Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1. Źródła prawa konstytucyjnego.
Źródła prawa konstytucyjnego to źródło, które zawiera normy zaliczane do tej gałęzi prawa. Są to wszystkie normy dotyczące ustroju państwa, nie tylko konstytucyjne ale też normy zawarte w innych aktach normatywnych , o różnej mocy prawnej.
System źródeł prawa złożony jest z poszczególnych elementów / określonych aktów normatywnych/ np. akty prawa międzynarodowego i wewnętrznego, miejscowego i obowiązującego na całym terytorium państwa, akty ustawowe, wewnętrznie i powszechnie obowiązującego.
Konstytucja wśród aktów powszechnie obowiązujących wymienia: wewnętrznie
Konstytucję
uchwały Rady Ministrów
Ustawę
Zarządzenia premiera i ministrów
ratyfikowaną umowę międzynarodową
rozporządzenie i akty prawa miejscowego
2. Pojecie konstytucji. Geneza konstytucji pisanych.
Konstytucja – (łac. Constitutio) ustanawiać, urządzić, nadać czemuś ramy, uporządkować sytuacje w sprawowaniu władzy, konstytucja jako fundament ustroju w państwie.
Konstytucje zaczęły powstawać, aby ograniczyć władzę monarchszą (Francja, Prusy, Austria).
W krajach zachodnich była silna władza monarchsza (król sam stanowił prawo, sam wydawał wyroki). W XVII – XVIII wieku rozważono, aby ograniczyć władzę monarchszą. Król miał być, ale władzę sprawować miał za zgodą innych ludzi.
Przedstawiciele oświecenia francuskiego opracowali koncepcję i tam ograniczyli władzę.
Poglądy Jana Jakuba Reusseau przedstawiciela Szkoły Prawa Natury – zgodnie z prawem natury ludzie rodzą się i są wolni i równi.
Konstytucja jest przejawem mowy społecznej (1 – umówił się najpierw każdy z każdym jak mają wyglądać rządy, 2 – cała zbiorowość zawiera umowę z władcą). Za zgodą tej zbiorowości parlament będzie ustanawiała król będzie wykonywał ustawę.
Konstytucja to pakt między królem a społeczeństwem. Miała regulować ustrój władz państwowych, aby było wiadomo, jaki ustrój jest w państwie.
Wczesne konstytucje nie zawierały praw człowieka, obywatela.
Pierwsza konstytucja powstała w 1787 roku była to konstytucja Stanów Zjednoczonych. Miejsce króla zajmuje prezydent. Posiada ona 8 artykułów, nie dotyczy praw i wolności obywatela. Określone są kompetencje poszczególnych władz. W 1791 roku wprowadzono pierwszych 10 poprawek. Znajdują się w nich prawa i wolności człowieka (Deklaracja praw człowieka).
Rodzaje konstytucji:
a) pisane – np. konstytucja Polski (99% państw na świecie posiada konstytucje pisane),
b) niepisane – Wielka Brytania w tym kraju istnieje konstytucja tylko nie jest ona zapisana, cały ustrój państwa jest konstytucją, istnieje konstytucja rzeczywista według zwyczaju, tradycji, przede wszystkim uporządkowuje rządy. Są ustawy parlamentu, zwyczaje, konwenanse konstytucyjne.
a) sztywne – najwyższym źródłem prawa w systemie prawnym danego państwa np. polska (Trybunał Konstytucyjny orzeka czy prawo stanowiące w państwie jest zgodne z konstytucją).
b) elastyczne – konstytucja angielska jest konstytucją elastyczną, nie ma prawej ustawy, nowy zwyczaj, jaki się wykształcił wypierał stary zwyczaj.
a) stabilna – konstytucja Stanów Zjednoczonych, ciągle jest i obowiązuje
b) niestabilna – często zmieniana, konstytucja Francji, miała 13 konstytucji.
Konstytucja jest to:
- akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym w danym państwie,
- akt określający podstawowe zasady ustroju danego państwa a także określa podstawowe zasady władzy państwowej,
- akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze, trudniejszej niż procedura uchwalenia i zmiany ustawy zwykłej.
2 kwietnia 1997 roku została uchwalona konstytucja Rzeczypospolitej polskiej przez Zgromadzenie Narodowe (połączone izby sejmu i senatu) weszła w życie po zaakceptowaniu przez naród (przeprowadzono referendum) 22 maja 1997 roku. 17 października 1997 roku zaczęła obowiązywać.
Konstytucja Rzeczypospolitej polskiej składa się ze wstępu oraz z13 rozdziałów. Konstytucja Rzeczypospolitej polskiej liczy 243 artykuły.
Czynniki wpływające na rozwój konstytucji:
- wojny napoleońskie – powstanie konstytucji, które zawierały idee konstytucji francuskich.
- Rozwój kapitalizmu – rozpowszechnienie idei liberalizmu
- Wiosna ludów – przekształcanie monarchii absolutnej w konstytucyjną
- Pozytywizm prawny – źródła prawa to tylko oficjalne teksty prawne
- Wzorce krajów demokratycznych
3. Funkcje konstytucji.
Konstytucja pełni rozmaite funkcje, które się ze sobą łączą i przeplatają w praktyce jej funkcjonowania. Nie zapominając o politycznej, ideologicznej czy symbolicznej funkcji konstytucji i podkreślając fakt, że współczesną konstytucję traktować się powinno jako zobiektywizowany wyraz pewnego systemu wartości – podstawowych dla funkcjonowania całego państwa i społeczeństwa – skoncentrować się należy na funkcji prawnej konstytucji. W tym aspekcie konstytucję należy określić mianem ustawy zasadniczej państwa.
Funkcja konstytucji oznacza zespół skutków społecznych wywołanych jej istnieniem.
1. funkcja prawna
- pełni rolę aktu regulującego stosunki polityczne, społeczne i gospodarcze, jest fundamentem systemu prawnego. Musi być również zorientowana na przyszłość, wyznaczać cele działalności organów państwowych i cele społeczeństwa.
funkcja stabilizacyjna
- pełni rolę gwarantu pokoju społecznego, zabezpiecza i chroni stosunki polityczne, ekonomiczne i społeczne
Funkcja integracyjna
-stymulowanie identyfikacji obywateli z państwem, u którego podstaw leży konstytucja
Funkcja organizatorska
polega na określeniu przez konstytucję zasad organizacji i funkcjonowani państwa oraz jego struktury wewnętrznej. Stanowi statut organizacyjny państwa
funkcja wykonawcza
upowszednia jedne wartości, zasady, idee a równocześnie stymuluje przyjmowanie innych
5.–
4. Cechy szczególne konstytucji.
Konstytucja jest ustawą , odnoszą się więc do niej wszystkie ogólne cechy ustawy , jest aktem normatywnym i powszechnie obowiązującym. Przysługują jej jednak pewne cechy szczególne, które różnią ją od ustaw zwykłych i pozwalają na określenie jej jako ustawy zasadniczej państwa. Są to .
1. szczególna treść
2. szczególna forma
3. szczególna moc prawna
Ad. 1 szczególna treść: polega na zakresie regulowanych przez nią materii i na sposobie ich regulowania.
Jeśli mówimy o zakresie należy wspomnieć, że współczesna Konstytucja reguluje całokształt kwestii ustrojowych państwa. Należy skupić się tu na trzech podstawowych zagadnieniach;
q określenie ogólnych zasad ustroju państwowego
q określenie ustroju naczelnych organów państwa, zakresu ich kompetencji i relacji wzajemnych
q określenie podstawowych praw, wolności i obowiązków jednostki.
Mówiąc o sposobie regulowania , należy stwierdzić , że jest on różny w poszczególnych państwach ponieważ determinuje go specyfika danego państwa. I tak możemy wyróżnić konstytucje lakoniczne i takie , które obejmują swym zakresem więcej zagadnień i instytucji i dość głęboko i wyczerpująco je regulują. Jest to cecha widoczna w konstytucjach postkomunistycznych. Ma to na celu w pewien sposób „zabezpieczyć” niektóre określone prawa i wolności.
Konstytucja z 2 kwietnia 1997r. Składa się ze wstępu (preambuły) oraz 243 art. Ujętych w 13 rozdziałów. Najobszerniejsze są rozdziały o zasadach ustroju państwa „Rzeczpospolita” oraz wolnościom, prawom i obowiązkom człowieka i obywatela Rozdz.II.
Ad.2 szczególna forma polega na jej :
Ad.1 tylko ten akt określany jest mianem Konstytucji
Ad. 2 Konstytucje powstają w innym trybie jak inne ustawy. Często podlega to odrębnej regulacji konstytucyjnej. Najczęściej konstytucja jest przygotowywana w ramach parlamentu, niekiedy musi zostać poddana pod referendum w celu jej ostatecznego zatwierdzenia. )jest to typowe dla krajów postkomunistycznych – również w Polsce tak jest).
Projekt konstytucji jest często przygotowywany przez specjalne ciało polityczne, pozostające poza systemem komisji parlamentarnych , np. komisja konstytucyjna w Polsce .
Uchwalenie konstytucji przez parlament wymaga zwykle uzyskania szczególnej większości i szczególnego kworum.
Ad.3. Tryb zmiany konstytucji jest jedną z podstawowych przesłanek jej "sztywności” – procedura zmian jest odrębna (trudniejsza) od procedury uchwalania (zmiany) ustaw zwykłych. Zmiana konstytucji nie może być dokonana w drodze ustawy zwykłej – zawsze konieczne jest uchwalenie tzw. Ustawy konstytucyjnej. Odrębność proceduralna konstytucji wyraża się w:
- ustanowieniu szczególnych wymogów większości i kworum, a czasem także w ustanowieniu udziału innych podmiotów w uchwaleniu poprawki konstytucyjnej,
- ustanowieniu kilku konkurencyjnych lub wykluczających się procedur zmiany konstytucji,
- ustanowieniu zakazu zmiany konstytucji w pewnych sytuacjach bądź okresach.
Zmiana konstytucji w Polsce patrz pyt.5.
AD.3. szczególna moc prawna konstytucji polega na przyznaniu jej najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego. System ten jest zbudowany na zasadzie hierarchiczności poszczególnych typów aktów prawnych.
Przedmiot normowania konstytucji ma charakter pierwotny i nieograniczony. Wyznacza rodzaje aktów normatywnych (źródeł prawa) , ale też ich zakres przedmiotowy oraz samoistny lub wykonawczy charakter.
Wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią zgodne, nie mogą być z nią sprzeczne.
Inne akty muszą być spójne z konstytucją tzn. musza przyjmować jej treść w możliwie najpełniejszy sposób.
Konstytucja jest aktem powszechnie obowiązującym wiąże więc wszystkie organy władzy publicznej i wszystkich obywateli.
5. Tryb zmiany konstytucji RP.
Konstytucja z 2 IV 1997 r. przyjmuje procedurę swej zmiany przez parlament. Zmiana ta jest dokonywana w formie ustawy (konstytucyjnej), a więc stosuje się tu ogólną procedurę ustawodawczą, a ewentualne odstępstwa muszą wynikać z wyraźnego unormowania konstytucyjnego, które przewidują, że:
1. projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć Prezydent, Senat lub grupa posłów licząca co najmniej 1/5 ustawowego składu Sejmu (92 posłów)
2. ustawa o zmianie konstytucji musi zostać uchwalona przez sejm i nie później niż w ciągu 60 dni przez Senat. Konieczna jest więc zawsze zgoda obu izb.
3. nie przewiduje się obligatoryjnego referendum konstytucyjnego, jeżeli jednak poprawka konstytuc7jna dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, to podmioty uprawnione do inicjowania zmian konstytucji mogą zażądać w terminie 45 dni od uchwalenia poprawki przez Senat przeprowadzenia referendum. Zmiana konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli opowiedziała się za nią większość głosujących.
4. prezydent ma obowiązek podpisania ustawy zmieniającej konstytucje, nie przysługuje mu wiec w tym zakresie prawo weta.
5. konstytucja nie może być zmieniana w czasie stanu nadzwyczajnego, co oznacza, że nie można w tym okresie wnosić projektów ustaw o zmianie konstytucji, a prace nad projektami już wniesionymi należy zawiesić.
6. System zabezpieczeń konstytucyjności prawa.
Nie wystarczy samo proklamowanie w konstytucji zasady jej nadrzędności. Aby stanowiła ona realną podstawe całego systemu prawa musi powstawać zapewnienie zgodności całego prawa z konstytucją.
Gwarancje zgodności prawa z konstytucją to ogół rozwiązań i instytucji ustrojowych służących zapewnieniu realizacji norm konstytucyjnych.
Do najczęściej występujących gwarancji należą:
7. Prewencyjny system zabezpieczeń konstytucji.
Sądy konstytucyjne z reguły sprawują tez kontrolę prwewncyjną – uprzednią. Dokonywana ona jest w odniesieniu do projektu aktu w czasie jego uchwalenia albo jego po jego uchwaleniu az do momentu wejścia w życie, a przynajmniej do czasu jej promulgacji.
Promulugacja oznacza uznanie iż ustawa została uchwalona w sposób zgodny z konstytucją i że nabiera ona mocy wiążącej.
A/ system kontroli sprawowanej przez parlament in pleno – kontrola konstytucyjności ustaw przez parlament w ramach procedury ustawodawczej.
B/ system kontroli sprawowany przez specjalne organy wewnątrzparlaamentarne – przez ostateczną decyzję uchwalenia ustawy, parlament powierza specjalnej komisji parlamentarnej zadanie zbadania zgodności projektu ustawy, z konstytucją .
8. Amerykański system kontroli konstytucyjności prawa.
Jest nazywany również mianem kontroli rozproszonej. Pojawił się na przełomie XVIII i XIX w USA. Polega on na tym, że:
1. kompetencja orzekania o zgodności ustawy z konstytucją przysługuje wszystkim
sądom i nie pozostaje skoncentrowana w jednym tylko organie sądowym. Nie ma
więc odrębnego sądu (trybunału), każdy sąd może więc orzekać o
konstytucyjności ustaw.
2. Orzekanie o konstytucyjności ma charakter incydentalny. Tzn. orzekanie takie
może być Dokonywane tylko w ramach konkretnej sprawy. Wystarczy
wątpliwość jednej ze stron o sprzeczności ustawy , na której podstawie sąd się
opiera.
3. Orzeczenie o niekonstytucyjności ustawy oznacza, że sąd odmawia zastosowania
takiej ustawy przy rozstrzyganiu zawisłej przed nim sprawy Sąd nie ma prawa do
generalnego uchylenia ustawy i wyprowadzenia jej z systemu obowiązującego pr
9. Skoncentrowany (kontynentalny) system kontroli konstytucyjności prawa.
Jego podstawową cechą jest istnienie szczególnego sądowego organu – trybunału konstytucyjnego, który jest właściwy do orzekania wyłącznie o zgodności ustaw z konstytucją. Pozostałe sądy w formie pytań prawnych mogą jedynie zgłaszać się do niego z prośbą o rozstrzygnięcie. Z zapytaniem o zgodność ustawy z konstytucją mogą wystąpić również prezydent, rząd, oraz grupy deputowanych do parlamentu. Orzeczenie trybunału konstytucyjnego o niekonstytucyjności ustawy powoduje jej uchylenie , a więc ostateczne usunięcie z systemu prawa.
10. Kontrola konstytucyjności prawa w Polsce.
Instytucja kontroli konstytucyjności prawa nie ma w Polsce długiej tradycji.
Do polskiego porządku prawnego Trybunał Konstytucyjny został wprowadzony 26.03.1982r. na podstawie Małej Konstytucji z 1952r. Mógł on jednak rozpocząć funkcjonowanie dopiero po uchwaleniu w dniu 25.04.1985r. ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Konstytucja umieściła TK w rozdziale zatytułowanym „Sądy i Trybunały” i zaliczyła go do władzy sądowniczej.
Trybunał jest organem władzy sądowej, powołany do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych . jest organem odrębnym i niezależnym od innych władz. Jego orzeczenia mają charakter ostateczny i wiążący. Sędziowie są wybierani indywidualnie ( Uchwała Sejmu ) na okres dziewięcioletniej kadencji.Konstytucja przyjęła zasadę nominacji Prezesa TK przez Prezydenta RP.Prezydent RP powołuje prezesa i wiceprezesa TK wśród 2 kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Narodowe.
...
magara2