PRAWO SAMORZąDU TERYTORIALNEGO
POJĘCIE I ISTOTA SAMORZąDU TERYTORIALNEGO
1. Samorząd -
- w znaczeniu politycznym - honorowe uczestnictwo osób fizycznych w wykonywaniu okrelonych zadań państwowych
- w znaczeniu prawnym-
- ma zawsze charakter korporacji (związek osób fizycznych)
- korporacja osób fizycznych działająca na zasadzie decentralizacji, wykonująca zadania ze sfery administracji publicznej
- wykonywanie zadań adm. publ. w sposób zdecydowany i na własną odpowiedzialnoć przez okrelone w stosunku do państwa podmioty, które w zakresie wykonywania swoich zadań nie są poddane żadnej ingerencji państwowej.
2. porednia administracja państwowa:
- administracja nie jest pełniona przez bezporednie organy państwowe, lecz przez samodzielne, tzn. zdolne do działań prawnych podmioty, administrujące zadaniami państwowymi]
- administracja taka jest zdecentralizowana
- stoi poza ciągiem instancyjnym bezporednich organów państwowych
3. wiatowa Deklaracja Samorządu Lokalnego - uchwalona na 27 wiatowym Kongresie Międzynarodowego Związku Władz Lokalnych, w dnia 22-26 wrzenia 1985 r. w Rio de Janeiro - stanowi zbiór zasad, w/g których ma działać samorząd terytorialny.
4. Europejska Karta Samorządu Terytorialnego - uchwalona 15 października 1985 r. w Strasburgu - Polska ratyfikowała tę umowę międzynarodową.
5. Elementy definiujące samorząd terytorialny:
- podmiot
- przedmiot
- zadania
- nadzór
"co jest państwowe nie może być samorządowe, a to co jest samorządowe nie może być państwowe" - zasada kardynalna
PODMIOT SAMORZąDU
I podmiot samorządu - tworzy społecznoć lokalna zamieszkała na danym terenie, zorganizowana w terytorialny związek samorządowy (związek mieszkańców danego obszaru)
- każdy członek jest członkiem samorządu terytorialnego w miejscu jego zamieszkania stałego z mocą samego prawa (nie zależy od aktywnoci człowieka)
- aktywnoć członka we wspólnocie jest dobrowolna.
- upodmiotowienie dokonywane jest przez państwo w celu realizacji jego zadań
II interes lokalny -
- uznanie odrębnoci prawnej interesu lokalnego i przyznanie swobody realizacji i ochrony tego interesu
- społecznoć lokalna (wspólnota) - gmina, powiat
- społecznoć regionalna (wspólnota) - województwo
III Decentralizacji:
- prawne zapewnienie organom niższego stopnia w strukturze organizacyjnej względnej samodzielnoci w stosunku do organów wyższych
- nadzór nad organami zdecentralizowanymi odbywa się przy użyciu rodków wyraźnie okrelonych przez ustawę i dozwolonych w danej, konkretnej sytuacji,
- samodzielnoć jest bezwzględna tylko w ramach prawa i do granic tym prawem okrelonych
IV Organizacja:
- cechą konstytutywną sam. teryt. powoływanie w drodze wyborców organów kolegialnych, które w sposób bezporedni, wykonują zadania nałożone na związek
V Osobowoć prawna samorządu:
- publicznoprawna -
- możliwoć rozwiązywania stosunków prawnych z organami państwa
- możliwoć stosowania władztwa administracyjnego,
- prywatnoprawna
- swobody dysponowania mieniem we własnym imieniu
- uczestnictwo w obrocie gospodarczym jak inne podmioty gospodarcze
- posiadanie własnego majątku, samodzielny zarząd nim, zaciąganie zobowiązań
- może pozywać i może być pozywany
VI podmiot sam. teryt. - jednostka o charakterze korporacyjnym, wyposażona w osobowoć prawną o charakterze publicznym i prywatnym, wypełniająca poprzez wyłonione w drodze wyborów organy zadania administr.
