Sztuka staro�ytnego Rzymu Encyklopedia Rzymianie byli genialnymi architektami. Od ETRUSK�W zapo�yczyli konstrukcj� �uk�w, kt�ry wykorzystali w spos�b tw�rczy. Wynale�li rodzaj betonu (zaprawa wapienna). Technika budowania polega�a na stawianiu dw�ch mur�w, mi�dzy kt�re wlewano zapraw�. Obiekty architektoniczne: - PANTEON - �wi�tynia wszystkich bog�w nakryta olbrzymi� kopu��, kt�r� po raz pierwszy skonstruowali Rzymianie. Ca�a budowla jest walcem z dobudowanym portykiem z kolumnami. Kopu�a wewn�trz posiada otw�r i wy�o�ona jest marmurowymi p�ytami. - KOLOSEUM - podobnie jak Panteon w Rzymie jest obiektem na miar� XX w. (nie tylko jest tam arena i miejsca dla widz�w, ale ca�y kompleks sal do �wicze�, �a�nie, pomieszczenia dla zwierz�t) - BAZYLIKI - sala targ�w i miejsce s�d�w - �A�NIE - baseny, ogrody, biblioteki, wille bogatych Patrycjuszy - AKWEDUKTY - systemy nawadniaj�ce - �UKI TRIUMFALNE - np.:Tytusa w Rzymie RZE�BA - nie mia�a charakteru idealistycznego jak w Grecji. Portretowane osoby s� pokazane realistycznie, ze wszystkimi niedoskona�o�ciami fizycznymi i charakteru. NP.: - PORTRET KONSTANTYNA - POS�G KONNY MARKA AURELIUSZA - POS�G AUGUSTA ENCYKLOPEDIA RZYMU STARO�YTNEGO SZTUKA. Rozwijaj�ca si� VI w. p.n.e.�V w. n.e. sztuka pa�stwa rzym.: Rzymu (miasta), Italii i prowincji rzym.; najwa�niejszym jej o�r. by� Rzym, lecz najpe�niejszy obraz da�y m.: Pompeje i Herkulanum; w rozwoju sztuki rzym. przyjmuje si� podzia� na okresy: kr�lewski (VI w. p.n.e.), republiki (V�I w. p.n.e.), cesarstwa (30 r. p.n.e.�koniec IV w. n.e.). Pocz�tki architektury i plastyki rzym. kszta�towa�y si� pod wp�ywem Etrusk�w (toska�ski porz�dek), w okresie republiki dominowa�y wp�ywy gr., styl p�ny by� wynikiem zespolenia sztuki hellenistycznej i sztuki prowincji rzymskich. Najwi�ksze znaczenie hist. zyska�y osi�gni�cia Rzymian w architekturze; zastosowanie nowych materia��w bud. (ceg�y wypalanej, cementu) umo�liwi�o wznoszenie budowli o urozmaiconym rzucie poziomym, krytych sklepieniami, tworz�cych �wiadomie skomplikowane kompleksy przestrzenne; dla architektury monumentalnej poza �wi�tyniami s� charakterystyczne budowle u�yteczno�ci publ. (m.in. bazyliki, portyki, kurie, termy, teatry, cyrki, amfiteatry), pomniki (�uki triumfalne, kolumny), w budownictwie mieszkalnym � domy, tzw. italskie z atrium i hellenistyczne z atrium i perystylem, pi�trowe domy czynszowe (insula), miejskie i podmiejskie wille, rezydencje cesarzy (willa Hadriana w Tivoli, pa�ac Dioklecjana w Splicie); grobowce budowano wzd�u� dr�g publ. (np. Via Appia) lub na nekropolach; form� typowo rzym. by�o kolumbarium; mauzolea (np. Oktawiana Augusta, Hadriana � w Rzymie) wznoszono na wz�r grobowc�w hellenistycznych. Miasta zak�adano na planie prostok�ta, z regularn� siatk� ulic r�wnol. do 2 g�., krzy�uj�cych si� arterii: cardo i decumanus, otaczano murem warownym; �rodek miasta zajmowa�o forum; wod� doprowadza�y akwedukty; przez rzeki przerzucano mosty na arkadowych prz�s�ach. Rze�ba rzym. (zw�. dekoracyjna) mia�a charakter odtw�rczy (g�. kopie dzie� gr.); wi�ksz� oryginalno�� wykazywa� portret, zw�. popiersie na profilowanej bazie; portrety z okresu republiki cechowa� weryzm; w okresie cesarstwa rozpowszechni�y si� portrety w�adc�w (popiersia i pos�gi) modelowane zgodnie z wymogami propagandy. Podobnie wykonywano reliefy hist., zdobi�ce budowle i pomniki; na kam. sarkofagach, produkowanych od II w., wyst�powa�y reliefy o tre�ci mitol. i rodzajowej. Malarstwo sztalugowe i tablicowe w okresie p�nej republiki zosta�o wyparte przez malarstwo �cienne, na podstawie schemat�w kompozycyjnych podzielone na 4 style pompeja�skie (Pompeje): inkrustacyjny (II w. p.n.e.) � imitowa� ok�adzin� z barwnych marmur�w; architektoniczny (I w. p.n.e.) � za pomoc� malowanych element�w arch. stwarza� iluzj� g��bi przestrzennej; egiptyzuj�cy (1 po�. I w. n.e.) � polega� na zdobieniu �ciany malowid�ami imituj�cymi obraz sztalugowy i drobnymi motywami (cz�sto pochodzenia egip.); iluzjonistyczny (2 po�. I w.) � sztucznie powi�ksza� wn�trze przez malowanie pomieszcze� w amfiladzie lub pejza�y. Mozaiki wielobarwne lub czarno-bia�e, wykonywane z sze�ciennych kostek kam., zdobi�y pocz�tkowo posadzki, w okresie p�niejszym tak�e i �ciany. W rzemio�le artystycznym szczeg�lny rozkwit prze�ywa�a gliptyka, ceramika, szklarstwo i toreutyka. Sztuka rzym., niemal ca�kowicie anonimowa, wnios�a do p�niejszej sztuki eur. wiele trwa�ych warto�ci; jej bezpo�rednimi nast�pcami by�y: sztuka wczesnochrze�c. i bizanty�ska. A. SADURSKA Archeologia staro�ytnego Rzymu, t. 1�2, Warszawa 1975�80.
notes55