Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu.pdf

Choroby Serca i Naczyń 2007, tom 4, nr 3, 127–129

N E U R O L O G I A

Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu

Małgorzata Świerkocka-Miastkowska, Dorota Biesek

Katedra i Klinika Neurologii Dorosłych Akademii Medycznej w Gdańsku

L osy pacjentów po przebytym udarze mózgu,

Tabela 1. Skala ADL-Barthel

a zwłaszcza jakość ich życia, stały się przedmio-

tem wnikliwych opracowań. Badacze analizują

przede wszystkim wczesną i późną śmiertelność pouda-

rową, a publikowane dane na ten temat istotnie się różnią.

Na zróżnicowanie wyników znacząco wpływają przede

wszystkim: średni wiek analizowanej grupy chorych, kon-

figuracja obciążających czynników ryzyka chorób naczy-

niowych oraz bezpośrednie przyczyny zgonów (zawał

serca, infekcje, choroba nowotworowa). W przybliżeniu

można przyjąć, że około 50% osób po przebytym udarze

mózgu ma szansę wieloletniego przeżycia.

Wiadomo, że większość chorych, którzy przeżyli udar

mózgu, rokuje kliniczną poprawę, lecz całkowite ustąpie-

nie zaburzeń mowy, czynności ruchowych oraz funkcji

poznawczych obserwuje się stosunkowo rzadko. Poprawa

zwykle następuje powoli i stopniowo, w ciągu kilku lub

kilkunastu miesięcy, często z okresami, w których pozor-

nie nie występują żadne zmiany. Po 2-letnim okresie reha-

bilitacji około 1/3 pacjentów jest w pełni zdolna do samo-

obsługi, 1/3 wymaga częściowej pomocy, a pozostali cho-

rzy nadal potrzebują pełnej, stałej opieki.

Do oceny stopnia niesprawności pacjentów po udarze

mózgu wykorzystuje się skale punktowe, dzięki którym

można porównać grupy chorych lub określić stan jednego

chorego na różnych etapach rehabilitacji. Często używa się

skali Barthel Index of Activities of Daily Living (ADL-Barthel) .

Za jej pomocą ocenia się sprawność chorych w zakresie

10 podstawowych czynności codziennych (tab. 1).

Pacjenci poddający się rehabilitacji muszą pokonywać

wiele trudności, napotykanych na różnych płaszczyznach

życia. Są to przede wszystkim problemy związane z:

Oceniana czynność

Liczba punktów

Kontrola oddawania stolca

Nietrzymanie

Sporadyczne nietrzymanie

Pełna kontrola

Kontrola oddawania moczu

Nietrzymanie

Sporadyczne nietrzymanie

Pełna kontrola

Higiena osobista (mycie, golenie)

Wymaga pomocy

Samodzielny

Korzystanie z toalety

Zależny

Wymaga niewielkiej pomocy

Samodzielny

Spożywanie posiłków

Karmiony

Z pomocą

Samodzielny

Przemieszczanie się

Niezdolny

Zależny

Z niewielką pomocą

Samodzielny

Chodzenie po płaskim terenie

Niezdolny

Za pomocą wózka

Przy pomocy innej osoby

Samodzielny

Ubieranie się

Niezdolny

Z pomocą

Samodzielny

Kąpiel

Z pomocą

Samodzielny

Chodzenie po schodach

Niezdolny

Z pomocą

Samodzielny

Adres do korespondencji:

dr med. Małgorzata Świerkocka-Miastkowska

Katedra i Klinika Neurologii Dorosłych

Akademii Medycznej

ul. Dębinki 7, 80–211 Gdańsk

tel.: 0 58 349 23 00, faks: 0 58 349 23 20

e-mail: mswierk@amg.gda.pl

Podstawą oceny stopnia niepełnosprawności jest liczba punktów uzyskanych

w skali:

0–9 punktów — ciężka niesprawność

10–14 punktów — niesprawność umiarkowana

15–19 punktów — lekka niesprawność

20 punktów — pełna sprawność, niezależność

127

www.chsin.viamedica.pl

Choroby Serca i Naczyń 2007, tom 4, nr 3

• utratą niezależności — kalectwo ogranicza zdolność

wykonywania prostych, codziennych czynności;

• utratą pracy — udar jest przyczyną korzystania ze

świadczeń rentowych, staje się często powodem przed-

wczesnego przejścia na emeryturę;

• pogorszeniem sytuacji materialnej;

• utratą pozycji społecznej — utrudnione kontakty to-

warzyskie spowodowane zaburzeniami komunikacji

werbalnej, pogorszeniem funkcji poznawczych lub

z przyczyn niezależnych od samego chorego;

• zmianą sytuacji rodzinnej — trudności w zaakcepto-

waniu pozycji zależnego od innych członka rodziny;

• lękiem przed nawrotem choroby, pogorszeniem się

obecnego stanu.

