Utrata przytomności.doc

Utrata przytomności

Utrata przytomności, czyli brak świadomości i kontaktu ze światem zewnętrznym, następuje z powodu zaburzenia ukrwienia mózgu, zaburzenia regulacji cieplnej, zatrucia, zaburzenia wewnętrznego, urazów mechanicznych i krwawienia. Może trwać kilka minut, a nawet dni. Utratę przytomności różnicuje się z omdleniami, które trwają krótko, do 5 minut, a utrata zaś dłużej niż 5 minut. U ludzi młodych najczęściej spotykane jest omdlenie wywołane krótkotrwałym niedokrwieniem mózgu. Proste omdlenie to niecałkowita utrata przytomności, po której chory dochodzi w pełni do siebie.

1. Przyczyny utraty przytomności

Najczęstszą przyczyną utraty przytomności są:

·         urazy głowy (bezpośrednie uszkodzenie tkanki mózgowej przez uraz lub cios, wzrost ciśnienia śródczaszkowego na wskutek krwawienia lub obrzęku mózgu);

·         niedostatek tlenu w mózgu (zmniejszona zawartość tlenu we wdychanym powietrzu, zatkanie dróg oddechowych, zaburzenie transportu tlenu przez krew oraz inne zaburzenia oddechowe);

·         zaburzenia przemiany materii (zaburzenia czynności wątroby i nerek, zbyt wysokie lub zbyt niskie stężenie glukozy we krwi);

·         zatrucia;

·         napady skurczowe pochodzenia mózgowego (padaczka, skurcze gorączkowe);

·         działanie prądu elektrycznego;

·         udar mózgu;

·         zator (brak tlenu w mózgu, wylew);

·         nadmierne ochłodzenie organizmu na skutek przebywania w niskich temperaturach;

·         ogólne wyczerpanie organizmu;

·         substancje chemiczne;

·         wstrząsy.

W wyniku utraty przytomności może nastąpić niedrożność dróg oddechowych, wywołana opadaniem nagłośni i języka do tylnej ściany gardła, a także zalanie dróg oddechowych śliną bądź treścią żołądkową.

Najczęstszymi objawami utraty przytomności jest to, że osoba ta:

·         nie reaguje na pytania i nie odpowiada na głośne wołanie (brak możliwości nawiązania kontaktu słownego);

·         nie reaguje normalnie na bodźce mechaniczne;

·         ma niesłychanie wiotkie mięśnie.

2. Zapobieganie i leczenie utraty przytomności

Stopień utraty przytomności ocenia się według skali Glasgow (GCS).

Skala Glasgow (ang. Glasgow Coma Scale – GCS) jest używana w medycynie w celu oceny poziomu świadomości. Początkowo wprowadzono ją w celu umożliwienia szybkiej oceny stanu pacjentów po urazie głowy i wstępnego ustalenia rokowania. Obecnie jest powszechnie stosowana zarówno w medycynie ratunkowej, jak i do śledzenia zmian poziomu świadomości pacjentów w czasie leczenia.

Ocenie podlega:

Otwieranie oczu

4 punkty – spontaniczne

3 punkty – na polecenie

2 punkty – na bodźce bólowe

1 punkt – nie otwiera oczu

Kontakt słowny:

5 punktów – odpowiedź logiczna, pacjent zorientowany co do miejsca, czasu i własnej osoby

4 punkty – odpowiedź splątana, pacjent zdezorientowany

3 punkty – odpowiedź nieadekwatna, nie na temat lub krzyk

2 punkty – niezrozumiałe dźwięki, pojękiwanie

1 punkt – bez reakcji

Reakcja ruchowa:

6 punktów – spełnianie ruchowych poleceń słownych, migowych

5 punktów – ruchy celowe, pacjent lokalizuje bodziec bólowy

4 punkty – reakcja obronna na ból, wycofanie, próba usunięcia bodźca bólowego

3 punkty – patologiczna reakcja zgięciowa, odkorowanie (przywiedzenie ramion, zgięcie w stawach łokciowych i ręki, przeprost w stawach kończyn dolnych)

2 punkty – patologiczna reakcja wyprostna, odmóżdżenie (odwiedzenie i obrót ramion do wewnątrz, wyprost w stawach łokciowych, nawrócenie przedramion i zgięcie stawów ręki, przeprost w stawach kończyn dolnych, odwrócenie stopy)

1 punkt – bez reakcji

Uwzględnia się najlepszą uzyskaną odpowiedź w każdej kategorii. Łącznie można uzyskać od 3 do 15 punktów, ale należy zaznaczyć z jakich składowych powstał wynik (np. GCS 12: 3/4 + 4/5 + 5/6).

Na podstawie skali Glasgow zaburzenia przytomności najczęściej dzieli się na:

GCS 13–15 – łagodne

GCS 9–12 – umiarkowane

GCS 6–8 – brak przytomności

GCS 5 – odkorowanie

GCS 4 – odmóżdżenie

GCS 3 – śmierć mózgowa

Należy uwzględnić sytuacje, w których ocena w skali Glasgow jest utrudniona. Do najczęstszych należą: intubacja – pacjent przytomny nie toleruje rurki intubacyjnej, a wynik GCS ≤ 8 stanowi wskazanie do intubacji, a także rozważenie inwazyjnego pomiaru ciśnienia wewnątrzczaszkowego (ICP;) niedowład lub porażenie – pacjent nie porusza się z innego powodu. Skala Glasgow może być stosowana u dzieci, które już dobrze mówią, tj. od 4 roku życia. U mniejszych dzieci stosuje się Pediatryczną Skalę Glasgow. W przypadkach urazu głowy, utrata choćby jednego punktu w skali GCS, jest jednym ze wskazań do wykonania tomografii komputerowej (CT) głowy.

Przytomność można ocenić także w badaniu neurologicznym, sprawdzając reakcje chorego na polecenia i bodźce. Jeśli jest w pełni przytomny, odpowiada poprawnie na pytania. Gdy reaguje dopiero na głośniejsze zawołania bądź silne bodźce, można mówić o płytkim zaburzeniu przytomności. Gdy nie ma z nim kontaktu, nie reaguje na bodźce i krzyki, jest całkowicie nieprzytomny. Jeśli jesteśmy świadkami utraty przytomności, nie powinniśmy:

·         zostawić poszkodowanego samego,

·         podawać niczego doustnie,

·         podkładać niczego pod głowę (można spowodować zwężenie lub zamknięcie dróg oddechowych).

W tej sytuacji należy:

·         ocenić bezpieczeństwo własne i poszkodowanego,

·         sprawdzić, czy poszkodowany jest przytomny,

·         sprawdzić, czy poszkodowany oddycha,

·         udrożnić drogi oddechowe,

·         dokładnie zbadać ofiarę,

·         ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,

·         wezwać pogotowie ratunkowe.

Gdy zdarzy się nam stracić przytomność, powinniśmy po odzyskaniu przytomności udać się do lekarza w celu wykonania badań, takich jak: EKG, glikemia, badania laboratoryjne, m.in. badanie morfologii itp., oraz badania obrazowe TK głowy. Badania te pomogą w zdiagnozowaniu przyczyny, a co za tym idzie, w przyszłości pomogą nam uchronić się przed podobną sytuacją.

3. Pierwsza pomoc przy utracie przytomności

Podczas udzielania pierwszej pomocy ratownik wykonuje następujące czynności:

·         układa kończyny górne wzdłuż tułowia poszkodowanego;

·         układa kończyny dolne razem;

·         klęka z tej strony, w którą zamierza obrócić poszkodowanego;

·         rękę bliższą sobie układa pod kątem 90 stopni, a następnie zgina w łokciu, tak aby skierować ją ku górze;

·         drugą rękę przekłada w poprzek klatki piersiowej poszkodowanego i kładzie dłoń pod bliższym policzkiem;

·         następnie zgina dalszą kończynę dolną poszkodowanego w kolanie i stabilizuje ją, podkładając stopę pod drugą nogę;

·         stabilizuje dalszą kończynę górną poszkodowanego przy policzku ofiary jedną ręką, drugą ręką ciągnie do siebie uniesione kolano, poszkodowany obraca się w stronę ratownika;

·         układa kończynę, za którą ciągnął poszkodowanego, tak aby staw biodrowy i kolanowy były zgięte pod kątem prostym;

·         odgina głowę poszkodowanego ku tyłowi, aby udrożnić drogi oddechowe;

·         gdy to konieczne, wkłada rękę podłożoną pod policzek głębiej pod głowę, aby utrzymać odgięcie głowy ku tyłowi;

·         okrywa poszkodowanego, chroniąc przed utratą ciepła;

·         regularnie sprawdza oddech.

Po 30 minutach, jeśli zajdzie taka potrzeba, należy położyć poszkodowanego na drugim boku oraz wezwać specjalistyczną pomoc ratunkową.