Jan Tajchman - Schody (skrypt).pdf - dachy drewno - kubuspucharek

Typy przestrzenne schodów występujących na terenie Polski

Na przestrzeni wieków wytworzył się cały szereg układów przestrzennych schodów, i to

bez względu na materiał z jakiego były wykonywan e 1 . Układy te zależne są od zastosowanych

w jednej kondygnacji biegów, tzn. od ich ilości, wzajemnego usytuowania oraz kształtu. Na ten

ostatni natomiast wpływają przyjęte w biegu stopnie, a mianowicie zwykłe, czyli proste lub

klinowe (o zmiennej szerokości) nazywane zabiegowymi albo jednocześnie jedne i drugie, stąd

będziemy mieli do czynienia z biegami prostymi, kręconymi (zabiegowymi) lub z biegami

mieszanymi (składającymi się z odcinka prostego i z zakrętu (nazywanymi biegami z zakrętami

lub biegami/ schodami) zabiegowymi.

Tabela przedstawia schematy schodów występujących najczęściej na terenie Polski. W

zależności od ilości biegów w obrębie jednej kondygnacji rozróżniamy schody jedno- i

dwubiegowe oraz wielobiegowe. Te ostatnie mogą posiadać trzy, cztery, pięć i więcej biegów.

W zależności od kierunku wchodzenia jak i kształtu całego układu biegów, a nawet i stopni,

będziemy rozróżniali schody:

-jednokierunkowe (proste),

-powrotne,

-łamane,

-łamano - powrotne,

-rozbieżne (rozdzielne),

-zbieżne,

-zbieżno - rozbieżne (rozdzielne),

-kręcone (kręte),

-półkręcone, z których część tworzy tzw. schody wachlarzowe.

Ponadto prawie każdy z wymienionych typów może tworzyć tzw. schody zwierciadlane

(dwustronne nazywane także zespolonymi), polegające na ustawieniu takich samych schodów

po dwóch stronach osi (naprzeciwko siebie).

Pewną część schodów wyrównawczych (dyferencyjnych), a mianowicie te, które

posiadają wolny dostęp z kilku stron, proponuję nazywać schodami stożkowymi lub wolnymi.

Analizując układy przestrzenne dawnych schodów, możemy spotkać (poza podanymi

schematami) przykłady łączące w sobie odmienne typy lub biegi, jak np. schody proste z

wachlarzowymi itp.

Schody (jednokierunkowe) proste

Są to schody, w których kierunek wchodzenia od punktu wyjściowego do docelowego

nie zmienia się.

Schody powrotne

Są to schody, w których kierunek wchodzenia od punktu wyjściowego do docelowego

zakręca się pod kątem 180° (lub do niego zbliżonym) tak, że biegi o przeciwnych kierunkach są

do siebie równoległe (lub prawie równoległe). Zmiana kierunku na powrotny dokonuje się

1 Opracowanie niniejsze dotyczy przede wszystkim schodów związanych z architekturą, a więc schodów wewnętrznych i

zewnętrznych, a w mniejszym stopniu schodów terenowych. Dotychczas brak pełnej systematyki układów przestrzennych

schodów występujących na naszych terenach. Poszczególne podręczniki budowlane podejmują takie próby, lecz zazwyczaj są

one cząstkowe. Proponowane nazewnictwo nie zawsze jest konsekwentne, a często sprzeczne między poszczególnymi autorami i

nie uwzględnia wielu schodów dawnych - zabytkowych. Najszerzej zagadnienie to w oparciu o Polską Normę Budowlaną PN-

65/B-01022 przedstawia Mały Ilustrowany Słownik Budowlany (Arkady 1973) na str. 95 i 99-101, pomijając niektóre układy

dawne.

Opracowanie niniejsze w dużej mierze wykorzystuje materiał słownika rozszerzając systematykę o układy historyczne

przedstawiając jednocześnie całość zagadnienia w formie odpowiednio uporządkowanej tabeli.

przez zastosowanie podestów lub zakrętów zwrotnych albo jednocześnie podestów i zakrętów.

W związku z tym schody powrotne będą dzieliły się na schody z podestami, zakrętami oraz

jednocześnie z podestami i zakrętami. Schody powrotne, których biegi są dwustronnie

obudowane (z murem w miejscu duszy), tworzą tunelową klatkę schodową nazywaną typem

„rzymskim", a schody powrotne rozpoczynające się jednym biegiem, a kończące dwoma lub

odwrotnie, bywają nazywane „cesarskimi".

Schody łamane

Są to schody, w których kierunek wchodzenia od punktu wyjściowego do docelowego

zmienia się (załamuje się) jeden lub więcej razy pod kątem prostym, rzadziej ostrym lub

rozwartym. Zmiana kierunku bywa rozwiązywana przez zastosowanie podestów lub zakrętów,

albo jednocześnie przez wprowadzenie podestów i zakrętów. W związku z tym schody łamane

będą dzieliły się na schody z podestami, z zakrętami oraz jednocześnie z podestami i zakrętami.

Schody łamano - powrotne

Schody, w których kierunek wchodzenia załamuje się dwa razy pod kątem prostym, tak

iż początek i koniec stanowią biegi do siebie równoległe i przeciwstawne lecz usytuowane w

pewnym oddaleniu od siebie, będziemy nazywali łamano - powrotnymi. Podobnie jak

poprzednie będą występowały z podestami, zakrętami oraz z podestami i zakrętami 2 .

Schody rozbieżne (rozdzielne)

Są to schody, w których jeden kierunek wchodzenia rozdziela się na dwie strony nie

tworząc jednak schodów powrotnych ani łamano -powrotnych. Układy takich schodów

najczęściej przypominają kształt litery „T" rzadziej „Y", a nawet formę krzyża (tworząc tzw.

schody krzyżowe), przy czym każde ramię może być złożone z jednego lub kilku biegów, te zaś

obok prostych mogą być także i krzywolinijne.

Schody zbieżne

Schody zbieżne są jakby odwrotnością schodów rozbieżnych, gdyż w nich dwa (a nawet

trzy) kierunki wchodzenia zbiegają się na jednym biegu lub podeście. Każde ramię tych

schodów może być złożone z jednego lub kilku biegów, a te zaś obok prostych mogą być także i

krzywolinijne.

Schody zbieżno - rozbieżne (rozdzielne)

W schodach zbieżno - rozbieżnych dwa kierunki wchodzenia zbiegają się w jednym

biegu, aby potem ponownie rozdzielić się na dwa. Schody takie w rzucie najczęściej zbliżone są

do formy dwuteowej.

Schody kręcone (kręte)

Są to schody (zasadniczo) o stopniach zabiegowych, w których kierunek ostatniego

stopnia w stosunku do pierwszego zakreśla kąt zdecydowanie większy od 180° (najczęściej ok.

270° do ponad 360°). Schody kręcone mogą być wykonane na rzucie kolistym, owalnym,

kwadratowym, prostokątnym lub wielobocznym. O układzie przestrzennym schodów

kręconych poza rzutem decyduje rozwiązanie partii środkowej. W związku z tym rozróżniamy

schody kręcone z rdzeniem (ze słupem środkowym) lub bez rdzenia czyli z próżnią (zwaną

także duszą). Rdzeń lub próżnia mogą być w przekroju małe lub duże oraz posiadać kształt

różny od koła.

2 Ten typ schodów jest propozycją autora (nie ma go w podręcznikach), celem bardziej precyzyjnego określania

schodów dawnych.

Schody półkręcone (półkryte)

Są to schody (zasadniczo) o stopniach zabiegowych, w których kierunek ostatniego

stopnia w stosunku do kierunku pierwszego zakreśla kąt mniejszy lub zbliżony do 180°.

Schody półkręcone mogą być wykonane na rzucie półkola, półowalu, półelipsy,

prostokąta lub wieloboku. O układzie przestrzennym schodów półkręconych poza rzutem

decydują rozwiązania partii dośrodkowej. W związku z tym rozróżniamy schody półkręcone z

małym rdzeniem lub małą próżnią oraz schody wachlarzowe czyli półkręcone z dużym

rdzeniem lub z dużą próżnią.

Uwaga! Do schodów kręconych i półkręconych będziemy zaliczali także i takie, które poza

stopniami zabiegowymi posiadają dwa pierwsze lub ostatnie stopnie proste. Przy większej

ilości (od trzech w górę) stopni prostych będziemy mieli już do czynienia ze schodami

(biegami) zabiegowymi.

Wśród nowoczesnych rozwiązań możemy spotkać schody o stopniach zabiegowych

założonych na rzutach o dość różnorodnych krzywiznach. Wymagają one każdorazowo

określenia opisowego. Ogólnie możemy nazwać je schodami kręconymi o dowolnym kształcie

(dowolnym rzucie).

Schody „zwierciadlane" zespolone, dwustronne

Szczególną odmianę komunikacji pionowej stanowią tzw. schody zwierciadlane.

Składają się one z dwóch dowolnych układów schodów ustawionych jakby w odbiciu

lustrzanym po dwóch stronach osi. Stąd określa sieje także schodami dwustronnymi lub

„zwierciadlanymi".

Posiadają one takie same lub zbliżone układy biegów (schodów) po obydwu stronach

osi. Wchodzenie na nie może odbywać się zbieżnie lub rozbieżnie (w stosunku do wspomnianej

osi), a nawet równolegle. Na naszych terenach nie spotykamy schodów bliźniaczych

(zespolonych) kręconych. Na tablicy zasygnalizowano je jednie dla zwrócenia uwagi, iż taki

typ znany jest w architekturze europejskiej.

Na tablicy nie podano tzw. schodów podwójnych (zwielokrotnionych), na których

wchodzi się jednocześnie dwoma (a nawet kilkoma) biegami znajdującymi się pod sobą, a które

także występują na zachodzie. Po wojnie tego typu schody zrealizował Marek Leykam w

okrągłym domu towarowym w Poznaniu.

Schody „wolne" , „stożkowe", schody z wolnym dostępem

Część schodów wyrównawczych (dyferencyjnych), które łączą różne poziomy tej samej

kondygnacji lub przyziemia z otaczającym terenem, a posiadają stopnie po zewnętrznym

obwodzie, czyli wolny dostęp z kilku stron proponuję nazywać schodami „wolnymi", lub

wolnymi stożkowymi. Zazwyczaj w układzie przestrzennym tworzą one rodzaj „piramidki" -

„stożka" dostawionej do otworu wejściowego. Czasami stopnie wolne bywają dostawiane do

pierwszych biegów schodowych lub tworzą takie pierwsze biegi. „Stożek" - „piramidka"

schodów wolnych może być wklęsła lub wypukła, ale jednocześnie także wypukło - wklęsła. W

rzucie natomiast może posiadać różne kształty, np. prostokąta, trapezu, wieloboku, półowalu,

półkola, a także połączenie prostokąta z półkolem.

Rodzaje schodów w zależności od ich układu przestrzennego w jednej kondygnacji

(schematy rzutów)

Jan Tajchman - Schody (skrypt).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: