Barok XVII, XVIII wiek Filozofia o�wiecenia (nie b�d� tutaj o niej pisa�) Za�o�enia stylu: Bogactwo, dysharmonia, dynamika, ruch. Wielko�� ponad ludzk� miar�, poszukiwanie pozaziemskich wizji. Architektura Ruchliwo�� i dynamika przejawia si� m.in. w elewacji budynku (mury wysuwaj� si� do przodu i cofaj� w g��b). Kolumny s� spiralnie skr�cone. Wie�e nakrywano baniastymi he�mami. Rze�ba i p�askorze�ba polichromowana ze z�oceniami. Stiuki o motywach ro�linnych (li�cie, owoce, kwiaty cz�sto przewi�zane fruwaj�cymi wst��kami). Malarstwo Malarstwo iluzjonistyczne oraz w plafonach. Typowym motywem jest anio� w ko�ciele i amor w obiektach �wieckich. Zabytki: - Polska - Pa�ace z ogrodami: - w Pszczynie, Wilanowie, �a�cucie - Ko�ci� �w. Piotra i Paw�a w Krakowie - W�ochy - Ko�ci� Il Gesu w Rzymie - Francja - Pa�ac w Wersalu pod Pary�em Zainteresowania malarzy skupiaj� si� wok� �wiat�a i cienia. Rembrandt van Rijn - malarz holenderski. Mistrz �wiat�a i cienia oraz portretu psychologicznego. Portretowane postacie przekazane s� ze specyficznym realizmem, zw�aszcza dotyczy to portret�w ludzi starych i m�wi si�, �e w ich twarzach maluje si� ca�e �ycie. Obrazy Rembrandta utrzymane s� w tonacji br�zowej, kt�r� rozswietla ��te �wiat�o skupione w jednym punkcie. Jego dzie�a to m.in. autoportrety ( - portret �ony Saski i s�ynny "Wymarsz strzelc�w" lub inna nazwa "Stra� nocna") Poul Rubens - malarz flamandzki. Jego tw�rczo�� cechuje dynamiczna kompozycja, zami�owanie do szerokiej palety barw. Szalona nami�tno��, wznios�o��, bujne kszta�ty, gra �wiat�ocienia. Te wszystkie cechy ��cz� go z epok� baroku. Malowa� portrety (np.: �ony Heleny), sceny mitologiczne i religijne. Diego Velazques - hiszpan. Nadworny malarz kr�la Filipa IV; portretowa� rodzin� kr�lewsk�, zw�aszcza infantk� Ma�gorzat�. Malarz zas�yn�� z mistrzowsko namalowanych draperii. W spos�b genialny oddawa� po�yskliwo�� at�as�w i brokatu, mi�sisto�� aksamitu i a�urowo�� koronek. Caravaggio - malarz w�oski, kt�ry podchodzi� nowatorsko do malarstwa. Eksperymentowa� w zakresie �wiat�a (powo�anie �w. Mateusza), jego obrazy s� oryginalne tak�e pod wzgl�dem koloru. Artysta stosowa� o�ywion� kolorystyk�. Malowa� tak�e sceny mitologiczne (np.: Bachus) - Holandia Malarstwo si�ga�o do tematyki rodzajowej. Sceny z �ycia codziennego, martwe natury. Jan Vermeer - malarz pokazywa� g��wnie kobiety przy codziennych zaj�ciach (np.: Mleczarka, Koronczarka). Autor stosowa� jasne, klarowne kompozycje. Przedstawione sceny tchn� spokojem, a kolorystyka jest wywa�ona i zharmonizowana w spos�b doskona�y. Vermeer by� nie tylko �wietnym portrecist�, ale i bardzo dobrym malarzem martwych natur, kt�re by�y uzupe�nieniem portretowanych postaci. ENCYKLOPEDIA BAROKU SZTUKA. Barok w sztuce zosta� zapocz�tkowany we W�oszech (Rzym) w 2 po�. XVI w.; trwa� do po�. XVIII w.; g�. okresy baroku: wczesny, dojrza�y i p�ny. Architektur� barok. cechuje monumentalno��, dynamika, bogactwo dekoracji i form ornamentalnych; hierarchizacja element�w kompozycyjnych kulminuj�ca na osi �rodk.; efekty �wiat�ocieniowe uzyskiwane przez wygi�cie elewacji, przerywanie gzyms�w itp.; wn�trza zdobione sztukateriami i malowid�ami (cz�sto iluzjonistycznymi). Charakterystyczne dla epoki by�o org. ��czenie architektury, malarstwa i rze�by. W architekturze sakralnej najcz�ciej spotykany typ przestrzenny wywodz�cy si� z rzym. ko�cio�a Il Gesu, liczne warianty we wszystkich krajach; r�norodne rozwi�zania elewacji i rzut�w ko�cio��w (fasady