PRZEDMIOT SAMORZąDU TERYTORIALNEGO
- przed sam. -wykonywanie admi. publicznej w wyznaczonym zakresie
I Zasada subsydiarnoci:
- zasada podziału władzy od dołu do góry
-nigdy nie należy powierzać jednostce większej tego, co może zrobić również wydz. jednostka mniejsza
- zasada prakseologiczna - oparta o kryterium efektywnoci działania.
ZADANIA SAMORZąDU TERYTORIALNEGO
1. Zadania własne:
- wykonywanie samodzielnie, bez możliwoci nieograniczonej (merytorycznej) ingerencji organów państwowych
- ingerencja dopuszczalna jedynie w formie nadzoru okrelonego normatywnie, polegająca na korygowaniu działań niezgodnych z prawem
2. Zadania zlecone:
- polegają merytorycznej ingerencji za porednictwem wytycznych org. państwowych.
NADZÓR NAD SAMORZąDEM TERYTORIALNYM
1. nadzór prawny:
- ograniczony do zadań własnych samorządu
- celem ustalenie, czy działalnoć gminy odpowiada normom prawa pozytywnego
2. nadzór celowociowy:
- dotyczy zadań zleconych
- badanie aspektów celowoci zachowań samorządu (także zgodnoci z wytycznymi)
w/g Konstytucji (akt 171) powinien być stosowany jedynie nadzór prawny nad samorządem)
SAMORZąD A AUTONOMIA
- samorząd nie jest i nie może być organizacją autonomiczną
- wykonując adm. państwową na zasadzie decentralizacji jego powiązania z państwem są bardzo silne
-państwo za porednictwem swoich organów może wpływać na działalnoć samorządu (chociaż tylko w zakresie cile okrelonym prawem)
- instrumenty oddziaływania o charakterze finansowym - subwencji, pożyczki rządowe dotacje celowe
KSZTAŁT ORAZ FUNKCJONOWANIE POLSKIEJ ADMINISTRACJI TERENOWEJ W LATACH 1918-1939
ORGANY ADMINISTRACJI RZąDOWEJ O KOMPETENCJACH OGÓLNYCH
1918 - odzyskanie niepodległoci
- cieranie się koncepcji prawicowych i lewicowych
- koncepcja kompromisowa - adm. terenowa powierzona organom adm. rządowej o kompetencjach ogólnych (tj. wojewodom i starostom), powołując jednoczenie system organów samorządu terytorialnego
1918-1928 - unifikacja ustawodawstwa (ujednolicenie)
1919 - rozporządzenie z dnia 28 sierpnia 1919 r. o tymczasowej organizacji powiatowych władz adminsitracyjnych I instancji na obszarze byłego zaboru rosyjskiego
- powołanie starosty - przyznano mu władzę administracyjną I instancji
- funkcje koordynacyjne nad org. adm. wojskowej, sądowej, kolejowej, pocztowo-telegraficznej, skarbowej, szkolnej oraz urzędów ziemskich.
1919 - ustawa tymczasowa z dnia 2 sierpnia 1919 r. o organizacji władz admin. II instancji
- tworzenie województw i powołanie wojewodów
1921 - Konstytucja Marcowa z dnia 17 marca 1921
1928 - rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 19 stycznia 1928 r. o organizacji i zakresie działania władz administracji ogólnej:
Władze administracji ogólnej:
- wojewodowie i komisarz rządu na m. st. Warszawę
- starostowie powiatowi i grodzcy
- organy związków sam. teryt. wykonujące zadania adm. ogólnej w zakresie okrelonym przez obowiązujące przepisy prawne
Wojewoda:
- stał na czele województwa
- mianowany przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów przedstawiony jej przez MSW
-pod względem osobowym podlegał MSW, służbom (zależnie od sprawy) - Premierowi, wł. ministrom
- 2 funkcje: przedstawiciel rządu i szef administracji ogólnej (zespolonej)
2. Organy kolegialne:
- zgodnie z Konstytucją Marcową z 1921 r. na wszystkich stopniach powinny być powołane organy samorządowe czyli kolegialne organy społeczne, jednakże do wybuchu II Wojny wiatowej nie powołano samorządu wojewódzkiego jedynie kolegialne organy powołane przy wojewodzie, Rada Wojewódzka oraz Wydział Wojewódzki
a) Rada Wojewódzka:
- skład tworzyli członkowie wybrani przez rady powiatowe i miejskie nie wydzielonych z państwowych związków samorządowych
- posiedzenia zwoływane przynajmniej raz w roku
- pracom rady przewodniczył wojewoda
b) Wydział Wojewódzki:
- skład: wojewoda jako przewodniczący, 2 urzędnicy powoływani przez MSW, 3 członkowie wybrani przez radę wojewódzką
- były to organy opiniodawcze-doradcze
- nie były to organy sam. teryt. - MSW mógł w każdej chwili je rozwiązać
4. Województwa: poznańskie i pomorskie:
- nie utworzono rad wydziałów wojewódzkich - szczątki samorz. prowincjonalne
- sejmik wojewódzki - wykonywał kompetencje rad wojewódzkich
- izby wojewódzkie - wykonywały kompetencje wydziałów wojewódzkich.
5. Województwo ląskie:
- statut organiczny z dnia 15 lipca 1920 r. - ląsk był województwem autonom. z własnym sejmem - na tym terenie nie obowiązywało rozporządzenia z 1928 r.
6. Warszawa:
- Rozporządzenie z 1928 r. odmienne (tymczasowe) zachowało tutaj organizację administr.
- organami adm. ogólnej byli: komisarz rządu m. s. Warszawy oraz starostowie grodzcy
- ich aparatem wykonawczym był magistrat m. st. Warszawy
- brak kolegialnych organów doradczych i orzekających
7. Starosta powiatowy:
- organ administracji ogólnej na czele powiatu
mianowany przez MSW
- podlegał pod względem osobowym: MSW lub wojewodzie, służbowym - wojewodzie
- 2 funkcje: przedstawiciel rządu i szef adm. ogólnej w powiecie
- te same prawa i obowiązki co wojewoda tylko ograniczone do powiatu
- Starostwo: aparat wykonawczy
- organy kolegialne - opiniodawczo-doradcze: sejmik i wydział państwa
8. Starosta grodzki
- miasta liczące ponad 75000 mieszkańców stanowiące odrębny powiat miejski
- organy kolegialne - pomocnicze:
- zamiast sejmiku - kolegium złożone z członków rady miejskiej
- zamiast wydziału - kolegium złożone z członków magistrat
SAMORZąD TERYTORIALNY W POLSCE W LATACH 1918-1939
Unifikacja rozwiązań normatywnych na ziemiach byłych zaborów
-1933 - ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częciowej zmianie ustroju sam teryt. (tzw. ustawa scaleniowa).
- struktura sam. teryt. oparta na sam. gminnych oraz powiatowych
- sam. wojewódzki występował tylko w woj. poznańskim w woj. poznańskim i pomorskim na podst. dotychczasowych przepisów
- regulacją nie objęto województwo ląskie- miało własny stan prawny.
Samorząd gminny:
- gmina podstawową jednostką
-2 typy gmin: miejska i wiejska
- wielkoć gminy powinna być taka duża by mogła samodzielnie działać oraz by zachowana była więź lokalna
- organy gminy:
-rady gminne i miejskie - organ stanowiący i kontrolujący
- zarząd gminny i miejski - organ zarządzający i wykonawczy (2 postacie):
kolegialny - skład: przełożony gminy (wójt, burmistrz, prezydent)), jego zastępcy i ławników wybranych przez radnych
- jednoosobowy - przełożony gminy (wójt, burmistrz, prezydent) kompetencja (?) generalna (kompet.)
