Pertek Jerzy - Polacy na szlakach morskich swiata.pdf - dużo książek - Rowiny7

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

JERZY PERTEK

POLACY NA SZLAKACH

MORSKICH

ŚWIATA

Tower Press 2000

OD AUTORA

W czasie gdy spod pracowitych rąk polskich stoczniowców spływają na wodę coraz to

nowe jednostki naszej floty, by przemierzać szlaki morskie całego świata jako widomy do-

wód mocy i prężności naszego narodu, gdy polscy rybacy na trawlerach rodzimej już kon-

strukcji wyruszają w dalekie rejsy polarne, a inni w znojnym, codziennym trudzie „uprawia-

ją” szarozielone wody Bałtyku, gdy na straży naszych morskich granic i interesów Polski na

morzu czuwają pod banderą marynarki wojennej wyrośli z ludu synowie robotniczy i chłop-

scy, w czasie kiedy Polska Rzeczpospolita Ludowa urzeczywistnia wielowiekowe dążenia

najlepszych synów naszego narodu i kiedy jak nigdy dotąd w naszych dziejach zaczynamy w

pełni korzystać z dostępu do morza, nabiera szczególnej aktualności potrzeba i konieczność

pieczołowitego gromadzenia i kultywowania polskich tradycji morskich.

A tradycje te są znacznie bogatsze, niżby się mogło na pozór wydawać, niżby mogło wy-

nikać ze słów znanego poety polskiego XVI w. Sebastiana Klonowicza: „może nie wiedzieć

Polak, co to morze, gdy pilnie orze”, słów którymi później niesłusznie, a jakże często okre-

ślano stosunek nasz do spraw morskich. Prawda, że w pewnej mierze już dwaj ostatni Jagiel-

lonowie, w całej zaś pełni Batory i Wazowie na rzecz polityki inflanckiej (a Wazowie

szwedzkiej) zaniedbywali nasze interesy na rdzennie polskich ziemiach Pomorza i umożliwili

przekształcenie się państwa krzyżackiego w pruskie, które później zaciążyło na losie Rzecz-

pospolitej. Prawda, że możnowładcy, jak również i szlachta okazywali znaczną obojętność dla

spraw związanych z dostępem do morza; tłumaczy ich jednak poniekąd fakt, że również obca

polskim interesom polityka morska, a raczej inflancka i szwedzka Jagiellonów i Wazów dys-

kredytowała w oczach opinii publicznej potrzebę tworzenia i posiadania własnej siły na mo-

rzu i w ogóle konieczność prowadzenia handlu morskiego. I nic dziwnego, że współtwórca

floty wojennej Zygmunta Augusta Stanisław Dunin-Wąsowicz nie występował właściwie w

obronie polskich interesów na morzu i nie na Pomorzu, lecz w Inflantach prowadził swą za-

sadniczą działalność, że Prokop Odrowąż-Pieniążek i Krzysztof Arciszewski byli admirałami

w obcych państwach, a nie w polskiej flocie, że wsławiony na morzu szlachcic Marek Jaki-

mowski żeglarzem był tylko z przypadku i musu i cudów waleczności dokazywał na tureckiej

galerze, a nie na jednym z tych okrętów, które w tym samym niemal czasie odniosły wiktorię

pod Oliwą. I nic dziwnego, że zwycięska pod Oliwą flota, której załogi składały się nie ze

szlachty wprawdzie, lecz z kaszubskich rybaków, polskiej ludności wsi i miasteczek nadmor-

skich, chłopów mazurskich oraz wiślanych flisaków, zniszczała później w Wismarze, poświę-

cona obcym interesom.

Ale na Dunin-Wąsowiczu, Pieniążku i Arciszewskim, na strażnikach morza Zygmunta

Augusta i na flocie Zygmunta III nie zaczynają i nie kończą się nasze tradycje morskie. Od

dążenia pierwszych Piastów do oparcia granic swego państwa o Bałtyk i od pierwszych za-

ślubin wojów Krzywoustego z morzem, przez wszystkie wieki istnienia państwa polskiego, a

także i w okresie niewoli, aż do ostatnich kołobrzeskich zaślubin żołnierzy polskich z Bałty-

kiem ciąży nasz kraj i dążą Polacy do morza, uporczywie walczą z krzyżackim, a później pru-

skim i hitlerowskim zaborcą, który chciał Polskę od morza tego odepchnąć. W ciągu tych

całych dziesięciu wieków w coraz większej liczbie polscy żeglarze i podróżnicy pływają po

morzach świata. Pisał wprawdzie Klonowicz swoje „może nie wiedzieć Polak, co to morze”,

ale w tym samym czasie inni Polacy wchodzili w skład załóg polskich okrętów wojennych,

jeszcze inni przemierzali szlaki morskie wokół Europy, a nawet – jak Kretkowski – płynęli

już wówczas do Indii! A później coraz częściej i coraz liczniej pojawiają się na morzach pol-

scy żeglarze i podróżnicy, polscy marynarze i uczeni. I o nich wszystkich, o dziesiątkach i

setkach polskich ludzi morza, o licznych polskich wędrowcach morskich mówi właśnie ni-

niejsza książka.