W związku z tym bliscy i opiekunowie chorych stają

przed szczególnym zadaniem — w ścisłej współpracy

z personelem medycznym oraz pracownikami socjalnymi

powinni wspomagać pacjenta w ponownym osiągnięciu

umiejętności, dzięki którym będzie on mógł jak najlepiej

funkcjonować na co dzień.

Ze względu na długotrwałość i skomplikowanie pro-

cesu rehabilitacyjnego opiekunowie powinni się cechować

cierpliwością, wytrwałością, wyrozumiałością i stopniowo

dostosowywać zadania do stale zmieniających się możli-

wości pacjenta.

bilitacyjnych; dobór formy rehabilitacji zależy od sta-

nu ogólnego i funkcjonalnego pacjenta.

• Kontynuacja rehabilitacji logopedycznej we współpra-

cy z terapeutą zaburzeń mowy; do osiągnięcia możli-

wie najlepszych efektów konieczne są częste i regular-

ne ćwiczenia mające na celu usprawnienie aparatu

mowy oraz poprawę umiejętności pisania i czytania.

• Rehabilitacja w zakresie codziennych czynności —

zadaniem opiekuna jest asystowanie choremu przy

czynnościach możliwych do wykonania przez niego

samego oraz zachęcanie do podejmowania wielokrot-

nych prób ich wykonywania w razie niepowodzenia.

• Wspieranie chorego w zaakceptowaniu nowej, trud-

nej sytuacji oraz w próbach powrotu do wcześniej-

szych zainteresowań, a także rozwijaniu nowych, do-

stosowanych do aktualnych możliwości: wspólne

czytanie, oglądanie telewizji, słuchanie radia; uła-

twianie choremu udziału we wszystkich ważnych

uroczystościach towarzyskich, rodzinnych, wydarze-

niach kulturalnych; umożliwienie opuszczania domu

i podróżowania.

SZCZEGÓLNE PROBLEMY

PÓŹNEGO OKRESU POUDAROWEGO

• Padaczka poudarowa — do pierwszego napadu do-

chodzi u około 5% chorych z udarem niedokrwiennym

mózgu po około 14 dniach od jego wystąpienia; najczę-

ściej są to napady częściowe ruchowe proste oraz wtór-

nie uogólnione. Rozwoju padaczki częściej można się

spodziewać u osób po przebytym rozległym udarze, po

udarze korowo-podkorowym oraz krwotocznym. Le-

czenie przeciwpadaczkowe należy rozpocząć po kon-

sultacji neurologicznej i wykonaniu koniecznych ba-

dań diagnostycznych — najczęściej stosuje się prepa-

raty kwasu walproinowego oraz karbamazepiny. Ze

względu na obecność organicznego uszkodzenia móz-

gowia terapię należy kontynuować nawet w przypad-

ku całkowitego ustąpienia napadów (obserwowanego

u ok. 75% leczonych chorych).

• Otępienie naczyniopochodne — zaburzenie; spowol-

nienie procesów poznawczych ujawniające się u oko-

ło 30% pacjentów 3–4 miesiące po przebytym udarze

mózgu. Podejrzenie wystąpienia otępienia naczynio-

pochodnego wymaga diagnostyki neurologiczno-

-psychiatrycznej — stanowi ono poważne powikłanie

utrudniające proces rehabilitacji. Dostarczanie różno-

GŁÓWNE ZADANIA OPIEKUNA CHOREGO

PO UDARZE MÓZGU

• Regularny, ścisły kontakt z lekarzem prowadzącym —

neurologiem; przestrzeganie terminów zalecanych

konsultacji specjalistycznych: internistycznej, diabeto-

logicznej, kardiologicznej, u specjalisty rehabilitacji;

prowadzenie leczenia i kontrolowanie parametrów

laboratoryjnych według zaleceń lekarskich.

