2. J. Culler: Co to jest teoria?. W: tegoż: Teoria literatury.
Teoria:
- czasem to nie opis czegoś, a pewna działalność, którą można uprawiać;
- jako spekulacja, ale nie jako domysł;
- by uchodzić za teorię, wyjaśnienie musi nie być oczywiste, ma być złożone; teoria to więcej niż hipoteza;
- teoria obejmuje złożone systemowe relacje między wieloma czynnikami.
Teoria w literaturoznawstwie:
- to nie próby wytłumaczenia istoty literatury ani metod jej badania;
- rozległy obszar myśli i piśmiennictwa o trudnych do określenia granicach;
- s. 11 prace dokonujące reorientacji myślenia w dziedzinach innych niż te, do których na pozór należą;
- wielki zbiór piśmiennictwa o wszystkim;
- coś, co zmienia poglądy ludzi;
- podaje w wątpliwość zdroworozsądkowe poglądy na pisarstwo, literaturę, doświadczenie, kwestionuje to, że znaczenie tekstu = to, co autor miał na myśli; kwestionuje też to, że pisarstwo to ekspresja, której prawda tkwi poza nim, kwestionuje opinię, że rzeczywistość = to, co jest obecne w danej chwili;
- krytyka pojęć zdroworozsądkowych;
- myśl, która staje się potem teorią – podsuwa frapujące posunięcia, rozwiązania, korzyści;
- teoria wymaga działań spekulatywnych – ujęcia pojęć tak, by zakwestionować ogólnie przyjęte idee.
Teoria (s. 23-24):
- interdyscyplinarna – jest dyskursem wykraczającym poza ramy swej pierwotnej dyscypliny;
- ma charakter analityczny i spekulatywny – próbuje dojść, co wiąże się z różnymi pojęciami;
- jest krytyką zdrowego rozsądku, kwestionuje pojęcia uznawane za naturalne;
- jest myśleniem o myśleniu, rozważaniem kategorii, którymi posługujemy się by nadać czemuś sens;
- jest bezkresna, nie sposób jej opanować (stąd wrogość wobec teorii);
- wywołuje pragnienie mistrzostwa, ale wyklucza mistrzostwo;
- jej istotą jest zbijanie przesłanek i twierdzeń.
Zulka20