- komisje stałe, czasowe, doraźne - organy pomocnicze i opiniodawcze
- rodki nadzorcze:
Gromada:
- w przypadku utworzenia gminy zbiorczej, składającej się z więcej niż jednej miejscowoci, z reguły każda z tych miejscowoci tworzyła mniejszą jednostkę - gromadę
-organ uchwalający: (w zakresie od wielkoci gromady):
- rada gromadzka - sołtys, podsołtys i 12-30 radnych gromadzkich
- zebranie gromadzkie - prawo uczestnictwa wszystkich mieszkańców o praw. wyborczych
- organ wykonawczy:
- sołtys i podsołtys (wybór na 3 lata przez radnych lub zebranie gromadzkie)
Samorząd powiatowy:
- miasta liczące ponad 25000 mieszkańców stanowiły samodzielne powiaty
- organy samorządu powiatowego:
- rada powiatowa - organ stanowiący i kontrolny
- wydział powiatowy - organ zarządzający i wykonawczy
- starosta powiatowy - przewodniczący rady i wydziału powiatowego (duża samodzielnoć)
4. Samorząd wojewódzki:
- aż do wojny nie powołano nowego samorządu lecz utrzymano stary
- funkcjonował jedynie w województwach poznańskim i pomorskim
- województwo traktowane jako związek powiatów
- organy:
- sejmik wojewódzki:
- organ uchwalający i kontrolujący
- skład: delegaci wybierani na 4 lata przez sejmiki powiatowe
- przewodniczący sejmiku - przewodniczył obradom
- wojewoda: z upow. MSW prawo zwoływania, odraczania i zamykania sejm.
- wydział wojewódzki:
-organ zarządzający i wykonawczy
- skład: przewodniczący wydziału, zastępca, starosta krajowy, członków sejmików
starosta krajowy:
- zarządzanie bieżącymi sprawami samorządu, reprezentowanie, nadzór
- wybierany przez sejmik województwa na 6-12 lat
5.Warszawa:
- ustawa z dnia 16 sierpnia 1938 r. o samorządzie gminy m. st. Warszawa
- Warszawa jednostką samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego
- nadzór: MSW oraz w pewnych kwestiach Rada Ministrów.
SAMORZąD TERYTORIALNY W POLSKICH KONSTYTUCJACH
OKRES: 1918 - 1939
1. Okres demokracji burżuazyjnej - od 1918 do 1926 (przewrót majowy)
- Konstytucja Marcowa z dnia 17 marca 1921 r.
- oparcie na zasadzie (?) sam. teryt. i zawodowego a adm. państwową na zasadzie decentralizacji przy uwzględnieniu czynnika obywatelskiego powoływanego w drodze wyborów
- ostatnie deklaracja prawna dotycząca rozbudowy samorządu - od tego czasu umocniono pozycję organów adm. rządowej a ograniczono rolę czynnika społecznego w administracji
2. 1926 - silna władza wykonawcze:
- ciężar kierowania państwem przeniesiony z organów kolegialnych tworzonych w drodze wyborów na mianowane organy monokratyczne
-dominacja organów adm. rządowej nad organami sam. teryt.
- 1933 - ustawa samorządowa - liczne rodki nadzoru organów rządowych (wojewoda) nad sam. teryt.
3. 1935 r. - Konstytucja Kwietniowa z dnia 23 kwietnia 1935 r.
- znaczna centralizacja ustroju państwowego
- admin. państw. sprawowały: adm. rządowa, sam. teryt., sam. gospodarczy
- mimo utrzymania sam. terytor. decydującą rolę w adm. terenowej odgrywały tzw. władza adm. ogólnej (wojewodowie i starostowie)
OKRES: 1944 - 1950
- okres przejciowy - okres kształtowania się zasadniczej koncepcji, modelu adm. terenowej
1. 22 lipca 1944 - manifest PKWN (Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego)
- do czasu zwołania Sejmu ustawodawczego i uchwalenia konstytucji uznaje się zobowiązujące podstawowe założenia Konstytucji Marcowej z 1921 r.
- władzę w terenie KRN i PKWN wykonują przez: wojewódzkie, powiatowe, miejskie i gminne rady narodowe oraz swych upełnomocnionych przedstawicieli
2. 21 sierpnia 1944 - dekret PKWN o trybie powoływania władz adm. ogólnej I i II instancji
- reaktywowanie wojewodów i starostów w roli organów ogólnej adm. rządowej
3. 23 listopada 1944 - dekret PKWUN o organizacji i zakresie działania sam. terytor.
- przywrócenie organów sam.-teryt. opierając się na przepisach ustawy samorz. z 1933 r.
4. 11 wrzenia 1944 - o organizacji i zakresie działania rad narodowych
- dualistyczny model adm. terenowej uzupełniony o system rad narodowych
5 23 listopada 1944 -
- powołanie samorządu wojewódzkiego...
chomikplayboy