• Kontynuacja zabiegów pielęgnacyjnych we współpra-

cy z pielęgniarkami środowiskowymi, zgodnie z wy-

maganiami wynikającymi ze stanu ogólnego pacjenta

(z zachowaniem zasad profilaktyki zakażeń układu od-

dechowego, przeciwodleżynowej itd.

• Kontynuacja rehabilitacji ruchowej we współpracy

z fizjoterapeutą — asystowanie choremu w zalecanych

ćwiczeniach biernych, bierno-czynnych i powtarzaniu

ćwiczeń czynnych; usprawnianie może się odbywać

w formie rehabilitacji domowej, ćwiczeń w ośrodku re-

habilitacyjnym w miejscu zamieszkania oraz w formie

wyjazdowej w wyspecjalizowanych ośrodkach reha-

128

www.chsin.viamedica.pl

Małgorzata Świerkocka-Miastkowska, Dorota Biesek , Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu

rodnych bodźców środowiskowych może sprzyjać

hamowaniu procesu degradacji intelektualnej.

• Depresja poudarowa — liczba chorujących na depre-

sję poudarową w publikowanych wynikach badań jest

zmienna. W przybliżeniu można przyjąć, że w ciągu

4 miesięcy od udaru depresja poudarowa wystąpi

u około 40% pacjentów. Objawy spełniające kryteria

rozpoznania depresji według klasyfikacji Diagnostic

and Statistical Manual [of Mental Disorders], Fourth Edi-

tion (DSM-IV) są najprawdopodobniej wynikiem ogni-

skowego uszkodzenia mózgowia. Niektórzy autorzy

uważają jednak, że jest to reakcja na trudną, stresującą

sytuację życiową. Rozpoznanie depresji powinien po-

twierdzić lekarz psychiatra. W farmakoterapii stosuje

się preparaty trój- i czteropierścieniowe (amitryptyli-

na, mianseryna) i inhibitory wychwytu zwrotnego se-

rotoniny (SSRI, selective serotonin reuptake inhibitor ; flu-

oksetyna). Wykorzystuje się także stabilizujące nastrój

działanie leków przeciwpadaczkowych. Oprócz lecze-

nia farmakologicznego stosuje się psychoterapię.

• Upadki prowadzące do urazów, złamania — szczegól-

nie narażeni są na nie pacjenci ze znacznym deficytem

ruchowym, zaburzeniami równowagi i wzmożonym

napięciem mięśniowym. Chorzy z zaburzeniami

mowy i kontaktu, zespołem zaniedbywania, zaburze-

niami czucia, zarówno powierzchniowego, jak i głębo-

kiego, mogą mieć trudności z poinformowaniem opie-

kuna o upadku lub z odczuwaniem jego skutków —

w tych sytuacjach szczególnie istotny jest uważny nad-

zór opiekuna.

• Zaburzenia funkcji seksualnych — u większości pa-

cjentów po przebytym udarze istotnie obniżają się

zdolności seksualne. Przyczyn można upatrywać za-

równo w dysfunkcji organicznej, jak i w psychice. Ze

względu na intymność problemu leczenie powinno się

rozważyć po konsultacjach specjalistycznych — uro-

logicznej i psychiatrycznej (psychoterapia, leczenie

farmakologiczne).

Z uwagi na nagłe wystąpienie i długotrwałość ko-

niecznej rehabilitacji udar mózgu wymaga dużych

zmian w organizacji funkcjonowania rodziny chore-

go — nowa sytuacja oznacza dla niej wiele nowych

obowiązków i ograniczeń.

Ze względu na szczególne obciążenia psychiczne,

jakim podlegają opiekunowie pacjentów po udarze,

wskazane i konieczne jest tworzenie dla nich grup

wsparcia. Takie grupy powinny spełniać funkcję zarów-

no informacyjno-edukacyjną (spotkania ze specjalista-

mi leczącymi chorych po udarze), jak i stanowić forum

wymiany doświadczeń między osobami na co dzień

spotykającymi się z problemem udaru mózgu.

Źródło: Mazur R., Książkiewicz B., Nyka W.M. Udar mózgu w praktyce lekarskiej. Via Medica, Gdańsk 2004: 133–139.

129

www.chsin.viamedica.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: