Mycie rąk.pdf

Higiena, ochrona i pielęgnacja skóry

ze szczególnym uwzględnieniem skóry rąk

„Łatwo wszyscy, gdy jesteśmy zdrowi,

dajemy dobre rady chorym”.

(-) Terencjusz

Higiena i mycie rąk

Aneta Klimberg, Jerzy T. Marcinkowski

Zakażenia szpitalne są przenoszone głównie (w ponad 50%) przez ręce

personelu , a mycie rąk jest najprostszą i najbardziej skuteczną metodą zapo-

biegania przenoszeniu drobnoustrojów pomiędzy personelem i pacjentami.

Ręce personelu medycznego są podstawowym i najczęściej używanym

„narzędziem” w wykonywaniu wszystkich czynności przy pacjentach. Dlate-

go należy je myć często – niezależnie od tego, czy w zakładzie opieki zdro-

wotnej są chorzy zakaźni, czy nie – zwłaszcza po kontakcie ze skórą, wydzie-

linami i wydalinami pacjenta. Jednakże, jeżeli doszło do zanieczyszczenia

rąk krwią lub wydzielinami pochodzącymi od pacjenta chorego zakaźnie (lub

podejrzanego o chorobę zakaźną), należy to uczynić bardzo starannie. Ręka-

wiczki ochronne nie zwalniają z obowiązku mycia rąk , będącego podsta-

wową metodą ograniczania szerzenia zakażeń w szpitalu. Dokładne umycie

rąk bezpośrednio po zdjęciu rękawiczek ochronnych prowadzi do usunięcia

drobnoustrojów, które znalazły się na rękawiczkach, a przy ich zdejmowaniu

mogły zostać przeniesione na ręce.

Dysponujemy trzema sposobami zmniejszania ryzyka przeniesienia za-

każenia za pośrednictwem rąk. Są to:

1) mycie rąk wodą i mydłem,

2) odkażanie skóry rąk,

3) ochrona rąk za pomocą rękawiczek ochronnych.

W praktyce drobnoustroje występujące na rękach mogą być eliminowane

w dostatecznym stopniu za pomocą właściwie przeprowadzonego mycia z na-

stępczą dezynfekcją. Środki dezynfekcyjne, choć skuteczniej od mydła nisz-

czą drobnoustroje, to jednak nie usuwają substancji organicznych i brudu,

który osłania drobnoustroje przed dostępem i działaniem antyseptyków.

115

Na nie mytych rękach znajduje się zazwyczaj przeszło 130 różnych szcze-

pów bakteryjnych, z których wiele może być opornych na kilka, a nawet kil-

kanaście antybiotyków; liczba bakterii na dłoniach personelu medycznego

waha się od 3,9 · 10 4 do 4,6 · 10 6 bakterii/cm 2 . Występujące drobnoustroje

można podzielić na florę stałą (fizjologiczną) i florę przejściową.

Flora stała (fizjologiczna) – to bakterie występujące głównie w fałdach

skóry i mieszkach włosowych człowieka, namnażające się głównie w gruczo-

łach łojowych i potowych, w związku z tym są trudne do usunięcia przy za-

stosowaniu środków mechanicznych; są to przede wszystkim ziarniaki Gram-

-dodatnie (Staphylococcus sp ., Micrococcus sp .) i inne drobnoustroje obecne

na rękach przejściowo. Flora stała nie wykazuje właściwości chorobotwór-

czych, aczkolwiek u niektórych osób składnikiem flory fizjologicznej mogą

być na przykład chorobotwórcze gronkowce. Szczególnego znaczenia nabie-

rają u pracowników medycznych oporne na antybiotyki drobnoustroje, które

są odpowiedzialne za groźne zakażenia, na przykład metycylinooporne szcze-

py Staphylococcus aureus ( m ethycillin r esistant s taphylococcus a ureus

– MRSA) lub oporne na wankomycynę enterokoki (VRE).

Flora przejściowa – to mikroorganizmy luźno związane ze skórą, które nie

są zdolne do namnażania się i przebywania przez dłuższy czas na powierzch-

ni skóry.

W zakładach opieki zdrowotnej podstawowym problemem jest oczywiście

flora przejściowa. U pracowników medycznych florę przejściową stanowią

często mikroorganizmy chorobotwórcze odpowiedzialne za zakażenia szpital-

ne. Mogą być one w czasie wykonywania zabiegów przenoszone z jednego

pacjenta na drugiego przez zanieczyszczone ręce, stając się często przyczyną

zakażeń krzyżowych . Drobnoustroje znajdujące się na rękach personelu me-

dycznego przenoszone są na dotykany przedmiot lub pacjenta, a jednocześnie

drobnoustroje z pacjenta i innego dotykanego przedmiotu przedostają się na

ręce personelu.

Zakażeniom szpitalnym zapobiegać można przez zmniejszenie liczby mi-

kroorganizmów bytujących na skórze rąk do bezpiecznego dla pacjenta po-

ziomu. Uzyskuje się to przez:

mycie rąk pod bieżącą letnią wodą z użyciem mydła płynnego,

wycieranie rąk ręcznikiem jednorazowego użycia,

dezynfekcję skóry rąk alkoholowym roztworem środka antyseptycz-

nego,

ochronę rąk za pomocą rękawiczek.

