciową obecne na płycie. Jeśli przygotowałeś wcześniej - jak sugerowałem - nowsze wersje, użyj ich. W przypadku niektórych urządzeń konieczna jest instalacja dodatkowych poprawek - np. dla Windows XP bez Service Pack, konieczny jest patch (poprawka) USB 2.0 dla płyt z chipsetem Intel i845PE/GE. Możesz go znaleźć na CDROM-ie dostarczonym wraz z płytą główną. Dla płyt z chipsetem VIA należy zainstalować najświeższą wersję pakietu VIA 4 in 1 (znajdziesz go na naszym krążku w katalogu ProgramyTools - przyp. red.). Upewnij się, że dyski czy napędy CDROM pracują w trybie DMA. Uwaga! - nie wszystkie napędy CDROM czy CDR/W pracują w tym trybie.
Na tym etapie dobrze jest skonfigurować dostęp do sieci lokalnej i - co bardzo ważne - do internetu. Ponieważ system Widnows XP jest systemem sieciowym, z reguły nie jest wymagane doinstalowanie nowych składników - poprawne zakończenie instalacji sterowników dla modemu czy karty sieciowej wywołuje odpowiedniego kreatora połączenia sieciowego. Dostęp do internetu pozwoli Ci przede wszystkim na rejestrację i aktywację systemu Windows XP (można dokonać tego również telefonicznie). Po aktywacji systemu, dysponując w miarę szybkim łączem można pokusić się o aktualizację systemu (Windows Update) i pobrać zestaw łat systemowych - tzw. Service Pack. Często te dosyć pokaźne pliki można znaleźć na płytach CDROM dołączanych do popularnych czasopism komputerowych.

Oprogramowanie. Część programów instalacyjnych żąda odpowiedniego trybu graficznego. Należy ustawić odpowiednią rozdzielczość lub głębię kolorów we właściwościach wyświetlania (najszybciej: klikając prawym przyciskiem w pustym miejscu pulpitu i wybierając Właściwości). Z reguły minimum to rozdzielczość 800×600 i 16-bitowy kolor, ale bywa też tak, że program pracuje najlepiej w rozdzielczości 1024×768 i 24-bitowym kolorze. Takie parametry przy zdrowym dla oka trybie odświeżania (minimum 75Hz) zapewniają monitory 17" lub większe.
Według wielu producentów kart graficznych tryb 24-bitowy jest zdecydowanie wolniejszy od 32-bitowego - wynikającego z naturalnej pracy magistrali, więc jeśli 16 bitów to za mało, ustaw 32-bitową głębię kolorów.
Przy instalacji oprogramowania obowiązują zasady - jednocześnie uruchamiaj tylko jeden program instalacyjny, w przypadku ważnych aplikacji wymagających restartu systemu wstrzymaj się z instalacją kolejnych komponentów do ponownego uruchomienia systemu.

Im szybszy komputer, tym mniejsze będą różnice przed i po optymalizacji. Z powyższych rad skorzystają pewnie Ci, którzy postanowili wstrzymać się z rozbudową czy wręcz wymianą sprzętu na nowy. Dla użytkownika komputera z zegarem w okolicach 1,5-2GHz i 512MB RAM-u czy więcej, różnica może być wręcz niezauważalna. Przygotowałem dwie sesje testowe, które uruchomiłem przed i po optymalizacji, notując obciążenie systemu. Przyznam, że na testowanym komputerze (P4 2,53GHz z FSB533MHz, 1GB RAM, płyta z chipsetem Intel i845PE) różnicy niemalże nie było. Czyżby system doskonały?...
Reasumując. Im mniej niepotrzebnych zadań w tle - tym nie tyle szybszy, ale stabilniejszy system. Nawet najbardziej okrojony system nie będzie szybszy niż pozwala na to sprzęt. Więc gdy braknie pary pod kotłem to znak, że nieuchronnie zbliża się czas wydatków.