Książka ta nie jest wyłącznie zarysem historii polskiego podróżnictwa morskiego, ale ma

zasięg szerszy. Jej tematem są polskie tradycje morskie, a więc obok dziejów podróżnictwa,

które uwzględnione zostało w szczególny sposób, także historia polskiej floty wojennej i han-

dlowej i to od czasów najdawniejszych do roku 1914. Dlaczego tylko do roku 1914? Odpo-

wiedź na to pytanie zawrzeć można w dwu punktach. Po pierwsze dlatego, że do przedsta-

wienia wielu świeżych zagadnień i spraw, do nakreślenia wielu współczesnych sylwetek bra-

kuje nie tylko materiałów źródłowych i odpowiednich danych, ale też pewnej perspektywy

czasu, która pozwoliłaby rzecz ocenić spokojnie, obiektywnie i sprawiedliwie, sine ira et stu-

dio. Po drugie, ponieważ uwzględnienie polskiego podróżnictwa morskiego za okres ostatnich

lat czterdziestu, a zwłaszcza dziejów naszej floty wojennej i handlowej w latach 1939–1945

(przyjmując, że ze względów emocjonalnych niełatwo zapewne będzie zachować odpowied-

nią proporcję objętościową między dawnymi i dawniejszymi a nowymi dziejami Polski na

morzu), mogłoby rozsadzić ramy tej i tak już obszernej książki.

Książka ta nie wyczerpuje oczywiście zagadnienia, bowiem gruntowne zbadanie materia-

łów archiwalnych, i to nie tylko w kraju, ale wszędzie tam, dokąd wędrujący po szlakach

morskich Polacy zawędrowali, przekracza siły i możliwości jednego człowieka. W tym stanie

rzeczy autor ograniczył się w zasadzie do wykorzystania literatury i dostępnych w Polsce źró-

deł drukowanych, w niektórych tylko wypadkach sięgając do źródeł rękopiśmiennych. Kre-

śląc sylwetki polskich ludzi morza autor uwzględnił przede wszystkim tych żeglarzy i po-

dróżników, którzy zostawili relacje ze swych wypraw. Nie pominięto wszakże (nie roszcząc

zresztą pretensji do wyczerpania tematu) i tych podróżników morskich, którzy z innych

względów – z uwagi na swą działalność wojskową, polityczną lub społeczną, naukową czy

literacką, odkrywczą albo pionierską – zasługują na wyróżnienie, chociaż brak jest ich osobi-

stych wspomnień. Uwzględniono również w toku opowiadania w kilku wypadkach i tych po-

dróżników, którzy acz na skutek nieszczęśliwych dla Polski warunków politycznych, zwłasz-

cza w XIX wieku, przyjęli obce obywatelstwo czy stali na pograniczu wynarodowienia, to

jednak ze względu na tkwiące w nich samych polskie tradycje, którym często dawali zdecy-

dowany wyraz w swym życiu, wchodząc w skład polskiej kultury i godni są „odzyskania” ich

dla polskości. Autor nie mógł także pominąć milczeniem niektórych osób niepolskiego

wprawdzie pochodzenia, ale działalnością swą związanych z Polską, i to niekiedy w tak za-

sadniczy sposób, że w powszechnym mniemaniu uważane są one nierzadko (jak np. Danty-

szek czy Beniowski) za Polaków.

Cytowane w tekście wyjątki oryginalnych podróżniczych relacji mają na celu pokazanie, w

jaki sposób ich autorzy przeżywali zetknięcie się z morskim żywiołem, jakie przy tym nasu-

wały się im refleksje i jakie czynili spostrzeżenia na temat ówczesnych warunków podróży

morskich. W ten sposób wyjątki te, chronologicznie uszeregowane, pozwalają równocześnie

na dokonanie pewnego rodzaju przeglądu dziejów żeglugi i odkryć, wojen morskich i budow-

nictwa okrętowego, nierzadko bowiem relacje stanowią bardzo cenne źródła i materiały do

poznania i zbadania poszczególnych okresów dziejów polskich, i nie tylko polskich, tradycji

morskich. Temu samemu celowi służyć mają umieszczone w książce ryciny, przeważnie

współczesne omawianym wydarzeniom podobizny polskich żeglarzy i podróżników, okrętów

i statków, na których pływali, portów, jakie w toku dalekich rejsów odwiedzali itd.

Książka została wyposażona w przypisy o znaczeniu literowym, zawierające objaśnienia

trudniejszych słów czy fragmentów cytowanych relacji, oraz przypisy bibliograficzne o zna-

czeniu cyfrowym. Te ostatnie mają nie tylko stanowić kontrolny aparat naukowy, ale i umoż-

Pertek Jerzy - Polacy na szlakach morskich swiata.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: