Rozwój zarodka i płodu
Ontogeneza - (życie osobnicze)
- od zapłodnienia do śmierci; dzieli się na okresy:
1) prenatalny
2) postnatalny
Okres prenatalny:
- okres zapłodnionego jaja (ok. 1 tyg.) – zygota przechodzi do macicy przez jajowód
(stadium implantacyjne)
- okres tworzenia listków zarodkowych:
· ekto- i endodermy (2 tydz.)
· mezodermy (3 tydz.)
- okres organogenezy (od 4. do końca 10. tyg.)
- okres płodowy (od 11-12. tyg. do porodu)
Od czasu spółkowania (coitus) plemniki osiągają bańkę jajowodu po kilku minutach do 3 max godz.
Ich liczba w jajowodzie nie przekracza 200. Regulatorem liczby plemników jest cieśń jajowodu.
W chwili powstania zygoty ustalona zostaje płeć genetyczna. Proces I podziału zygoty na 2 komórki potomne trwa 24h. Podział komórek nosi nazwę bruzdkowania a nowo powstałe komórki – blastomerów, tworzących blastocystę. Powstaje ona w jajowodzie i przez 3-4 dni przesuwa się w kierunku jamy macicy. Proces ten ułatwiają skurcze jajowodu i płyn obecny w jajowodzie. Całość zjawiska pozostaje pod kontrolą hormonów płciowych i PGF2a.
Blastocysta dostająca się do jamy macicy ma ok. 100 blastomerów. Implantacja następuje w 5 – 8 dniu po zapłodnieniu. W tym procesie biorą udział obydwa hormony płciowe – estrogen inicjuje, a progesteron jest potrzebny do jej dokonania. Blastocysta stopniowo zagłębia się w endometrium i pod koniec 2. tyg. chowa się w nim całkowicie. Powstaje embrioblast oraz cyto- i syncytiotrofoblast. Od 15. do 21. dnia tworzy się 3. listek zarodkowy – mezoderma.
Od 22. dnia rozpoczyna się organogeneza – najważniejszy i najbardziej krytyczny okres w ontogenezie
1) układ szkieletowo-mięśniowy:
· szkielet
· mięsnie
· skóra
· tk. podskórna
- z somitów (mezoderma osiowa podzielona metamerycznie) tworzą się: skóra, tk. podskórna, szkielet, mięśnie
- z łuków skrzelowych powstają:
I – żuchwa, mięśnie żuchwy, kosteczki słuchowe
II – strzemiączko, wyrostki rylcowe k. skroniowej, mięśnie mimiczne żuchwy
III – większy róg k. gnykowej, częśc jej trzonu, mięśnie rylcowo-gnykowe
IV i VI – szkielet chrzęstny tchawicy i oskrzeli
2) układ krążenia (warunkuje rozwój kolejnych systemów i układów)
krążenie krwi zaczyna się od 3 tyg.
í z angioblastów (rozmieszczonych po bokach struny grzbietowej) powstają naczynia krwionośne
í serce zaczyna się rozwijać w 18-19. dniu z mezenchymy trzewnej (rozwój trwa do 7. tyg.)
í hemacytoblasty w mezodermie p. żółtkowego
í hemopoeza (lokalizacja):
· I okres – mezoderma pozazarodkowa pęcherzyka żółtkowego (3. tydz.)
· II okres – wątroba płodu (5. tydz.)
· III okres – szpik kostny płodu (od 5. mies.)
3) układ nerwowy
- powstaje z ektodermy ok. 18. dnia
płytka nerwowa
rynienka nerwowa
cewa nerwowa
poszerzenie cewy nerwowej
przodo-, śród-, tyłomózgowie
kresomózgowie
2 półkule
4) przewód pokarmowy
- zaczyna się tworzyć od 3 tyg. zawiązkiem jamy ustnej i pierwotnej cewy jelitowej
5) układ oddechowy
- powstaje w 4-5. tyg. z brzusznego uwypuklenia przedniego odc. cewy jelitowej
6) układ płciowy
- różnicuje się pod koniec 6. tyg.
7) układ moczowy
- z nefrotomów leżących wzdłuż zawiązków aorty
· przednercze
· śródnercze
· nerka ostateczna ( nefrotomy ok. lędźwiowo – krzyżowej)
Z chwilą zakończenia organogenezy zarodek przyjmuje postać ludzką i staje się płodem(10 – 12 tydz.) W okresie zarodkowym oznaki życia sa takie jak u rosnącej rośliny. W okresie płodowym zaczyna się aktywność ruchowa (płód porusza kończynami i zaciska piąstki), wytwarzanie moczu przez nerki.
Rozwój płodu:
10. tydz.
· dł. 5,5 cm
· masa 7 g
· odczuwa dotyk na całej powierzchni ciała
· wykształca się tarczyca, trzustka
· rozpoczyna się czynność wątroby
· pęcherzyk żółciowy wypełnia sie żółcią
· zaczynają pracować jelita
· pojawiają sie zawiązki kości
11. tydz.
· płód ma 6,3 cm dł.
· waży 9,5 g,
· zawiązki zębów mlecznych
· krew rozprowadza substancje odżywcze
12. tydz.
· 7,5 cm
· 14 g
· ruchy oddechowe
· ruchy połykania
· indywidualne cechy zachowania
Przez pierwsze 3 mies. życia wewnątrzmacicznego następuje szybki rozwój i różnicowanie narządów. Po upływie 3 mies. płód ma już dobrze wykształcone narządy.
II trymestr jest okresem szybko postępującego wzrostu.
4. mies. –
· odległość ciemieniowo-siedzeniowa-15 cm
· 114g
· serce płodu pompuje 30 l krwi /d,
· HR -150-160/min, regularne
5. mies.
· płód pływa w 0,75 l płynu owodniowego, który gwarantuje utrzymanie właściwej ciepłoty ciała (w ciągu 3h ulega on całkowitej wymianie) oraz chroni przed urazami
· matka zaczyna odczuwać ruchy płodu
· płód śpi , słyszy – reaguje na muzykę i silne dźwięki
6. mies. –
· dł. c-s 25-30 cm,
· 700g,
· płód jest już miniaturką noworodka
· jego skórę pokrywa maź płodowa, która zapobiega maceracji skóry przez płyn owodniowy oraz twardnieniu skóry
· otwiera powieki
· rozpoczyna się kostnienie – pierwszy kostnieje mostek, w rtg są widoczne wszystkie kości
· czerpie składniki mineralne do budowy szkieletu od matki (należy więc zapewnić odpowiednią ilość wapnia w pożywieniu matki!)
Od III trymestru płód staje się zdolny do przeżycia poza macicą. Jest zdolny do krzyku. Pojawiają się skurcze Braxton-Hick’a (skurcze przygotowujące macicę do porodu).
7. mies.
dł. c-s 30 cm
900-1350g
płód posiada odruch ssania (może ssać kciuk), poszukiwania pokarmu, Moro (obejmowania), chwytny, chodu
intensywny rozwój mózgu (bruzdy na półkulach ® większa powierzchnia kory mózgu)
płód odczuwa ból! ( ale ma problemy z jego lokalizacją)
8. mies.
dł. c-s 33 cm
1800-2200g
podściółka tłuszczowa pod skórą (termoregulacja)
9. mies.
dł. ciemieniowo siedzeniowa 35 – 38 cm, całkowita 48 – 51 cm
masa 2700 – 3600 g ( przy czym chłopcy rodzą sie zwykle z większa masą)
w jelitach zgromadzona jest znaczna ilość smółki
znika maź płodowa (mogą być resztki na plecach)
Czas narodzin jest momentem przełomowym – przejście z chronionej, pasożytniczej egzystencji w łonie matki w niezależność fizjologiczną.
Hipotrofia płodu:
- wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu
- na siatce centylowej <10 percentyla, masa ur. < 2500g u noworodków donoszonych
- dotyczy 3-8% ciąż 9 większa częstość na terenach wysoko uprzemysłowionych, ale tam gdzie poziom socjalny jest niski)
- umieralność okołoporodowa wzrasta 7-krotnie
Typy hipotrofii:
I – symetryczny (symetr, zmniejszenie wszystkich wymiarów ciała i organów płodu); rozpoczyna się we wczesnym okresie ciąży (I trym.), współistnieją wady rozwojowe w 20% przypadków
II – asymetryczny – mała masa urodzeniowa, ale długość ciała i obwód główki prawidłowy – mózg jest oszczędzony kosztem wątroby i nerek, dochodzi do centralizacji krążenia, przyczyną są zaburzenia krążenia maciczno - łożyskowego
III – mieszany (5% przypadków)
Noworodki hipotroficzne:
- hiperglikemia
- hipokalcemia
- hipotermia
- zespół aspiracji smółki
- niedotlenienie wewnątrzmaciczne
Czynniki powodujące hipotermię:
1) matczyne
· choroby ukł. krążenia
· ukł. oddechowego
· anemia
· uzależnienia,
· HA
· niedożywienie
2) płodowe
· wady rozwojowe
· zaburzenia chromosomowe
· zakażenia wewnątrzmaciczne
· choroba hemolityczna płodu
3) matczyno - płodowe
· niewydolność łożyska
·...
bombelspec