WYKŁAD (2008) - Hormony kory nadnerczy.doc

HORMONY KORY NADNERCZY

Syntetyzowane z cholesterolu

GKS – kortyzol, kortyzon

Mineralokortykosteroidy – aldosteron i dezoksykortykosteron

Androgeny nadnerczowe – dehydroepiandrosteron (DHEA), androstendion, testosteron

GKS:

·         wzrost glukoneogenezy w wątrobie

·         nasila syntezę glikogenu w wątrobie

·         zmniejsza zużycie glukozy w tkankach

·         w efekcie wzrost poziomu glikemii

·         pobudza rozpad białek w tkankach obwodowych (głównie w mięśniach), powodując uwalnianie aa wykorzystywanych w glukoneogenezie

·         pobudza syntezę białek stymulujących glukoneogenezę w wątrobie

·         działa katabolicznie na inne białka (rozstępy, łatwość siniaczenia w ch. Cushinga)

·         nasilenie lipolizy z uwalnianiem glicerolu i kwasów tłuszczowych

·         pośredni udział w rozwoju otyłości, głównie typu centralnego, poprzez pobudzanie łaknienia i w związku z wpływem na metabolizm glukozy

·         zwiększenie zwrotnego Na+ i wody w cewkach nerkowych

·         zmniejszenie wydzielania Na+ przez gruczoły ślinowe, potowe i wydzielnicze przewodu pokarmowego

·         nasilenie wydalania K+ (słabiej niż mineralokortykosteroidy)

·         zwiększanie przesączania kłębuszkowego.

Inne efekty działania GKS:

·         zmniejszają gromadzenie się leukocytów, ich adhezja do śródbłonka, hamują fagocytozę i rozpad lizosomów,

·         zmniejszają liczbę limfocytów, eozynofili, monocytów i leukocytów, blokują zależne od IgE wydzielanie histaminy i leukotrienów

·         hamują syntezę i uwalnianie INFγ, IL-1,2,3,6, TNFα, GH-CSF, hamują aktywność fosfolipazy A2 poprzez lipokartynę

·         hamują przepuszczalność naczyń

·         hamują procesy immunologiczne.

Syntetyczne pochodne:

·         prednizon, metyloprednizon, deksametazon, triamcinolon

·         słabiej metabolicznie, silniej przeciwzapalnie

·         za wyjątkiem leczenia niewydolności nadnerczy, wrodzonego przerostu nadnerczy są preferowane w stosunku do hydrokortyzonu.

Równoważność dawek:

1 hydrokortyzon                            prednizon 4-5 (razy silniej)

                                                        β-metazon 10

                                                        deksametazon 30

                                                        metyloprednizolon 5-6

Zastosowanie:

·         substytucyjne oraz jako leki objawowe

·         przeciwzapalnie, przeciwgośćcowe, przeciwalergiczne, przeciwnowotworowe,

·         w chorobach alergicznych (astma oskrzelowa, choroba posurowicza, polekowe odczyny alergiczne),

·         w kolagenozach (gościec stawowy, zapalenie guzkowe tętnic, rumień guzowaty)

·         w chorobach nowotworowych (ostra białaczka limfatyczna)

·         w chorobach nerek (nerczyce)

·         w alergo i toksydermatozach

·         we wstrząsie anafilatycznym

·         w hiperkalcemii.

Dawki fizjologiczne stosuje się w leczeniu substytucyjnym:

·         pierwotnej i wtórnej niewydolności kory nadnerczy

·         niedoczynności przysadki

·         po adrenalektomii

·         w zespole Nelsona

·         we wrodzonym przeroście nadnerczy

Leczenie pozasubstytucyjne:

·         plamica małopłytkowa

·         leczenie chłoniaków, białaczek

·         zaostrzenie chorób reumatologicznych, pęcherzyce, zespół Stevensa-Johnsona, złuszczające zapalenie skory.