parawanowe, wie�e, kopu�y na skrzy�owaniu naw, plany pod�u�ne, pod�u�no-centr., eliptyczne itp.); monumentalne za�o�enia klasztorne zbli�one do pa�acowych (Weingarten, G�ttweig); w architekturze �wieckiej typ pa�acu mi�dzy dziedzi�cem i ogrodem (Vaux-le-Vicomte, Wersal, W�rzburg, Sch�nbrunn); we wn�trzach, zazwyczaj na osi g�., salon i reprezentacyjna klatka schodowa; ogr�d o uk�adzie osiowo-geom. i promienistym (barokowy styl ogrodowy). Rozkwit urbanistyki � liczne owalne, okr�g�e i prostok�tne place z zasad� tr�jpromienistego rozga��zienia arterii (Rzym, Wersal). G��wne o�r. architektury barok.: W�ochy (G.L. Bernini, F. Borromini oraz C. Maderna, P. da Cortona, B. Longhena, G. Guarini, F. Juvara), Hiszpania (churrigueryzm ), Niemcy (J.B. Neumann, D. Zimmermann, M.D. P�ppelmann, bracia Asam) i Austria (J.B. Fischer von Erlach, J.L. von Hildebrandt). We Francji (F. Mansart, J. Hardouin-Mansart, L. le Vau, C. Perrault) i Anglii (I. Jones, Ch. Wren, J. Vanbrugh) � kierunek klasycyzuj�cy. W Polsce architektur� barok. reprezentowali: M. Castelli, Tylman z Gameren, A.W. Locci, P. Ferrari, J. i J. Fontanowie. Barokowe rze�b. dekoracje arch. (sztukaterie), rze�by w kamieniu i drewnie (polichromowane), pomniki, nagrobki, pos�gi, i grupy rel., mitologiczne, alegor. (cz�sto w ogrodach) cechowa�a silna dynamika, patos, ruch, teatralno�� gestu, uk�ady kontrapostowe, uj�cie postaci w zwrotnym momencie akcji, cz�sto, zw�. w tematyce rel., d��enie do oddania silnych uczu� i stan�w ekstazy; g�. przedstawiciele: G.L. Bernini, A. Algardi (W�ochy), P. Puget, Ch.A. Coysevox, F. Girardon (Francja), J.M. Montan�z, A. Cano (Hiszpania), I. G�nther, B. Permoser (Niemcy i Austria); w Polsce � J.Ch. Falconi, B. Fontana, A. Schl�ter. Na uformowanie si� malarstwa barok. na prze�. XVI i XVII w. wywar�o wp�yw rzym. �rodowisko artyst. � nurt naturalist. reprezentowany przez Caravaggia (caravaggionizm), i nurt klas. (wywodz�ca si� z Bolonii rodzina Carraccich, G. Reni, Domenichino) oraz koloryst. szko�a wenecka. Pr�dy te, przeplataj�c si� z tendencjami mistyczno-symbol. i nurtem sztuki dworskiej (zw�. w krajach katol.), by�y g�. kierunkami malarstwa barokowego. W malarstwie rel. (w krajach katol. � w��czone w kontrreformacyjny program Ko�cio�a) dominowa�a tematyka mistyczno-symbol. i martyrologiczna, w malarstwie �wieckim � sceny mitol., alegor., hist. i portret, a tak�e pejza�, martwa natura, tematyka rodzajowa (zw�. w Holandii, Flandrii i Hiszpanii). Kompozycja barok. opiera�a si� na uk�adach diagonalnych i silnych efektach �wiat�ocieniowych: w malarstwie �ciennym stosowano iluzjonizm (Guercino, P. da Cortona, A. Pozzo). Inne wa�ne o�r. malarstwa: Hiszpania (D. Vel�zquez, F. de Zurbar�n, B.E. Murillo), Flandria (P.P. Rubens, A. van Dyck, J. Jordaens), Holandia (F. Hals, Rembrandt, J. Vermeer van Delft), Francja (G. de la Tour, N. Poussin, C. Lorrain, Ch. Le Brun, H. Rigaud). W Polsce malarstwo barok. reprezentowali: T. Dolabella, J. Tretko, M.A. Palloni, J. Szymonowicz-Siemiginowski. W grafice dominowa� miedzioryt i akwaforta; nast�pi� te� rozkwit rzemios�a artyst. (powstanie s�ynnych manufaktur), zw�. ceramiki, meblarstwa i tkactwa. J. BIA�OSTOCKI Wiek XVII. Barok, kontrreformacja, Wroc�aw 1970; M. KARPOWICZ Barok w Polsce, Warszawa 1988; W. WEISBACH Barock als Kunst der Gegenreformation, Berlin 1921; Manierismo, Barocco, Rococo. Concetti e termini. Convegno Internazionale, Roma 1962; Ch. NORBERG-SCHULZ Baroque Architecture, London 1986.
notes55