Aby jednak powyższe zabiegi były skuteczne, należy przestrzegać dodat-

kowych zasad podczas pracy:

nie nosić biżuterii, zegarka na ręku,

116

unikać skaleczeń i innych uszkodzeń skóry,

skaleczenia lub chorobowe zmiany skórne zawsze zabezpieczyć nie-

przesiąkliwym opatrunkiem, ewentualnie dodatkowo specjalnymi ręka-

wiczkami,

stosować rękawiczki ochronne przy wykonywaniu czynności, w czasie

których możliwy jest kontakt z krwią i płynami ustrojowymi,

stosować sterylne rękawiczki do czynności aseptycznych,

ręce myć przed założeniem i po zdjęciu rękawiczek.

Naturalną barierę ochronną skóry stanowi warstwa zrogowaciała naskórka

zbudowana ze zrogowaciałych komórek, spojonych ze sobą substancją „kitu-

jącą”. Ta substancja o charakterze kitu tworzy systemy o strukturze blaszek

znajdujących się w przerwach międzykomórkowych i składa się z delikat-

nych, dwuwarstwowych pokładów cząstek utworzonych z tłuszczów, cerami-

dów, cholesterolu i innych substancji. Środki myjące, a nawet zwykła woda,

powodują czasowe uszkodzenie bariery ochronnej przez wymycie „lipidów

barierotwórczych” i w ten sposób zostaje „otwarta droga” do głębszych

warstw skóry dla substancji chemicznych mogących ją uszkodzić. Skóra ma

właściwości naturalnej regeneracji, która przy niewielkich uszkodzeniach

trwa kilka godzin, natomiast przy większym niedoborze substancji kitującej

– kilka dni. Dlatego szczególnie istotne jest właściwe stosowanie środków

pielęgnujących. Środki o właściwościach pielęgnujących skórę powinny być

– obok mydeł z dozowników i środków dezynfekcyjnych – normalnym wy-

posażeniem w każdym zakładzie opieki zdrowotnej.

Podstawowe zasady

W tabeli 5 przedstawiono podstawowe zasady higieny rąk, ze szczególnym

uwzględnieniem sposobu ich mycia.

Na ryc. 2 przedstawiono kolejne etapy techniki mycia rąk, a na ryc. 3

– najczęściej pomijane części rąk przy ich myciu. Przestrzeganie technik

i schematów mycia oraz dezynfekcji rąk ma istotny wpływ na skuteczność

wykonywanych czynności. Niestety, zasady te nie zawsze są znane persone-

lowi zakładów opieki zdrowotnej.

Wyróżnia się następujące rodzaje mycia rąk :

higieniczne,

chirurgiczne.

117

socjalne,

Tabela 5. Podstawowe zasady higieny i mycia rąk

Noś krótko obcięte paznokcie

Zabezpiecz zranienia wodoodpornym opatrunkiem

Unikaj noszenia pierścionków i zegarków

Myj i odkażaj ręce w przypadku uszkodzenia rękawiczki

Pojemnik z płynnym mydłem powinien być zabezpieczony przed zanie-

czyszczeniem w czasie użytku

Myj ręce mydłem, a następnie stosuj środek dezynfekujący

Mocno pocieraj o siebie dłonie, aby pozbyć się martwych komórek naskór-

ka i bakterii

Przy myciu i dezynfekcji dłoni pamiętaj o grzbietowej powierzchni rąk

Pamiętaj o umyciu powierzchni między palcami

Zdezynfekuj opuszki palców jednej ręki, obracając je na dłoni drugiej ręki

Pocieraj ręce tak, aby kciuki i nadgarstki stykały się ze sobą

Unikaj rozpryskiwania w czasie mycia i dezynfekcji, aby nie skazić ubrania

i otaczającego środowiska

Spłukuj dokładnie ręce bieżącą wodą

Zalegający środek dezynfekujący może spowodować podrażnienia i suchość

skóry

Wilgotne ręce są podatniejsze na zabrudzenie i przenoszenie drobnoustro-

jów niż suche

Dokładnie wysusz ręce papierowym ręcznikiem

Dokładne wycieranie rąk papierowym ręcznikiem pomaga w usuwaniu po-

zostałych bakterii

Socjalne mycie rąk

Socjalne mycie rąk wykonuje się:

przed dotykaniem żywności, przed jedzeniem, przed karmieniem

chorych,

po wyjściu z toalety,

przed przystąpieniem do pielęgnacji chorego i po zakończeniu pielę-

gnacji (kąpanie, ścielenie łóżka, zmiana bielizny itp.),

zawsze, gdy ręce miały kontakt z ziemią,

przed rozpoczęciem dnia pracy i po dłuższych przerwach w pracy,

po wykonanych pracach porządkowych i czystościowych.

118

Ryc. 2. Kolejne etapy techniki mycia rąk (według G. A. J. Ayliffe i wsp.).

119

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: