Polska
Niemcy
Jest to kraj jednolity narodowościowo i religijnie – mniejszości narodowe stanowią 2,5 - 4% całej ludności, a około 93% ludności jest wyznania rzymsko-katolickiego.
W roku 1989 poziom wykształcenia Polaków w porównaniu z krajami zachodnimi był dość niski.Po upadku komunizmu nastąpiła szybka odbudowa gospodarki kapitalistycznej i demokracji parlamentarnej, jednocześnie wprowadzono wiele zmian w systemie oświaty.
System oświaty w Polsce regulują dwie ustawy: ustawa o szkolnictwie wyższym (1990) oraz ustawa o systemie oświaty (1991). W świetle nowo przeprowadzonych reform w programach nauczania większą uwagę zwraca się na stosowanie wiedzy, a mniejszą na pamięciowe opanowywanie faktów. Celami jakie stawia sobie współczesna reforma systemu oświaty są:
podniesienie poziomu wykształcenia całego społeczeństwa w wyniku upowszechnienia szkoły średniej i wyższej; wyrównanie szans oświatowych; poprawę jakości oświaty jako integralnego procesu kształcenia i wychowania.
Na system oświaty składają się:
Przedszkole- uczęszczają do nich dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Są one organizowane i nadzorowane przez władze lokalne (gminy), jednakże są one płatne. Dzieci przebywają w tych placówkach od 5 do 9 godzin dziennie. Do przedszkoli uczęszcza nie więcej niż 35% dzieci w wieku 3 – 5 lat oraz znacznie wyższy odsetek dzieci 6-letnich.
Szkoła podstawowa- obejmują dzieci i młodzież w wieku 6-12 lat, podzielone są na klasy od I do VI. Szkoła podstawowa ma za zadanie stworzenie możliwości rozwoju dzieci i młodzieży w sferze społecznej, integralnej, moralnej i fizycznej. Głównym celem jest przygotowanie wychowanków do dalszej nauki w szkole średniej ogólnokształcącej lub zawodowej.
Szkoła średnia- po ostatniej reformie obecnie dzielimy je na:
gimnazja (tzw. niższe klasy szkoły średniej) obejmują one dzieci i młodzież w wieku 12 - 15 lat, podzielone są na klasy od I do III,
liceum (tzw. wyższe klasy szkoły średniej ogólnokształcącej) przygotowujące młodzież w wieku 16-18 lat do kontynuacji nauki na uczelniach wyższych.
Istnieją także szkoły średnie zawodowe i techniczne (4 - 5 letnie, mogą kończyć się uzyskaniem matury) oraz trzyletnie szkoły zawodowe (trafiają do nich najmniej zdolni uczniowie, szkoły te przygotowują do wąsko profilowanych zawodów)
Szkoły wyższe- w trybie stacjonarnym w Polsce są bezpłatne, jednakże za studia wieczorowe czy zaoczne na uczelniach państwowych trzeba płacić, zwiększa się coraz bardziej ilość wyższych szkół prywatnych - kształcąca ponad 40% wszystkich studentów.
Oświata dorosłych- nie jest organizowana przez państwo tylko przez różne stowarzyszenia i organizacje pozarządowe. Oświata dorosłych organizowana jest w ciągu dnia, ale przede wszystkim wieczorami i wolne dni od pracy. Oświata dorosłych stwarza możliwości uzupełnia nie wykształcenia, daje szanse dokształcenia i doskonalenia zawodowego oraz kształtuje nawyk wartościowego spędzania wolnego czasu.
Szkoły specjalne- obejmują szkoły na szczeblach od przedszkola do szkoły wyższej. Przeznaczona dla dzieci wymagających specjalnej troski. Posiadają specjalne programy nauczania przygotowane na zlecenie MEN.
Szkoły zawodowe- wraz ze zmianami społeczno – gospodarczymi w ostatnich latach obserwujemy zjawisko znacznego zmniejszenia roli i znaczenia szkół zawodowych na rzecz szkól ogólno kształcących. Istnieją jeszcze szkoły zawodowo – techniczne na poziomie średnim, które realizują 4 – 5 letnie kursy prowadzące do uzyskania matury.
Administracją i nadzorem nad systemami oświaty w Polsce, zajmuje się MEN. Jednakże niektóre szkoły zawodowe i uczelnie wyższe nadzorowane są przez inne ministerstwa (np. Ministerstwo Rolnictwa Leśnictwa, Zdrowia) we współpracy z MEN. Natomiast za przedszkola i szkoły podstawowe odpowiedzialne są gminy. Nadzór nad szkolnictwem wyższym sprawowany jest również przez MEN oraz Radę Główną Szkolnictwa Wyższego.
W Polsce finansowanie oświaty przez państwo jest na dość niskim poziomie, gdyż wynosi zaledwie 3,8% PKB z czego tylko 8,8% idzie na inwestycje, a 75% na pensje nauczycieli.
Program nauczania- Programy podstaw nauczania są przygotowywane przez zespoły pracowników naukowych i nauczycieli na zlecenie MEN. Programy te mogą być rozszerzane o treści charakterystyczne dla danego regionu, jego kultury i tradycji. Religia lub etyka są nauczane we wszystkich szkołach w Polsce.
Ocena skuteczności szkoły- W międzynarod. badaniach porównawczych osiągnięć szkolnych, Polska osiągała wyniki w środku tabeli rankingowej. Jest to wynik dość dobry biorąc pod uwagę niskie nakłady państwa na oświatę.
Problemy do rozwiązania w XXI w.- *reformowanie szkoły, by uczynić ją przyjazną uczniowi *nauczyciele, którzy z powodu niskich zarobków czują się sfrustrowani, co często przekłada się na ich prace i kontakty z uczniami
*problemy utrudniające reformę, tj.: niechęć nauczycieli wobec reform, z którymi wiąże się konieczność dokształcania zawodowego
*reformowanie szkoły w kierunku kształcenia takich umiejętności jak aktywność intelektualna każdego ucznia, konstruowanie własnej wiedzy przez ucznia, chęć do samokształcenia.
*uczeń powinien mieć możliwość wpływu na to czego będzie się uczył oraz na ocenę szkolną
Niemcy – leżą w centrum kontynentu europejskiego, 8% mieszkańców ma narodowość inną niż niemiecką (największa grupa to Turcy). Znaczny napływ obcej ludności do Niemiec nałożył duży ciężar na oświatę. Zjednoczenie Niemiec (1990) pochłonęło znaczne wydatki związane z restrukturyzacją infrastruktury we Wschodnich Niemczech, zwalczenie bezrobocia, zmiana modelu oświaty.
Cele i struktura systemu oświaty- Niemiecka oświata nie ma jasno wytyczonych celów. Mają one związek z partiami politycznymi. Socjaldemokraci uważają, że oświata jest prawem społecznym(rozwój jednostki w atmosferze równości i wolności), Chrześcijańscy demokraci uważają, że oświata powinna realizować cele grupowe(dobre przygotowanie zawodowe). Obowiązek szkolny jest różny w poszczególnych landach niemieckich, wynosi on ok. 9 – 10 lat, poczynając od 6 roku życia.
Przedszkola- w większości prowadzone przez organizacje pozarządowe, zwłaszcza kościoły,w każdym przypadku jest ono płatne, trafiają do nich dzieci w wieku 3 – 6 lat. Dzieci, które mimo ukończenia 6 roku życia nie osiągnęły poziomu dojrzałości pójścia do szkoły trafiają do Schulkindergarten(szkolne przedszkole) organizowane przez placówki szkolne. Ułatwiają one bezstresowe przejście z przedszkola do szkoły.
Szkoła podstawowa- zazwyczaj obejmuje 4 lata nauki, jednak w Berlinie wynosi 6 lat, a w kilku innych landach są dodatkowe klasy (V i VI) przygotowujące do szkól średnich
Szkoła średnia- wybierają je rodzice zgodnie z własnymi aspiracjami, wyróżniamy:
Hauptschule – trafia do niej 30% uczniów szkoły podstawowej, program kształcenia ogólnego jest na najniższym poziomie, szkoła ta przygotowuje do pracy zawodowej,
Realschule - trafia do niej również 30% uczniów szkoły podstawowej, program kształcenia ogólnego jest po ukończeniu tej szkoły można trafić do wyższej szkoły zawodowej,
Gymnasium - trafia do niej również 30% uczniów szkoły podstawowej, ma ona na celu przygotowanie najzdolniejszych uczniów do studiów wyższych, zwłaszcza na uniwersytecie,
Gesamtschule – wybiera ją tylko 6% młodzieży, jest to szkoła rozszerzona dla wszystkich dzieci z danego rejonu, istnieją w niej wewnętrzne zróżnicowania programowe i różne rodzaje świadectw.
Szkoły zawodowe- – Befufschule najczęściej spotykanym typem programu nauki w tych szkołach jest czeladnictwo, kształcenie praktyczne odbywa się w zakładach pracy, a teoretyczne w szkole, nauka w ciągu 1 – 2 dni w tygodniu lub w blokach przez kilka tygodni.,
Szkoły wyższe- dyplom ukończenia studiów otrzymuje się po 4-6 latach nauki -istnieją dwa typy uczelni: Fachhochschule – wyższe szkoły zawodowe, przygotowują do praktycznego stosowania wiedzy naukowej, by dostać się do tych szkół trzeba ukończyć 12 lat nauki.
Uniwersytety – w których łączy się nauczanie z prowadzeniem badań.
Oświata dorosłych- trzy główne formy: ogólna, zawodowa i polityczna. W różnych formach oświaty dorosłych uczestniczy w ciągu roku około 40% siły roboczej.
Szkoły specjalne-znajduje się tam około 4% uczniów na poziomie szkoły podstawowej i średniej.
Szkoły zawodowe- Absolwenci Hauptschule i Realschule, jak i ci, którzy nie zdobyli świadectwa ukończenia 9-letniej nauki, muszą uzyskać oficjalnie uznawane kwalifikacje zawodowe – w trybie wieczorowym lub stacjonarnym.
Administracją i nadzorem nad systemami oświaty w Niemczech , za oświatę odpowiadają poszczególne landy. Szkoły podlegają administracji regionalnej. Za infrastrukturę szkolną oraz za zatrudnienie nauczycieli odpowiada administracja lokalna.
Finansowanie oświaty- Koszty osobowe związane z oświatą pokrywają landy, a koszty infrastruktury szkolnej – władze lokalne. Studiowanie nie jest płatne, władze federalne wspierają studentów fundowanymi stypendiami lub gwarantowaniem pożyczek bankowych Całość wydatków państwa niemieckiego na oświatę, naukę i badania można ocenić na 9,3% PKB – jest to bardzo wysoki odsetek.
Program nauczania- Za programy nauczania odpowiadają ministrowie oświaty w landach. Decydują np. o liczbie lekcji w tygodniu, o przedmiotach, o podręcznikach. Istnieją więc znaczne różnice w tych kwestiach między landami.
Ocena skuteczności szkoły- w Niemczech nie prowadzi się ogólnonarodowych testów osiągnięć szkolnych, ani badań empirycznych w klasie szkolnej. Zaleca się realizowanie badań osiągnięć szkolnych różnym placówkom naukowo - badawczym, gdy wprowadza się eksperymentalne programy nauczania.
Problemy do rozwiązania w XXI w.-
Głównym problemem oświatowym jest wyrównanie poziomów w obu częściach Niemiec (wschodniej i zachodniej ). Inne ważne problemy to : *integracja dzieci emigrantów, *podniesienie poziomu oświaty wśród dzieci niepełnosprawnych –by mogły znaleźć pracę,
*walka przy pomocy oświaty z przestępczością, narkomanią i korupcją.
nauka11