Zasady terapii substytucyjnej:

·         w chorobie Adisona – dawka ranna większa 15 mg, popołudniowa 5 mg

·         w sytuacji stresowej dawkę zwiększa się 2-3 razy

·         zwykle podaje się fluorohydrokortyzon (zwracając uwagę na obrzęki, RR, masę ciała, potas)

·         w celu wyrównania niedoboru mineralokortykoidów niektórzy autorzy są zwolennikami podawania DHEA

Nie podaje się aldosteronu, w fazie badań klinicznych. W chorobie Addisona wypada funkcja wszystkich warstw kory nadnerczy. DHEA tylko w tej chorobie zostało udowodnione korzystne działanie tego hormonu.

Zasady steroidoterapii pozasubstytucyjnej:

·         zaczyna się od dużych dawek

·         w ciężkich przypadkach dożylnie

·         w godzinach rannych

·         w miarę możliwości sterydy o działaniu miejscowym

·         dawki obniża się do dawki minimalnej, łagodzącej objawy

·         GKS syntetyczne się preferuje.

Działania niepożądane:

·         zanik przysadki i nadnerczy

·         nawroty choroby wrzodowej, perforacje, krwotoki

·         osteoporoza i samoistne złamania

·         zatrzymywania sodu – obrzęki, nadciśnienie

·         niedobór potasu – osłabienie mięśniowe

·         zaburzenia procesów regeneracji i spadek odporności

·         zaburzenia płciowe

·         działanie diabetogenne

·         zaburzenia gospodarki tłuszczowej.

Preparaty doustne i pozajelitowe:

1.     Hydrocortisonum

2.     Encorton – prednizon

3.     Encorton – prednizolon

4.     Deksamethason

5.     Depo-Medrol-metyloprednizolon

Wziewne:

1.     Flixonase – flutikazon

2.     Reclocor – beklometazon

LEKI W OSTEOPOROZIE

Choroba szkieletu, rośnie ryzyko w następstwie obniżania się jej odporności mechanicznej

Złamanie osteoporotyczne – niskoenergetyczne

Przyczyny:

·         genetyczne i demograficzne – rasa biała i żółta, płeć żeńska

·         stan prokreacyjny

·         zaburzenia hormonalne,

              nadczynność przytarczyc i kory nadnerczy,

              nadczynność tarczycy

              akromegalia

              cukrzyca typu 1

              endometrioza

              hiperplolaktynemia

              niewydolność gonad

·         choroby układu pokarmowego, choroby nerek, choroby reumatyczne, choroby układu oddechowego, szpiku

·         wpływ leków – GKS, leki przeciwpadaczkowe,

Wskazania do leczenia:

·         złamanie kręgu lub bliższego odcinka kości udowej

·         złamanie niskoenergetyczne (Ts<-2)

·         Tscore<-2,5,  (a<-1,5 u stosujących GKS)

·         bezwzględne ryzyko > 10%

·         w przypadku osteoporozy wtórnej < 50 rż, Zscore < -2SD

Sposoby leczenia:

·         leczenie farmakologiczne

przeciwresorbcyjne

stymulujące tworzenie się tkanki kostnej

·         leczenie niefarmakologiczne

·         zwalczanie lub unikanie ryzyka

·         unikanie złamań

Dieta:

·         bogata w wapń i fosfor

·         ograniczenie szpinaku, otrębów, herbaty, kawy

·         zaprzestanie palenia

·         optymalny stosunek Ca : P  1:1

·         suplementacja wit. D (800-1000 jm w zimie).

Witamina D

Działania niepożądane:

hiperkalcemia, hiperkalciuria, zwapnienia, uszkodzenia nerek, zespół hiperkalcemiczny

Przeciwwskazania:

kamica nerkowa

hiperwitaminoza D

Wapń

suplementacja 0,5-1 g/d

węglan wapnia 40%, mniej glukonian i laktoglukonian

Działanie niepożądane:

zaparcia, biegunki

LEKI HAMUJĄCE RESORPCJĘ

Bisfosfoniany

·         Wykazują zdolność trwałego wiązania się ze zmineralizowaną powierzchnią kości i hamowania osteoklastów (wskutek indukowania ich apoptozy)

·         zwiększają gęstość mineralną kości

·         leki I rzutu

...