Poradnik_Bhp maszyn-2010.pdf

Włodzimierz Łabanowski

BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA MASZYN

Poradnik dla pracodawców

Warszawa 2010

Redaktor prowadzący

Maciej Sokołowski

Projekt okładki

Dorota Zając

Zdjęcie na okładce

Andrzej Jaworski

Opracowanie typograficzne i łamanie

Jan Klimczak

Wydanie 1

Główny Inspektorat Pracy 2010

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY

GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY

WARSZAWA 2010

www.pip.gov.pl

1. Wprowadzenie

Publikacja przeznaczona jest dla pracodawców (użytkowników maszyn) i innych osób od-

powiedzialnych za bezpieczeństwo maszyn. Informacje tu zawarte powinny ułatwić praco-

dawcy realizację obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

przy stosowaniu maszyn i innych urządzeń technicznych.

W broszurze przedstawiono europejską koncepcję zapewnienia bezpieczeństwa użytko-

wania maszyn, która znalazła odzwierciedlenie w polskim prawodawstwie. Wymieniono obo-

wiązki pracodawcy związane z wyposażaniem stanowisk pracy w nowe maszyny oraz obo-

wiązki związane z właściwą eksploatacją użytkowanego sprzętu roboczego. Opisano minimalne

wymagania techniczne wraz z przykładami działań dostosowawczych. Wskazano na istotną

rolę norm zharmonizowanych w procesie kształtowania bezpieczeństwa użytkowania ma-

szyn. Zawarto także wskazówki pozwalające określić czy przeprowadzona przez użytkownika

maszyny modernizacja była na tyle głęboka, że maszyna musi być zakwalifikowana jako no-

wa. Przedstawiono też możliwe do zastosowania środki techniczne chroniące przed zagroże-

niami mechanicznymi.

Stan prawny na 11czerwca 2010 r.

2. Europejska koncepcja bezpieczeństwa

użytkowania maszyn

2.1. Podział maszyn na nowe i stare

nych, tzw. maszyn starych. Koncepcja ta opiera się

na wzajemnym współdziałaniu projektantów i produ-

centów maszyn z ich użytkownikami.

Konstrukcja maszyn nowych powinna zapewniać

bezpieczeństwo na wysokim, określonym poziomie,

natomiast maszyny stare powinny być dostosowane

i utrzymywane na poziomie minimalnym (niższym niż

w przypadku maszyn nowych), pozwalającym zapew-

nić bezpieczeństwo użytkowania.

W 1986 r. dwanaście krajów europejskich podpisa-

ło Jednolity Akt Europejski, wprowadzający do Trakta-

tu Rzymskiego (ustanawiającego EWG) nowe artykuły:

100a i 118a. Artykuły te wyznaczyły dwa przyszłe kie-

runki działań Wspólnoty Europejskiej, tj. zapewnienie

swobodnego przepływu towarów między krajami Wspól-

noty oraz ochronę zdrowia obywateli, zarówno w życiu

prywatnym, jak i zawodowym. W 1992 roku wymienio-

ne artykuły zostały zastąpione odpowiednio artykuła-

mi 95 i 137 Traktatu Amsterdamskiego.

Koncepcja bezpieczeństwa maszyn w Unii Eu-

ropejskiej zasadniczo polega na ustanowieniu

dwóch filarów bezpieczeństwa: dla maszyn po raz

pierwszy wprowadzanych na rynek Unii Europej-

skiej tzw. maszyn nowych i maszyn już użytkowa-

2.1. A. Maszyny nowe

Wspomniany art. 100a Traktatu Rzymskiego był

podstawą do wydania tzw. dyrektyw nowego podej-

ścia, harmonizujących przepisy techniczne w Europie

i ustalających określony poziom wymagań dla nowo

produkowanych wyrobów. Wśród tych dyrektyw, zwa-

WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA

PRZY BUDOWIE I UŻYTKOWANIU MASZYN

WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ

art. 95 (TA) - dawny 100a (TR)

swobodny przepływ towarów

art. 137 (TA) - dawny 118a (TR)

ochrona zdrowia obywateli

dyrektywy

Ekonomiczne

WYMAGANIA ZASADNICZE

maszyny „nowe”

DYREKTYWA MASZYNOWA 2006/42/WE

(dawna 98/37 i 89/392)

producent

(dostawca, importer)

Społeczne

WYMAGANIA MINIMALNE

użytkowany sprzęt roboczy

DYREKTYWA NARZĘDZIOWA 2009/104/WE

(dawna 89/655 + 95/63+2001/45)

pracodawca

(użytkownik maszyn)

Rys. 1. Koncepcja bezpieczeństwa maszyn w Unii Europejskiej

nych dyrektywami ekonomicznymi znalazła się dyrek-

tywa dotycząca maszyn, popularnie określana „dyrek-

tywą maszynową”. Dyrektywa maszynowa skierowa-

na jest do wszystkich podmiotów wprowadzających

maszyny na rynek europejski, tj. do producentów

i dystrybutorów, w tym importerów. Dotyczy ona

wszystkich maszyn po raz pierwszy wprowadzanych

na rynek Wspólnoty, czyli wszystkich nowych maszyn

wyprodukowanych w krajach unijnych, seryjnie, jak

też jednostkowo, również wytworzonych na własny

użytek (tzw. samoróbek). Dotyczy też wszystkich ma-

szyn, w tym używanych, importowanych spoza granic

Unii, z tzw. krajów trzecich. W dyrektywie określono

wymagania techniczne, które nazywają się wymaga-

niami zasadniczymi oraz procedurę dokonywania oce-

ny zgodności maszyn z wymaganiami zasadniczymi.

sprzętu roboczego nie objętego postanowieniami dy-

rektywy maszynowej i innych dyrektyw nowego po-

dejścia (dyrektyw ekonomicznych), np. proste narzę-

dzia ręczne, drabina itp.

Historia dyrektywy narzędziowej

– 1989 r. opublikowanie pierwszego tekstu dyrek-

tywy pod numerem 655 (dyrektywa 89/655),

– 1995 r. uwzględnienie w dyrektywie wymagań do-

tyczących maszyn i urządzeń mobilnych z napę-

dem lub bez i urządzeń do podnoszenia ładunków

(dyrektywa 95/63/WE),

– 1996 r. obowiązek wdrożenia postanowień dyrek-

tywy we wszystkich krajach należących do Unii Eu-

ropejskiej,

– 2001 r. rozszerzenie zakresu dyrektywy o sprzęt

do tymczasowej pracy na wysokości (dyrekty-

wa 2001/45),

– 2009 r. zebranie wszystkich zmian i scalenie ich

w jedną całość pod nr 104 (dyrektywa 2009/104).

Historia dyrektywy maszynowej

– 1989 r. opublikowanie pierwszego tekstu dyrek-

tywy pod nr. 392 (dyrektywa 89/392),

– 1995 r. obowiązek zastosowania dyrektywy we

wszystkich krajach należących do Unii Europej-

skiej,

– 1998 r. zebranie wszystkich zmian i scalenie ich

w całość pod nr. 37 (dyrektywa 98/37),

– 2006 r. opublikowanie tekstu nowej dyrektywy

maszynowej pod nr. 42 (dyrektywa 2006/42),

– 2008 r. przyjęcie i przeniesienie postanowień dy-

rektywy do prawa poszczególnych państw człon-

kowskich,

– 29 grudnia 2009 r. obowiązek stosowania posta-

nowień dyrektywy 2006/42.

2.2 Polskie prawodawstwo dotyczące

maszyn

Europejska koncepcja bezpieczeństwa dotycząca

wprowadzania na rynek nowych maszyn jak i doty-

cząca obszaru eksploatacji maszyn została w pełni

uwzględniona w polskim prawodawstwie.

Postanowienia dyrektywy maszynowej zostały

wdrożone do polskiego prawa: ustawą z dnia 30 sierp-

nia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r.

Nr 204, poz. 2087 z późniejszymi zmianami) i rozpo-

rządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo-

łecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadni-

czych wymagań dla maszyn i elementów

bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 91, poz. 858). Rozporzą-

dzenie to zostało z dniem 1 stycznia 2006 r. zastąpio-

ne rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 20

grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla

maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 259,

poz. 2170). Na dzień dzisiejszy, od 29 grudnia 2009 r.

obowiązują postanowienia rozporządzenia Ministra

Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w spra-

wie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U.

Nr 199, poz. 1228).

Wymagania zasadnicze określone w powyższych

przepisach mają w Polsce zastosowanie od dnia przy-

stąpienia Polski do Unii Europejskiej, czyli od dnia 1

maja 2004 roku. Każda maszyna po raz pierwszy wpro-

wadzona do obrotu (lub oddana do użytku) na terenie

Rzeczypospolitej Polskiej po 1 maja 2004 r. powinna

spełniać wymagania zasadnicze. W Polsce producen-

ci maszyn są zobligowani do korzystania z tekstu pol-

skiego rozporządzenia, natomiast w przypadku współ-

2.1. B. Maszyny używane

Dyrektywy wydane na podstawie art. 118a Trakta-

tu Rzymskiego (obecnie art. 137 Traktatu Amsterdam-

skiego), to tzw. dyrektywy społeczne, dotyczące ochro-

ny zdrowia i poprawy warunków pracy. Wśród

dyrektyw społecznych kluczowe miejsce zajmuje tzw.

dyrektywa narzędziowa dotycząca szeroko rozumia-

nego sprzętu roboczego, do którego zaliczamy ma-

szyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia, insta-

lacje oraz sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości.

Głównym adresatem dyrektywy są użytkownicy wy-

mienionego sprzętu, czyli pracodawcy. W dyrektywie

narzędziowej określono najniższe dopuszczalne wy-

magania techniczne, tzw. wymagania minimalne w od-

niesieniu do użytkowanego (starego) sprzętu robo-

czego, a także określono wymagania związane

z bezpieczeństwem użytkowania zarówno nowego,

jak i starego sprzętu. Należy podkreślić, że minimalne

wymagania techniczne mogą dotyczyć także nowego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: